به نام خدای رنگین کمان
سازمان اطلاعات مرکزی (به انگلیسی: Central Intelligence Agency)، همچنین مشهور با سرواژه «سیا» یا با کوته‌نوشت «سی‌آی‌اِی» (به انگلیسی: CIA) یک سازمان اطلاعات برون مرزی غیرنظامی دولت فدرال ایالات متحده آمریکا با وظیفه جمع‌آوری، تجزیه تحلیل و پردازش اطلاعات امنیت ملی عمدتاً با استفاده از اطلاعات گردآوری شده توسط افراد از سرتاسر جهان است. به عنوان یکی از اعضای اصلی جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا، سیا به مدیر اطلاعات ملی پاسخگوست و در درجهٔ نخست بر روی تأمین اطلاعات برای رئیس‌جمهور و کابینه‌اش متمرکز است.
فعالیت سیا متمرکز بر حوزه برون مرزی است و به‌طور محدودی به جمع‌آوری اطلاعات از داخل می‌پردازد. همچنین برخلاف اف‌بی‌آی وظیفه اعمال قانون برعهده ندارد. با آنکه سیا تنها نهاد اطلاعاتی آمریکا نیست که مسئولیت گردآوری اطلاعات توسط اشخاص را برعهده دارد، مأموریت مدیریت ملی هماهنگ‌سازی و رفع تعارض اطلاعات گردآوری شده توسط اشخاص در جامعه اطلاعاتی آمریکا با این سازمان است. سیا تنها سازمان اطلاعاتی آمریکا است که مجاز به عملیات مخفی برون مرزی از سوی رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا است، مگر در مواردی که رئیس‌جمهور سازمان دیگری را مناسب تر تشخیص دهد.
تا پیش از تصویب قانون اصلاح اطلاعات و ممانعت از تروریسم در سال ۲۰۰۴، رئیس سازمان سیا، هم‌زمان در رأس جامعه اطلاعات آمریکا نیز بود. اما، اکنون این عملکردها و اختیارات به مدیر جامعه اطلاعات آمریکا (DNI) محول شده‌است. با این حال، حجم فعالیت‌های سیا گسترش داشته‌است به‌طوری‌که طبق گزارش روزنامه واشینگتن پست، در سال مالی ۲۰۱۰ سازمان سیا بیشترین بودجه را در مجموعه جامعه اطلاعات آمریکا داشته‌است. سازمان سیا نقش خود را در حوزه‌هایی نظیر عملیات شبه نظامی مخفیانه گسترش داده‌است و یکی از بزرگترین واحدهای آن، یعنی مرکز عملیات اطلاعاتی (Information Operations Center (IOC)) بر عملیات تهاجمی سایبری متمرکز شده‌است.
مرکز سازمان سیا در ایالت ویرجینیاست. این سازمان بخشی از جامعه اطلاعاتی آمریکا است. نقش و ویژگی‌های سازمان سیا تقریباً برابر با سازمان اطلاعات و امنیت خارجی در بریتانیا، سرویس اطلاعات مخفی در استرالیا یا موساد در اسرائیل است.
اهداف:
سازمان سیا در ابتدا به منظور ایجاد یک مرکز تبادل اطلاعات و تحلیل برای سیاست خارجی ایالات متحده ایجاد شد، اما امروزه هدف اصلی آن گردآوری، تحلیل، ارزیابی و انتشار اطلاعات خارجی و اجرای عملیات مخفیانه است.
بر اساس بودجه سال ۲۰۱۳ پنج اولویت کاری سیا عبارت بوده‌اند از:
*ضدتروریسم
*جلوگیری از گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای و دیگر انواع سلاح‌های کشتارجمعی
*هشدار و آگاه‌سازی رهبران ایالات متحده در خصوص رخدادهای مهم خارجی
*ضداطلاعات
*اطلاعات سایبری (Cyber intelligence)
بخش‌های اصلی:
سازمان سیا یک اداره اجرایی و پنج اداره اصلی دارد که عبارتند از:
اداره نوآوری‌های دیجیتال
اداره تحلیل
اداره عملیات یا خدمات ملی مخفی (به انگلیسی: National Clandestine Service) نام مرکز ضد تروریستی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا است.
اداره پشتیبانی
اداره علم و فناوری
در این سازمان مراکزی وجود دارد از جمله:
مرکز ضدتروریسم سیا (به انگلیسی: Counter terrorism Center) یا (CTC) نام مرکز عملیاتی مبارزه با تروریسم سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا و یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های سازمان سیا.
تاریخچه:
پیش زمینه
موفقیت‌های بریتانیا در جنگ جهانی دوم، فرانکلین روزولت را ترغیب کرد که یک واحد اطلاعاتی مشابه سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا تأسیس کند، که «دفتر خدمات راهبردی» (Office of Strategic Services) نامیده شد. در زمان کوتاهی پس از پایان جنگ جهانی دوم، هری ترومن در سال ۱۹۴۵ دستور داد این اداره منحل شود و وظایفش به ادارات دیگر محول گردد. علی‌رغم، مخالفت ارتش، وزارت خارجه و FBI، هری ترومن در ژانویه ۱۹۴۶ دستور تأسیس «مرجع اطلاعات ملی» (National Intelligence Authority) را صادر کرد، که سلف سیا محسوب می‌شود.
تأسیس
با تصویب قانون امنیت ملی (۱۹۴۷)، شورای امنیت ملی ایالات متحده آمریکا و سازمان سیا تأسیس شد و نهادهای پیشین منحل گردید. در سال ۱۹۴۹ قانون سازمان اطلاعات مرکزی به تصویب رسید و به سازمان سیا اجازه داد که رویه‌های مالی و اداری محرمانه را به کار بندد و این سازمان را از اغلب محدودیت‌های منابع و اعتبارات فدرال مستثنی کرد. همچنین، این سازمان را از افشای اطلاعات ساختار، کارکردها، پرسنل، عنوان‌ها، حقوق‌ها و تعداد کارمندانش مستثنی کرد.
توسعه
سازمان سیا مجبور بود که هم‌زمان در برابر خواسته‌های متفاوت رئیس‌جمهور، وزارت دفاع و وزارت امور خارجه پاسخگو باشد. این مجموعه مطالبات به دو حوزه گردآوری مخفیانه اطلاعات و عملیات مخفیانه معطوف بود. یکی از اهداف اصلی فعالیت‌های اطلاعاتی در این مقطع اتحاد جماهیر شوروی بود. در این زمان اداره عملیات ویژه، اداره گزارش‌ها و تخمین‌ها و اداره هماهنگ‌سازی خط مشی‌ها راه اندازی شد و سیا اقدام به جاسوسی گسترده دربارهٔ اقدامات، توانمندی‌ها و اهداف شوروی در اروپای مرکزی و شرقی کرد. اما، گزارش‌های اطلاعاتی اولیه سیا ضعیف بود و این سازمان نتوانست اطلاعات کافی در خصوص سلطه شوروی بر رومانی و چکسلواکی و نیز محاصره برلین و پروژه بمب اتمی شوروی به دست آورد. تا زمان وقوع جنگ کره در سال ۱۹۵۰، سازمان سیا تنها چند هزار نفر پرسنل داشت و توانایی گردآوری اطلاعات را نداشت. با این حال، این سازمان در مواردی نظیر اثرگذاری بر انتخابات سال ۱۹۴۸ ایتالیا موفق شد با صرف منابع هنگفت مالی سیاستمداران را تطمیع کند.
در جنگ سرد:
همچنین ببینید: پروژه ژن تیره
پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، سیا در بهشهر و در ارتفاعات کبکان در شهرستان درگز واقع در استان خراسان رضوی، مراکز مخفی بسیار پیشرفته‌ای برای رصد فعالیت‌های موشکی و فضایی اتحاد جماهیر شوروی ایجاد کرده بود.
با همکاری سازمان سیا، ارتش ایران توانست با اجرای پروژه آیبکس، ارتباطات مخابراتی ارتش عراق را شنود و از تحرکات نظامی عراق در عمق خاک آن کشور عکس‌برداری کند.
چالمرز جانسن در کتاب «برچیدن امپراتوری» می‌نویسد:
همهٔ رئیس‌جمهورهای آمریکا از هری ترومن به بعد، پس از آنکه درمی‌یافتند که یک ارتش پنهان خصوصی در اختیارشان است و از نظر مالی به هیچ‌کس پاسخگو نیست، نمی‌توانستند از بکارگیری آن خودداری کنند.
دوایت آیزنهاور در دورهٔ ریاست جمهوری خود از روشهای جاسوسی سازمان سی.آی. اِی رضایت نداشت و آن را بی‌احتیاط قلمداد می‌کرد. او به آلن دالس گفت:
«از زمان حادثهٔ پرل هاربر تاکنون هیچ تغییرات مثبتی در این سازمان ایجاد نشده‌است. من میراثی از خاکستر برای رئیس‌جمهور آینده باقی خواهم گذاشت!»
شکست عملیات علیه شوروی
چالمرز جانسن در کتاب خود می‌نویسد:
«سازمان سی.آی. اِی در دهه ۱۹۵۰ میلادی شمش‌های طلا به ارزش میلیونها دلار بهمراه بی‌سیم و جنگ‌افزار و مهمات فراوانی به لهستان سرازیر کرد زیرا رهبران این سازمان خیال می‌کردند که یک جنبش بزرگ زیرزمینی در لهستان علیه شوروی درحال فعالیت است؛ ولی درواقع سال‌ها پیش، شوروی آن جنبش را منهدم کرده و عوامل خود را به جای رهبران آن جنبش گماشته بود و عوامل اصلی لهستانی را هم به جاسوس دوطرفه تبدیل کرده بود. روس‌ها به مدت ۵ سال به ریش آمریکا می‌خندیدند و آمریکا در این مدت میلیونها دلار پول و برنامه‌ریزی را هدر داد. دردناک‌تر از همه این بود که شوروی بخشی از آن پولهای آمریکا را برای کمک به حزب کمونیست ایتالیا می‌فرستاد.»
اثرگذاری فرهنگی
در طول جنگ سرد، سازمان سیا از فعالیت‌های فرهنگی گوناگونی در قالب مبارزه فرهنگی با بلوک شرق حمایت می‌کرد، از آن‌جمله می‌توان به سبک هنری اکسپرسیونیسم انتزاعی اشاره کرد که بیش از ۲۰ سال در سراسر جهان رونق داده و تقویت شد.
فهرست پروژه‌ها، مأموریت‌ها و عملیات
ویرایش
فهرستی از رخدادهایی که سیا در آن نقش آفرینی کرده‌است:
انتخابات ریاست جمهوری ایتالیا؛ ۱۹۴۸
جنگ کره؛ ۱۹۵۲–۱۹۵۳
جمهوری خلق چین؛ ۱۹۵۲
کودتای ۲۸ مرداد ایران (عملیات آژاکس)؛ ۱۹۵۳
کودتای ۱۹۵۴ گواتمالا؛ ۱۹۵۴
توطئه علیه پاتریس لومومبا؛ ۱۹۶۰
سوءقصد به رافائل لئونیداس تروخیو؛ ۱۹۶۱
حمایت دالایی لاما و شورشیان تبت؛ دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰
پروژه ام‌کی‌اولترا و عملیات اوج نیمه‌شب؛ دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰
اقدامات مکرر علیه کوبا از جمله عملیات خلیج خوک‌ها؛ دهه ۱۹۶۰
عملیات گربه شنوا؛ دهه ۱۹۶۰
پروژه تایگر پشتیبانی از کودتا در ویتنام جنوبی؛ ۱۹۶۳
سرکوب کمونیست‌های اندونزی؛ ۱۹۶۵–۱۹۶۶
جنگ ویتنام از جمله برنامه فونیکس؛ ۱۹۵۵–۱۹۷۵
جنگ داخلی لائوس؛ ۱۹۵۳ – ۱۹۷۵
اشلون؛ شروع از دهه ۱۹۶۰ و به‌طور رسمی ۱۹۷۱
کودتای ۱۹۷۳ شیلی؛ ۱۹۷۳
پروژه ژن تیره، پروژه مشترک با نیروی هوایی شاهنشاهی ایران علیه اتحاد جماهیر شوروی؛ دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰
پروژه استارگیت؛ ۱۹۷۸–۱۹۹۵
عملیات سیکلون: پشتیبانی از مجاهدین افغان در جنگ شوروی در افغانستان؛ دهه ۱۹۸۰
ماجرای ایران-کنترا ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۷
عملیات مرلین علیه برنامه هسته‌ای ایران دهه ۱۹۹۰ تا اوایل دهه ۲۰۰۰
عملیات بازی‌های المپیک علیه برنامه هسته‌ای ایران شامل ویروس رایانه‌ای استاکس نت، شعله و … از ۲۰۰۶
برنامه تعلیم و تجهیز سوریه ای‌ها؛ از ۲۰۱۱
دانشجو : فاطمه واحدی
استاد : علی اکبر حسنوند
درس : دفاع مقدس
کلاس شنبه 7/30
دانشگاه تهران مرکز سوهانک
