هر کودکی که متولد می شود توانایی های بالقوه خدادادی زیادی دارد که با رشد و تکامل کم کم به فعل در می آیند. اما اینکه چه مقدار از این توانایی ها به فعل درآیند و تکامل کودک تحریک شود، بسته به محیط و تجارب ماهها و سالهای اول عمر او دارد.
والدین میتوانند به راحتی شرایط مناسب برای کودک فراهم کنند و تکامل کودک را تسهیل نمایند. مثلا از بکاربردن وسایلی که سبب محدودشدن حرکات کودک می گردد مثل پارک کودک در اتاق یا روروک بپرهیزند. و حتی مطلوب تر این است که کودک بتواند در دمای مناسب در محیط با بدن لخت از تحریکات مناسب محیطی مثل گذاردن در لگن آب و بازی در آن برخوردار شود.
به این منظور باید سلامت کودک تامین شود، در محیطی شاد بزرگ شود، تغذیه مناسبی داشته باشد، احساس کند والدین و مراقبین دوستش دارند و از او حمایت می کنند. او باید احساس کند که می تواند منظور و احساس خود را به دیگران منتقل کند و دیگران می فهمند که چه می خواهد. همچنین باید امکان تجربه کردن دنیای پیرامون خود از طریق بینایی، بویایی، شنوایی، لامسه و … دارد و لازم است فرصت جستجوی دور و بر را داشته باشد و بداند اطرافش چه می گذرد.
تولد تا سه ماهگی
با قرار دادن اسباب بازی های متحرک با رنگ های جالب بالای تخت کودک- استفاده از محافظ هایی با رنگهای روشن در اطراف تخت کودک نگاه کردن و صحبت نمودن با کودک زمانی که بیدار و هشیار است و با پاسخ دادن به صداهایی که از خود در می آورد توجه او را جلب کنید.
با نشان دادن وسایلی با رنگ روشن نزدیک صورت کودک بمدت 8 تا 10 ثانیه و بعد حرکت دادن آن به اطراف و بالا و پایین می توانید باعث تسهیل توجه و تعقیب بینایی در او شوید.
3 تا 6 ماهگی
آموزش نشستن به کودک : او را در گوشه صندلی یا تخت بنشانید و خود نیز کنار او بنشینید.
آموزش تحمل وزن بدن به کودک : شیرخوار را از زیر بغل گرفته و او را آرام پایین بیاورید تا با کف پایش زمین را لمس کند.
تشویق کودک برای گرفتن جغجغه: بعد از اینکه مدتی با آن بازی کرد آنرا از دستش بیرون بکشید.
آینه را به کودک نشان دهید.
اغلب به او لبخند بزنید و وقتی گریه کرده یا نق نق می کند به او پاسخ دهید.
6 تا 9 ماهگی
در نشستن به او کمک کنید. برای تحمل وزن در حالت ایستاده او را یاری نمایید. کودک را از زیر بغل گرفته و به آرامی بالا و پایین ببرید.
با قرار دادن یک اسباب بازی جالب در مقابل و دور از دسترسش او را تشویق به خزیدن کنید.
اجازه دهید داخل وان حمام با اسباب بازی های بادی بازی کند ولی هرگز او را در کنار یا داخل آب تنها نگذارید
اسباب بازی یا هر وسیله دیگری در هر یک از دستهای او قرار دهید و او را تشویق کنید آنها را بهم بکوبد یا پرتاب کند.
اغلب با او صحبت کنید. صداهایی تکراری در آورده و کودک را تشویق کنید آنها را تکرار کند. او را تشویق کنید بطرف صدا بچرخد.
به تصاویر روشن و مشخص در کتاب یا مجله اشاره کرده و آنها را نام ببرید. این کارها به تحریک تکاملی کودک کمک شایانی می کند.
9 تا 12 ماهگی
بازی هایی مانند قایم باشک و … را که برای کودک جالب است انجام دهید.
یک اسباب بازی زیر پتو قرار دهید و از او بخواهید آن را پیدا کند.
انداختن اشیائی مانند گیره لباس یا مکعب را در داخل یک ظرف به او یاد دهید.
اشیای غلتانی مانند توپ یا بطری را در اختیار کودک قرار دهید.
کودک را روی یک سطح آزاد بگذارید تا بخزد و جستجو کند.
12 تا 24 ماهگی
وقتی برای خرید بیرون میروید چیزهایی را که می خرید نام ببرید. از کودک بخواهید اجزای بدن را نام ببرد. همراه کودک به تصاویر کتاب نگاه کرده و از او بخواهید راجع به آنها صحبت کند. کتاب را با صدای بلند برای او بخوانید. با تلفن بازی کرده و وسایلی را پنهان کنید تا پیدا کند.
با کودک توپ بازی کنید. شوت کردن یا غلتاندن توپ را به او یاد دهید. به او بیاموزید با کمترین کمک لباسهایش را درآورد. مهره ها را داخل نخ یا بند کفش کند. با مداد شمعی بنویسد یا با انگشتانش رنگ کند.
یک مداد و کاغذ برای نقاشی به کودک بدهید. او را برای روی هم گذاشتن حلقه ها یا مکعب ها تشویق کنید. یک عروسک برای او خریده و او را تشویق کنید به عروسکش غذا دهد، لباس بپوشاند و آن را بخواباند.این موضوع سبب ارتباط بیشتر کودک با محیط شده . در نتیجه تحریک تکاملی کودک را در پی دارد.
2 تا 3 سالگی
اشیا را بر اساس شکل، اندازه و رنگ با کودک خود طبقه بندی کنید. جورچین های مختلف برای کودک خود بخرید. کودک را برای تقلید کارهای خانه تشویق کنید. انداختن اشیائ در سطل یا قرار دادن اسباب بازیها در قفسه را به او بیاموزید.
مسواک زدن را به او آموزش دهید. در این زمان آموزش توالت رفتن را شروع و کامل کنید.
به کودک یاد دهید مداد را درست در دستش بگیرد. خط خطی کردن، تقلید از نقاشی شما، نقاشی کردن و قیچی کردن را به او یاد دهید.
با کودک تلویزیون تماشا کنید و برنامه های نامناسب را خاموش کنید.
وقتی چیزی را در دستش میگیرد در مورد آن به او اطلاعات بدهید.
وقتی می خواهد چیزی را به شما نشان دهد یا با شما حرف بزند به اون توجه کنید.
3 تا 5 سالگی
هر روز یک کتاب با او بخوانید.
از روزنامه یا مجلات باطله ببرید و شکل درست کنید. تصاویر را بر اساس نوع، اندازه، شکل و رنگ منظم کنید.
برای رنگ آمیزی، ریختن آب در سطل، استفاده از قیچی و چین دادن کاغذ یا پارچه او را تشویق کنید.
سر خوردن و تاب بازی را به او یاد دهید.
الک دولک بازی کرده و لی لی کنید.
باز و بسته کردن زیپ و دکمه را به او یاد دهید.
عواطف خود را با ابراز کردن یا بوسیدن یا گفتن کلمات محبت آمیز در جهت تایید او نشان دهید.
افرادی که از نظر اقتصادی- اجتماعی وضع نامطلوب دارند باید از 3 سالگی کودک خود را به مهد بفرستند.
در پایان با توجه به اینکه موضوع تحریک تکامل کودک یک موضوع بسیار وسیع و گسترده است و توضیح بیشتر و کاملتر در مورد آن در حوصله ی این مطلب نمی گنجد، خوانندگان محترمی که علاقمند به مطالعه بیشتر در این زمینه هستند، می توانند به کتاب “همه کودکان تیزهوشند اگر …” نوشته دکتر میریام استاپرد و ترجمه دکتر سهراب سوری و نیز کتاب ” بازی های آموزشی برای کودکان” نوشته رضا فلاح چای مراجعه نمایند.
