نویسنده : مانیا میرعظیمی و الهه نور زاده
با وجود این که هزاران سال است مردم از هنر به عنوان راهی برای بیان، ارتباط و بهبود یافتن استفاده می‌کنند اما هنر درمانی به صورت رسمی از میانه های قرن بیستم شکل گرفته است. پزشکان دریافتند که افرادی که از بیماری های روانی رنج می‌برند غالبا خودشان را در نقاشی ها و سایر کارهای هنری بیان کرده اند و این باعث شد که به فکر استفاده از هنر به عنوان یک راهبرد بهبود بخش بیفتند. از آن زمان، هنر بخش مهمی از حوزه روان درمانی شده است و در برخی از روش های سنجش و درمان به کار میرود. تاریخچه روان درمانی به مفهوم روان شناختی به نام خانم مارگارت نامبرگ شناخته می‌شود. او زمانی که مشغول تعلیم نقاشی به کودکان بود فهمید هنر، تداعی آزاد را بسیار روان و ارتباط نمادین ناخودآگاه را به شکلی بدون سانسور و عینی آسان می‌کند و عملا جنبه درمانی آن در رها سازی ناخودآگاه از طریق تصویر سازی و مشاهده آگاهانه 'خود' است. اما همزمان با نامبرگ، خانم آدرین هیل که هنرمندی بریتانیایی بود برای اولین بار واژه 'هنر درمانی' را با نگاه هنری به کار برد و اثر هنر درمانی را توصیف کرد.
هنر به عنوان یک ابزار درمانی می‌تواند تأثیرات مثبتی بر روی سلامت روان و جسم انسان به ویژه کودکان داشته باشد. این تأثیرات شامل موارد زیر هستند:
1. کاهش استرس و اضطراب: فعالیت‌های هنری مانند نقاشی، موسیقی، و نوشتن می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند. این فعالیت‌ها معمولاً موجب آرامش ذهن و کاهش تنش‌های روزمره می‌شوند.
2. ابراز احساسات: هنر به افراد اجازه می‌دهد تا احساسات خود را به شیوه‌ای آزادانه و خلاقانه ابراز کنند. این ابراز می‌تواند به شخص کمک کند تا با مشکلات و چالش‌های زندگی بهتر کنار بیاید.
3. تقویت اعتماد به نفس: خلق آثار هنری، چه در زمینهٔ نقاشی، مجسمه‌سازی و یا موسیقی، می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس و احساس خودارزشی در افراد کمک کند.
4. تقویت روابط اجتماعی: شرکت در فعالیت‌های هنری گروهی می‌تواند منجر به بهبود روابط اجتماعی و ایجاد ارتباطات مثبت و حمایت‌کننده شود.
5. تسهیل در روند بهبود بیماری: برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که هنر درمانی می‌تواند در بهبود بیماری‌های جسمی نیز مؤثر باشد. به عنوان مثال، در بیماران مبتلا به سرطان، هنر درمانی توانسته است کیفیت زندگی را افزایش دهد و احساس شادی و رضایت را بیشتر کند.
6. ایجاد حس معناداری: فعالیت‌های هنری می‌توانند به افراد کمک کنند تا به زندگی خود معنا بخشند و با چالش‌های زندگی بهتر مقابله کنند.
درمان های دارویی اگرچه موثر هستند، اما اغلب داری عوارض جانبی بالقوه هستند. هنر درمانی را می‌توان به عنوان جایگزین غیر دارویی امیدوار کننده برای کاهش علائم اضطراب و بهبود مهارت های اجتماعی، شناختی و عاطفی بدون خطرات مرتبط. یافته ها حاکی از آن است که هنر درمانی به طور قابل توجهی علائم اضطراب کودکان را بهبود بخشید. مطالعات نشان می‌دهد هنر درمانی می‌تواند در اختلالات شایع کودکان نظیر اختلال طیف اوتیسم (ASD)، اختلال کمبود توجه پیش فعالی (ADHD)، اختلالات رشد زبان و مشکلات یادگیری و اختلال استرس مورد استفاده قرار گیرد و تاثیر مثبتی در بهبود داشته است.
به طور کلی، هنر می‌تواند به عنوان یک روش مکمل در درمان بیماری‌ها و بهبود سلامت روان مورد استفاده قرار گیرد و تأثیرات مثبت زیادی بر روی کیفیت زندگی افراد داشته باشد .
تاثیر رنگ ها و رنگ درمانی در سلامت روان
رنگ درمانی یکی از راهکارهای مراقبتی در طب مدرن به شمار میرود به طور مثال رنگ آبی برای تسکین التهاب و درد کاربرد دارد. رنگ درمانی یک شیوه مهم درمانی در سلامتی روان است. در زندگی همه ما رنگ هایی در اطرافمان قرار دارند که به راحتی میتوانیم با ترکیب رنگی مناسب در پیرامون خود بستری امن برای سلامتی جسمی و روحی خود تامین نماییم. در این بخش از سلامت نمناک به تاثیر رنگ ها و رنگ درمانی در سلامت روان می پردازیم.
مدت‌های زیادی است که تأثیر رنگ‌ها بر احساسات، عواطف و خلق‌وخوی ما از طرف هنرمندان و معماران داخلی درک شده و بر همین اساس می‌توانند ما را تحت تأثیر قرار دهند. به دلیل همین تأثیرات است که معمولا رنگ دیوارهای بیمارستان سبز هستند تا استرس را کاهش داده و احساس آرامش را به ما منتقل کنند. هر رنگ تأثیری بر ذهن و بدن ما می‌گذارد و جالب است بدانید یک روش درمانی بر اساس رنگ‌ها هم وجود دارد. این روش درمانی «کروموتراپی» (Chromotherapy) نام دارد
کروموتراپی چیست؟
کروموتراپی (Chromotherapy) یا رنگ درمانی بر اساس تأثیر رنگ‌ها و نورهای رنگی بر بیماری‌های جسمی عمل می‌کند. درمانگر با توجه به موقعیت و ماهیت بیماری یک رنگ خاص را انتخاب کرده و درمان را شروع می‌کند.
آگوست پلیوسونتون یکی از اولین دانشمندانی بود که به تأثیر رنگ‌ها بر انسان توجه کرد. او در سال ۱۸۷۶ کتابی با عنوان «تأثیر تابش آبی نور خورشید و رنگ آبی آسمان» منتشر کرد. پلیوسونتون در این مقاله به تأثیر نور و رنگ آبی و در تحریک رشد گیاهان و گاوها پرداخته بود و به این نکته اشاره کرده بود که این رنگ در بهبود رشد انسان هم مؤثر است. انتشار این کتاب اولین قدم برای ورود رنگ درمانی به پزشکی مدرن شد.
مطالعات مختلفی نشان داده است که انسان توانایی تشخیص تقریبا ۱۰ میلیون رنگ را دارد. ولی جالب است بدانید که همه‌ی این رنگ‌ها به سه رنگ اصلی زرد، قرمز و آبی تقسیم می‌شوند. در رنگ درمانی رنگ‌های ثانویه به‌خصوص نارنجی، بنفش و سبز به رنگ‌های اصلی اضافه می‌شوند. هر رنگ در کروموتراپی یک معنای خاص دارد که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم.
قرمز
رنگ قرمز گرم است و روی کلیه‌ها، ستون فقرات و حس بویایی تأثیر می‌گذارد. این رنگ باعث افزایش انرژی شده و معمولا برای افرادی که خستگی مفرط دارند مناسب است. افراد پرتحرک می‌توانند از نور درمانی قرمز برای از بین بردن گرفتگی عضلات و مفاصل استفاده کنند. این رنگ باعث افزایش میل جنسی می‌شود
رنگ قرمز محرک اعصاب و خون است و آدرنالین را آزاد می کند و موجب فعال شدن گردش خون و نشاط بخشیدن به بدن می شود. رنگ قرمز بر خستگی، بی حالی، افسردگی مزمن و سرماخوردگی غلبه می کند.
زرد
تأثیر رنگ زرد بر روی معده، کبد و روده زیاد است و درمانگرها برای درمان مشکلات هضم در افراد مختلف به سراغ رنگ زرد می‌روند. این رنگ قاتل افسردگی است و استفاده از آن به افرادی که دچار این عارضه هستند توصیه می‌شود.
آبی
این رنگ نقطه‌ی مقابل قرمز است و برای کاهش فشار خون و ایجاد احساس آرامش استفاده می‌شود. نور آبی می‌تواند به درمان میگرن کمک کند، همچنین بر روی فعالیت گلو، گوش و دهان تأثیرگذار است.
سبز
سبز رنگ طبیعت است و رنگ درمانی با این رنگ باعث ترشح هورمون‌های رشد شده و عضلات، استخوان‌ها و بافت‌های مختلف بدن را تقویت می‌کند. این رنگ نماد ایجاد قدرت است و سیستم ایمنی بدن را هم تقویت می‌کند.
بنفش
نور و رنگ بنفش در ایجاد خواب راحت مؤثر است، استرس‌های عاطفی و ذهنی را کاهش داده و روی سیستم عصبی و چشم تأثیرگذار است. بنفش میل جنسی را کاهش داده و از این نظر نقطه‌ی مقابل رنگ قرمز است.
نارنجی
اگر به دنبال افزایش خلاقیت هستید می‌توانید از رنگ نارنجی در اطراف خود استفاده کنید. نارنجی روند تفکر خلاقانه را تحریک کرده و به شما در پیدا کردن ایده‌های جدید کمک می‌کند. تأثیر مستقیم این رنگ بر روی سیستم تنفسی است، همچنین تولید شیر را در مادران شیرده تحریک می‌کند رنگ نارنجی اشتها را تقویت می کند.
شما به وسیله متدهای آسان رنگ درمانی می توانید از ارتعاش انرژیک و خصوصیات درمانی رنگ ها سود ببرید و تجسم فکری برای رنگ ها داشته باشید و یاد بگیرید چگونه به آن ها بیندیشید، از آن ها چطور استفاده کنید و تعادل را به بدنتان برگردانید.
از رنگ درمانی در مراقبت های پزشکی مدرن نیز استفاده می شود به اینصورت که برای تسکین دادن التهاب و درد مفاصل و کاهش فشار خون بالا ، جلوگیری از آسیب های مغزی یا مرگ در اثر تکامل نیافتن کبد در کودکان نارس از رنگ آبی استفاده می شود. برای درمان گردش خونی کند و میگرن نیز از رنگ قرمز استفاده می شود.
همه افراد برای سلامتی نیازمند دریافت طیفی از انرژی هستند که می توانند این انرژی را از رنگ ها بگیرند زیرا هر کدام از رنگ ها انرژی خاصی دارند و در طیفی خاص ارتعاش دارد و این ارتعاشات با ارتعاشات داخل بدن ماتطابق برقرار می کنند.
رنگ های آبی، نیلی، ارغوانی رنگ هایی آرامش بخش هستند اما رنگ های قرمز و نارنجی و زرد انرژی ما را افزایش می دهند و موجب شادی و سر زندگی می شوند. حالات مختلف بدنی، روحی و احساسی ما هر یک به رنگ های متفاوت پاسخ می دهند.
رنگ و خلق و خو
رنگ ها بر روی تغییر خلق و خو و گرایش های ما تاثیر دارند.
برای افزایش خلاقیت از رنگ نارنجی می توان استفاده نمود.
برای غلبه بر مشکل بی حوصلگی در رانندگی از رنگ فیروزه ای استفاده کنید.
از رنگ آبی برای از بین بردن خشم استفاده کنید.
استفاده از رنگ ها در محیط خانه تنها سبب زیبایی و لذت بردن از آنها نمی شود بلکه استفاده از رنگ ها برای درمان نیز مفید است. لمس رنگ ها احساس ناراحتی، افسردگی را از بین می برد و به هیجان زدگی کمک می کند. رنگ های به صورت متحد، در محیط زندگی تعادل و هارمونی ایجاد می کنند.
از اهمیت روانشناسی رنگ و اثرگذاری آن در بیمارستان‌ها چقدر اطلاعات دارین؟
رنگ‌ها جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما هستند و نبود آنها زندگی را کسل‌کننده و بی‌روح می‌کند.
طبیعت و دنیای اطراف ما از چندین رنگ تشکیل شده است این واقعیت، طراحان داخلی را به استفاده از رنگ ها در محیط های درمانی و بهداشتی ترغیب کرده است. تحقیقات ثابت کرده است که رنگ‌ها می توانند بر پاسخ بیماران نسبت به مراقبت‌های پزشکی و بهبود آنها تاثیر مثبت بگذارد.
کروموتراپی یا رنگ‌شناسی روشی است که به بررسی خواص درمانی رنگ‌ها و رنگ‌هایی که اگر در محیط‌های درمانی و بهداشتی استفاده شوند برای بیماران و پرسنل بسیار سودمندند می پردازد. در متن زیر به بررسی روانشناسی رنگ و اثر آن بر طراحی بیمارستان خواهیم پرداخت.
رنگ ها چه تاثیری بر بیماری های مختلف دارند؟
مدت هاست که آثار روانی و فیزیولوژیکی رنگ ها بر روی انسان‌ها ثابت شده است و این دانش روانشناسی رنگ به محیط های بهداشتی و درمانی قابل انتقال است. انتخاب رنگ مناسب می تواند بر روی روحیه و رفتار بیمار تاثیرات بسیار مثبتی بگذارد. مطالعات علمی ثابت کرده که رنگ‌های مورد استفاده در دیوارها، کف و مبلمان محیط‌های درمانی و بهداشتی می‌تواند در پاسخ بیماران به درمان تاثیر زیادی بگذارد.
برای مثال رنگ‌های با سایه روشن:
وقتی بیمار یا همراهش وارد بیمارستان و محیط درمانی می شوند اولین چیزی که توجه آن ها را جلب می کند بخش بزرگتر دیوار یا سقف است. طبق گفته‌های دکتر فوربس روانشناس نامی دیوارهایی که با سایه های روشن تر رنگ آمیزی شده اند باعث می شود بیمار احساس آرامش و اعتماد کند.
این نتایج چگونه حاصل شده؟
کروموتراپیست رنگ‌ها یا نورهای خاصی را روی نقاط مختلفی از بدن به نام چاکراها اعمال می‌کند و نتایج حاصله ثابت کرده است که به عنوان مثال رنگ قرمز باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون شده و یا رنگ آبی باعث ایجاد آرامش می‌شود و بنابراین برای تسکین سردردها و استرس‌ها بسیار مفید است.
رنگ‌ها در واقع می توانند احساس فرد نسبت به محیط اطراف را تغییر دهند و روانشناسی رنگ در این زمینه اهمیت زیادی دارد.گفته می شود که انتخاب رنگ برای اتاق بیماران تا حد زیادی به مدت زمان ماندن فرد در آن جا بستگی دارد. این امر به ویژه در بیماران مسن که قسمت عمده‌ای از جمعیت بیمارستان را تشکیل می دهند و برای مدت طولانی در بیمارستان بستری هستند بسیار مهم است به عنوان مثال استفاده از رنگ‌هایی مانند نارنجی یا قرمز موجب احساس اضطراب و ناامنی در این افراد می‌شود اما همین رنگ‌ها اگر در اتاق‌های بیمارستان کودکان استفاده شود باعث احساس شادی و نشاط در کودکان می‌شود بنابراین توجه به رده سنی افراد نیز در استفاده از رنگ‌ها بسیار اهمیت دارد
