پوریا آقاجانی: مستثنیات دین چیست؟
مستثنیات دین چیست و چه اموالی را شامل میشود؟
یکی از موضوعات مهم و کاربردی در حقوق اجرای احکام، بحث مستثنیات دین است. بسیاری از افراد تصور میکنند اگر کسی بدهکار باشد و حکم دادگاه علیه او صادر شود، همه اموالش قابل توقیف و فروش است. اما قانون برای حمایت از حداقل معیشت بدهکار و خانواده او، برخی اموال را از توقیف و فروش معاف کرده است که به آنها مستثنیات دین گفته میشود.
مستثنیات دین به اموالی گفته میشود که حتی در صورت صدور حکم قطعی علیه بدهکار و صدور اجراییه، این اموال قابل توقیف و فروش نیستند. هدف قانونگذار از این مقرره، حفظ کرامت انسانی و جلوگیری از ایجاد عسر و حرج برای بدهکار و خانواده اوست.
مهمترین مقررات مربوط به مستثنیات دین در ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی و آییننامه اجرایی آن آمده است. بر اساس این مقررات، برخی اموال بدهکار به عنوان مستثنیات دین شناخته میشوند و توقیف آنها ممنوع است.
بر اساس قانون، مهمترین اموالی که جزء مستثنیات دین محسوب میشوند عبارتند از:
منزل مسکونی که در شأن و نیاز محکومعلیه و افراد تحت تکفل او باشد.
اثاثیه ضروری زندگی مانند یخچال، اجاق گاز، تلویزیون، فرش، تخت و سایر وسایل مورد نیاز روزمره.
آذوقه و مواد غذایی مورد نیاز برای مصرف یک ماه.
ابزار کار که برای امرار معاش محکومعلیه و افراد تحت تکفل او لازم است.
کتابها و لوازم تحصیل برای محکومعلیه و فرزندانش.
وسایل حمل و نقل متناسب با شأن و نیاز محکومعلیه (مثلاً یک خودرو معمولی برای خانواده).
مقداری وجه نقد که برای گذران زندگی یک ماه کافی باشد.
مستثنیات دین تا زمانی قابل استناد است که واقعاً مورد نیاز محکومعلیه و خانوادهاش باشد. اگر مثلاً بدهکار چند خانه داشته باشد، فقط یکی از آنها به عنوان مستثنیات دین پذیرفته میشود و بقیه قابل توقیف است. همچنین اگر منزل مسکونی خالی باشد و محکومعلیه در آن سکونت نداشته باشد، دیگر مشمول مستثنیات دین نخواهد بود.
هدف قانونگذار از تعیین مستثنیات دین، حمایت از حداقل معیشت و کرامت انسانی بدهکار است تا او و خانوادهاش در اثر اجرای حکم دچار فقر و بیخانمانی نشوند. این حمایت البته مطلق نیست و در صورت تغییر شرایط، ممکن است اموال مستثنیشده نیز قابل توقیف شوند.
طلبکاران باید بدانند که برخی اموال بدهکار مشمول مستثنیات دین است و نمیتوانند آنها را توقیف کنند.
بدهکاران نیز باید بدانند که قانون از حداقل معیشت آنها حمایت میکند و میتوانند با ارائه مدارک لازم، از توقیف اموال ضروری خود جلوگیری کنند.
مستثنیات دین یکی از مهمترین ابزارهای حمایت از حقوق بدهکاران در اجرای احکام است. اما این حمایت مطلق نیست و باید شرایط واقعی زندگی فرد بررسی شود. اگر در این زمینه سوال یا مشکلی دارید، مشاوره با یک وکیل متخصص میتواند راهگشا باشد
