بدون شک چوب به عنوان تنها منبع طبیعی تجدیدپذیر، از باارزش‌ترین و مهمترین مواد خام موجود در طبیعت است که انسان از چندین هزار سال قبل به وسیله ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن توانست از کاربرد و مزایای بی‌شمار چوب بهره‌مند گردد و بسیاری از نیازهای اساسی خود را برطرف سازد و همچنین به سطوح بالایی از پیشرفت و رفاه کنونی در زندگی روزمره و صنایع متنوع برسد.
با گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی، استفاده از چوب از حالت سنتی به صنعتی تغییر یافت و به تدریج با شناخت خواص فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی چوب، امروزه کاربردهای فراوانی در ساخت انواع سازه‌های چوبی و ابزارآلات صنایع مختلف همچون صنایع دستی، کشاورزی، خوراک، حمل و نقل، ساختمان سازی، هنری و غیره دارد.
هرچند که از نخستین زمان استفاده از چوب در ساخت ظروف چوبی، تاریخ دقیقی در مقالات و پژوهش‌های انجام شده در دسترس نمی‌باشد اما احتمالاً با توجه به کاسه‌های چوبی دست‌ساز در قرون وسطی، تاریخچه ظرف‌های چوبی به آن زمان نسبت داده شود.
استفاده از ظروف چوبی متنوع مانند کاسه، بشقاب، سینی، میوه خوری، اردو خوری، کفگیر و قاشق‌های چوبی در میان ظروف آشپزی و سرو غذا، محبوبیت و طرفداران زیادی دارد که در چند سال اخیر استفاده از آن‌ها به دلایل متعددی همچون فاقد ترکیبات شیمیایی و مضر و ظاهر زیبا و منحصربه‌فرد، بیش از قبل رواج یافته است.
لذا در این بخش قصد داریم به بررسی برخی از ویژگی‌های مثبت و منفی ظرف‌های چوبی جهت سرو غذا بپردازیم.
ویژگی‌های مثبت ظروف چوبی
ظروف چوبی برخلاف ظروف پلاستیکی و برخی از ظروف فلزی به علت واکنش پذیری بسیار پایین چوب، با اسید موجود در برخی از غذاها واکنش نداده و هیچ گونه مواد شیمیایی و سمی را به محتویات غذای درون ظرف منتقل نمی‌کند و موجب تفاوت در طعم و کیفیت غذا نمی‌شود. بنابراین به تبعیت از این خاصیت چوب، غذا دیرتر در معرض فساد قرار می‌گیرد و دوام و ماندگاری آن در ظرف‌های چوبی افزیش می‌یابد.
چوب با داشتن خاصیت میکروب‌کشی و باکتری زدایی در ظروف چوبی موجب جلوگیری از رشد و تکثیر میکروب و باکتری و اطمینان خاطر در هنگام انجام امورات آشپزی (مانند استفاده از تخته‌های چوبی جهت خرد کردن انواع میوه‌ها و سبزیجات) و سرو غذا در این ظروف می‌گردد.
ظروف فلزی در هنگام پخت‌وپز و همچنین سرو غذا موجب انتقال حرارت به دست و آسیب‌های ناشی از سوختگی در حین آشپزی می‌گردد اما همانطور که می‌دانید؛ چوب عایق حرارت بوده و در نتیجه ظروف چوبی به‌منظور یک آشپزی ایمن، بسیار مناسب می‌باشند.
البته ذکر این نکته نیز ضروری می‌باشد که بهتر است از ظروف چوبی جهت سرو غذاهای گرم مانند سوپ داغ استفاده نشود زیرا حرارت زیاد و رطوبت در دراز مدت موجب آسیب و کاهش طول عمر این ظروف می‌شود.
ظرف‌های چوبی به نسبت ظرف‌های شیشه‌ای، سرامیکی و سفالی آشپزخانه در مقابل تنش‌های فیزیکی مقاوم‌تر می‌باشند. این ظروف در هنگام سقوط از ارتفاع به سادگی نمی‌شکنند و با هر ضربه کوچکی نیز آسیب نمی‌بینند.
طبق تحقیقات و آمارهای جمع آوری شده، اکثریت افراد در کشورهای مختلف جهان در هنگام سرو غذا در ظرف‌های چوبی (و بطور کلی ظروف گیاهی) حس خوشایند و بهتری به نسبت سرو غذا در ظروف دیگر دارند که این مطلب موجب افزایش اشتهای آنان در حین غذا خوردن نیز می‌گردد.
ظروف چوبی دست‌ساز با ظاهری دلنشین در عین سادگی، جلوه‌ای منحصربه‌فرد، شکیل و چشم‌نواز به سفره و میز غذا می‌دهند. علاوه‌برآن، ظرف‌های پذیرایی چوبی به‌عنوان عنصر زینتی و در عین حال کاربردی، تاثیر بسزایی در پذیرایی از مهمانان دارند.
ترکیبات گیاهی ظرف‌های چوبی در مقایسه با ترکیبات تشکیل دهنده دیگر ظروف، در مدت زمان بسیار کوتاه‌تری تجزیه و به سادگی به چرخه طبیعت باز می‌گردد که این موضوع در شرایط فعلی و بحرانی محیط زیست و افزایش روز افزون ظروف پلاستیکی، کمک شایانی به نجات زمین از آلودگی‌های زیست محیطی می‌کند.
به جرئت می‌توان گفت که اگر از ظرف‌های چوبی به درستی استفاده گردد، دوام و ماندگاری بالایی خواهند داشت.
در ایران نیز از قدیم الایام تا به امروز در نواحی شمال کشور بالاخص استان‌های گیلان و مازندران به دلیل فراوانی جنگل و چوب‌های مرغوب از درختان افرا، راش، توسکا و غیره، ساخت ظروف چوبی به‌وسیله هنر خراطی رایج بوده است.
ویژگی‌های منفی ظروف چوبی
از مهمترین ویژگی‌های منفی و نقطه ضعف این ظروف، عدم مقاومت بالا در برابر آب و رطوبت و همچنین مواد شوینده است که موجب تخریب بافت چوب و تغییر شکل آن، کاهش عمر و در نهایت پوسیدگی ظرف‌های چوبی می‌شود. لذا باید از غوطه‌ور کردن این ظروف در آب به مدت طولانی و یا استفاده از ترکیبات شوینده‌ای مانند قرص‌های ماشین ظرفشویی اجتناب گردد.
لازم به ذکر است که در اکثر موارد به استفاده از دستمال‌های نم‌دار به‌منظور تمیز کردن ظروف چوبی توصیه می‌شود.
ظروف چوبی نباید به هیچ عنوان در فر و مایکرویو قرار گیرند زیرا در حرارت‌های بالا، تغییر شکل داده و کیفیت آن‌ها به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. همچنین حرارت بالا موجب ایجاد خراش یا ترک‌خوردگی در این ظروف می‌گردد که در این صورت، خلل و فرج‌های ایجاد شده در ظرف‌های چوبی به محلی برای رشد انواع باکتری و میکروب و نیز بروز مشکلاتی از این قبیل می‌انجامد.
سخن پایانی
در عصر حاضر با گسترش زندگی ماشینی و استفاده روز افزون از لوازم مصنوعی و شیمیایی مانند لوازم متنوع پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف، آسیب‌های جدی و جبران ناپذیری به محیط زیست و همچنین جسم و روح انسان وارد می‌گردد. لذا ضروری است که به‌وسیله کاهش مصرف محصولات پلاستیکی و دیگر مواد مضر در راستای نجات محیط زیست و اهمیت به سلامت جسم و روح خود و بطور کلی بهبود زندگی، گام‌های موثری برداریم.
طبیعت همانند مادری مهربان و سخاوتمند، منابع حیاتی و سرمایه‌های ارزشمندی در اختیار بشر قرار داده است لیکن به دلیل سهل انگاری و کم لطفی انسان امروزی، این منابع در معرض نابودی قرار گرفته‌اند. بنابراین با توجه به ارتباط تنگاتنگ و جدایی ناپذیر میان انسان و طبیعت، افزایش آگاهی و اهمیت به مسائل زیست محیطی از ضرورت بالایی برخودار می‌باشد.
