رقابت چین و آمریکا در خاورمیانه: ایران در کدام سوی ترازو؟
خاورمیانه در دهههای اخیر به یکی از اصلیترین عرصههای رقابت ژئوپلیتیکی دو ابرقدرت جهان یعنی ایالات متحده و چین تبدیل شده است. آمریکا که از پس از جنگ جهانی دوم حضور نظامی، سیاسی و اقتصادی گستردهای در منطقه داشته، اکنون با ظهور سریع چین بهعنوان یک بازیگر اقتصادی و دیپلماتیک جدید روبهروست. طرح «کمربند و جاده» (Belt and Road Initiative) چین، میلیاردها دلار سرمایهگذاری در بنادر، راهآهن، انرژی و فناوری منطقه تزریق کرده و بسیاری از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، مصر، ترکیه و حتی اسرائیل را به شرکای اصلی پکن تبدیل کرده است. در مقابل، ایالات متحده همچنان بر حضور نظامی سنگین، اتحادهای امنیتی سنتی (مانند ناتو عربی و توافق ابراهیم) و تحریمهای گسترده متکی است.
در این رقابت دوقطبی، موقعیت ایران کاملاً منحصربهفرد و پیچیده است. تهران از یک سو به دلیل تحریمهای شدید واشنگتن، به سمت شرق چرخش راهبردی کرده و «نگاه به شرق» را به سیاست رسمی خود تبدیل کرده است. امضای سند همکاری جامع ۲۵ ساله با چین در سال ۱۴۰۰، عضویت در سازمان همکاری شانگهای و بریکس، و افزایش چشمگیر تجارت دوجانبه (بیش از ۴۰ میلیارد دلار در سالهای اخیر) نشان میدهد که ایران عملاً در اردوگاه اقتصادی–سیاسی چین قرار گرفته است. چین بزرگترین خریدار نفت تحریمشده ایران است و در عین حال از حق وتو در شورای امنیت برای کاهش فشار حداکثری آمریکا استفاده میکند.
با این حال، ایران هرگز به یک «متحد تمامعیار» چین تبدیل نشده است. تهران در مسائل کلیدی مانند بحران سوریه، یمن و برنامه هستهای همچنان استقلال راهبردی خود را حفظ کرده و حاضر نیست منافع ملی و ایدئولوژیک خود را کاملاً تابع پکن کند. چین نیز که سیاست «عدم دخالت» را سرلوحه خود قرار داده، هیچگاه حاضر نشده مانند آمریکا تضمین امنیتی نظامی به ایران بدهد یا در برابر اسرائیل و عربستان قاطعانه کنار تهران بایستد. به همین دلیل، روابط ایران و چین را میتوان «شراکت راهبردی محدود» نامید؛ نه اتحاد کامل و نه صرفاً تجارت.
در سمت دیگر، آمریکا همچنان ایران را «بزرگترین تهدید منطقهای» میداند و با بازگشت احتمالی سیاست فشار حداکثری در دولتهای آینده، فاصله تهران–واشنگتن بیش از پیش خواهد شد. اما همین فاصله است که ترازو را به نفع چین سنگینتر میکند، هرچند ایران تلاش میکند با بازی در زمین چندجانبهگرایی (روسیه، چین، هند، اروپا) از تبدیل شدن به «برگ برنده انحصاری» پکن جلوگیری کند.
نتیجه اینکه در رقابت فعلی چین و آمریکا بر سر خاورمیانه، ایران به وضوح به سمت چین متمایل شده، اما این تمایل «تاکتیکی و اجباری» است نه «راهبردی و ایدئولوژیک». تا زمانی که تحریمهای آمریکا پابرجاست و چین نفت ایران را میخرد، ترازو به همین شکل باقی خواهد ماند؛ مگر اینکه تحولات بزرگی مانند توافق هستهای جدید یا تغییر اساسی در سیاست خارجی یکی از این دو کشور رخ بدهد
بدلیل نداشتن قابلیت آپلود pdf ناچار شدم فایل پی دی اف که خودم نوشتمش به صورت عکس در سایت آپلودش کنم تا شما بتوانید آن را مطالعه کنید
سبحان صادقی نیا ۱۷ ساله از یاسوج
با تشکر 🌹
سه بازیگر باشید!
