هر روز در رسانه های خبری واژه هایی چون تغییرات اقلیمی ، تهدیدات تغییرات اقلیمی ، کنفرانس تغییرات اقلیمی مواجه و واکنش بزرگان سیاسی و اقتصادی نسبت به این را می بینیم. گاها خبر هایی نه چندان خوشایند تحت عنوان آتش‌سوزی جنگل های استرالیا" ، "آتش سوزی جنگل های زاگرس" به گوشمان می خورد و متاثر می شویم. در شبکه های خبری حول محور تغییر شرایط آب و هوایی با واژگانی چون "دمای زمین رو به افزایش است" ، "امسال گرمترین سال در جهان ثبت شده است" ، "گرمایش زمین در 100 سال آینده; و خیلی موارد دیگر. گاهی از سیل ها و طغیان رودخانه ها نیز عناوینی چون سیل در جنوب ایران; ، ;خشکسالی در جنوب شرقی ایران;ذوب شدن توده های یخی در قطب شمال; گوشمان را آزار می دهد. این همه اتفاق ناخوشایند و واژه تغییر اقلیم.
به راستی تغییر اقلیم چیست و چرا اینقدر خطرناک است.
مباحث پیش رو از سلسله مباحث اقلیم و تغییرات اقلیمی به زبان ساده و به منظور اگاهی بیشتر واژگان و در سه بخش تغییرات اقلیمی چیست؟ چه اثراتی بر کره زمین خواهد داشت؟ و راهکار های کاهش آن به چه صورت می باشد؟ بیان خواهد شد.
جلسه اول: اقلیم چیست؟
اقلیم (از کلیما در یونان باستان) معمولاً شرایط جوی غالب دراز مدت در یک محل و یا میانگین آب و هوا برای مدت طولانی تعریف می‌شود. بازه زمانی این تعریف برای یک دوره متوسط ۳۰ ساله است.
شرایط جوی را به وسیلۀ عناصر اقلیمی اندازه گیری و حالات آن بیان می شود. عناصر اقلیمی پدیده های توصیف کنندۀ آب و هوا است که شامل تابش نور خورشید، دمای محیط، بارشهای آسمانی، رطوبت جو، فشار و باد می باشند. عناصر اقلیمی به وسیلۀ عامل های اقلیمی کم، زیاد و یا متعادل می شوند به عنوان مثال با ارتفاع از سطح زمین دما کاهش می یابد و یا با فاصله گرفتن از دریا میزان رطوبت کاهش می یابد. اجزاء اقلیم نیز نقش تعیین کننده ای در ایجاد اقلیم دارد. اجزاء اقلیم عبارتند از هوا سپهر (هوایی که در آن زندگی می کنیم)، آب سپهر( اقیانوس ها، دریاها، دریاچه ها و کوه های یخی)، زیست سپهر (شامل سطح خشکی ها) . به همین دلیل اقلیم یک محل با الگوهای روزانه هوا تفاوت اساسی دارد. به واسطه عناصر اقلیمی و اجزای اقلیمی تنوع های زمانی و مکانی اقلیمی در سطح کره زمین بوجود می آید از صحراهای خشک وآفریقا، تا مناطق معتدل اروپا و یخبندانی در قطب شمال و جنوب و همچنین گرم و مرطوب مناطق استوانه ای.
آب و هوا چیست؟
آب و هوا وضعیت جو در کوتاه مدت و شناسایی عناصر دما، رطوبت، باد، بارندگی و غیره در مدت زمان نه چندان طولانی است. معمولا در داده های هواشناسی با عناوینی چون "امروزهوا ابری است" ، "فردا و پس فردا پیش بینی بارش برف" ، "هفته آینده هوا کاملا صاف و آفتابی" و . . . برخورد خواهیم کرد و سازمان هواشناسی عمده مسئولیتش پیش بینی شرایط آب و هوایی است.
طبقه بندی جهانی اقلیم
کلا در دنیا طبقه بندی های متعددی در حوزه اقلیم داریم که متداول ترین آن به شرح ذیل است:
1. اقلیم‌های استوایی/گرمسیری: مشخصه اقلیم گرمسیری همیشگی بودن دمای بالای آن‌ها در سطح دریا و ارتفاع پایین است. همه دوازده ماه سال دارای میانگین دمای ۱۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر است.
2. اقلیم‌های خشک: در این اقلیم بارش کمتر از میزان تبخیر است. و به دسته بندی خشک و نیمه خشک تبدیل خواهد شد.
3. اقلیم‌های معتدل: این اقلیم دارای دمای میانگین بالای ۱۰ درجه سانتیگراد در گرمترین ماه ها و در سردترین ماه سال میانگین بین منفی ۳ درجه و مثبت ۱۸ درجه سانتیگراد است.
4. اقلیم‌های قاره‌ای: اقلیم قاره‌ای دمای میانگین بالای ۱۰ درجه سانتیگراد در گرمترین ماه و در سردترین ماه دمای میانگین کمتر از منفی ۳ درجه سانتیگراد است. این اقلیم بیشتر مختص نواحی داخلی قاره‌ها در نیمکره شمالی آن هاست.
طبقه بندی اقلیم ایران
کشور ما ایران یکی از متنوع ترین اقلیم ها در سراسر جهان است به طوری که تنوع اقلیمی آن در سرتاسر بسیار زیاد بوده و عملا هر نوع اقلیمی را می توان پیدا کرد. بر اساس طبقه بندی دانشمندان محیط شناس ایرانی تقسیمات اقلیمی ابران تقسیم‌بندی چهارگانه زیر است:
· اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی ایران شامل کویر لوت و کویر نمک و استان های کرمان، یزد، سمنان، مرکزی و . . . )
· اقلیم سرد کوهستانی (مناطق کوهستانی غرب کشور شامل استان های کردستان، آذربایجان، اردبیل و . . . )
· اقلیم معتدل و مرطوب (کرانه جنوبی دریای خزر شامل سه استان گلستان، مازندران و گیلان)
· اقلیم گرم و مرطوب (کرانه شمالی خلیج فارس و دریای عمان شامل استان های خوزستان، بوشهر، هرمزگان، جنوب سیستان و بلوچستان)
در جلسه آینده با واژه تغییر اقلیم آشنا خواهیم شد.
