مقدماتی ترين اقدام ممکن جهت کمک به اينگونه افراد نيازمند،.ايجاد مرکزی بمنظور تشخيص معلوليت و همچنين راهنمايي و مشاوره لازم و کمک های جانبی به معلولين و خانواده هاي آنان می باشد.
اينگونه مراکز که می بايد حتی الامکان در نقاط ديگر و قابل دسترس برای عموم قرار داشته باشد.عموما واجد کادری متشکل از پزشک(روانپزشک متخصص اعصاب)،روانشناس و مدد کار اجتماعی است.وجود اينگونه مراکز می تواند اولين قدم جدی در جهت بهبود وضع معلول و خانواده وی باشد.
اقدام اول اينگونه مراکز،ارزشیابی دقيق کودک از نظر نوع و ميزان معلوليت است.توانايي هايي کودک مورد سنجش قرار می گيرد .و حاصل اين سنجش ها فعاليت اموزشی و توانبخشی(و عموما زيستی) کودک را پايه ريزی می نمايد.
نتايج حاصل از ارزيابی،در طی جلسات مشاوره به خانواده توضيح داده می شود. تا خانواده با حدود توانايي کودک خود اشنا گردد.سپس انچه را که خانواده باید در مورد نحوه زيست و آموزش صحيح کودک خود بدانند .برايش روشن می کنند. تا با ديدی باز با واقعيت وجود فرزند روبه رو گرديد،وی را به همان نحو که هست بپذيرد.ضمنا وضع خانواده از نظر اجتماعی و اقتصادی مورد ارزيابی واحد(مدد کاری اجتماعی)قرار گرفته بر اساس ان کمک های لازم ارائه می گردد.
عموما فعاليت های مراکز تشخيص معلوليت و مشاوره را می توان بشرح زير توصيف نمود:
الف)ارزشيابی و درمان
کودک از نظر فيزيولوژيکی،توسط پزشک مورد معاينات و آزمايشات گوناگون قرار بگيرد. و علاوه بر تشخيص معلوليت و علت ان،اختلالات جنبی چون صرع،بی قراری و غيره نيز از طريق دارو(شيمی درمانی)مورد معالجه و کنترل قرار می گيرد.توصيه های لازم در مورد پيشگيری ااز تولد تا کودکان معلول ذهنی ديگر به خانواده تحت آزمون هوشی قرار گرفته،.حدود توانايي هايش مورد ارزيابی و سنجش قرار می گيرد .تا ميزان هوش و حدود قابليت يادگيری و همچنين ميزان توانايي کودک در کسب مفاهيم و مهارت های لازم در تطابق با محيط به دست آيد.
مدد کار اجتماعی نيز وضع اجتماعی و خانوادگی کودک را مورد بررسی قرار می دهد. و حاصل کليه ی بررسی های فوق در پرونده ای که برای کودک درست می شود،جمع اوری می گردد.
ب)مشاوره خانواده:
تجربه نشان داده است که در اکثر موارد،خانواده ها در مقابل معلوليت کودک که چيزی غير منتظره و ناخوشايند است. مبهوت شده.،با ندانم کاری های ناشی از گيجی و عدم شناخت لازم،وضع طفل را از انچه که هست بدتر می کنند.
جهت آشنا نمودن خانواده با وضع موجود طفل و همچنين راهنماييهای لازم به خانواده بمنظور اقدام لازم برای کودک،مشاوره خانواده از اهميت ويژه ای برخوردار است.
بهترين افراد برای انجام يک چنين مهمی،روانشناسانی هستند که علاوه بر تحصيل و گذراندن دوره،در اين مورد تجربه کافی در مورد شناخت عقب ماندگی ذهنی را نيز دارا باشند.
غرض از مشاوره،اراده اطلاعات دقيق و منطقی از وضع کودک معلول به خانواده و همچنين جايگزين نمودن نگرشی منطقی به جای طرز تلقی های غير منطقی ابتدايي خانواده است.
روانشناس مشاور با توجه به اطلاعات موجود در پرونده کودک سعی می کند. طی برگزاری جلساتی باخانواده ،اطلاعات لازم در مورد نوع معلوليت،ميزان آن و براساس آنها سطح انتظار و توقع از کودک را برای آنان بازگو نموده،.نحوه برخورد و رفتار با کودک معلول را به آنان گوشزد نمايد.
در طی اين جلسات،مشاور بايد از طريق ايجاد نزديکی با خانواده خلاء و احساس تنهايي خانواده را پر نموده،در آنها اتکاءبه نفس لازم جهت پذيرش واقعيت فرزندشان را ايجاد نمايد.سپس رفتار ناصحيح ناشی از مکانيزم های فشار و طرد را کم کم در ذهن آنان رفع نموده.نگرش منطفی در جهت محيطی سالم و سازنده برای کودکان معلول و ساير افراد خانواده ايجاد نمايد.
نقش در ايجاد بهداشت روانی خانواده از اهميت ويژه ای برخوردار است.بدين جهت هر قدر مشاور با شناخت بيشتر نسبت به آسيب شناسی معلولين ذهنی،شناخت روحيات اينگونه خانواده ها و همچنين نحوه کمک به انها،اقدام به مشاوره نمايد طبعا نتيجه بهتر و کامل تر عايد می گردد.
نهايتا اينکه در صورتيکه مشاوره بنحوی صحيح انجام گردد،.کم کم خانواده وضع موجود طفل را به نحو منطقی پذيرفته،خود را با وضع موجود او تطبيق می دهد.
در يک چنين وضعيتی است که می توان انتظار داشت. کودک در بهترين شرايط ممکن از نظر عاطفی اطفاء،از نظر شخيصتی بارور ،و از نظر ذهنی آمادگی يادگيری هرگونه مهارت در حد هوشی خود را دارا گرديده باشد.
ج)خدمات اجتماعی :
مددکار اجتماعی پس از بررسی خانواده کودک معلول از نظر اجتماعی و اقتصادی ،بر اساس يافته های خود و اظلاعات موجود در پرونده کودک سعی می کند به طرق مختلف ،در امور اجتماعی یارو ياور خانواده باشد.عموما رابط بين مددجو (که در اينجا خانواده دارنده معلول اطلاق می گردد)و ارگانهای سرويس ذهنده ،مدد کاران اجتماعی محسوب میگردند.
بعنوان مثال:
در مورد مسائل مربوط به قوميـت و حقوق معلولين.،از طريق ايجاد ارتباط با وزارت دادگستری و دادسراها.
در مورد مسائل بهداشتی ،توانبخشی و درمانی معلول ذهنی ،.از طريق تماس با ارگانهای سازمان بهداشتی و وزارت بهداری(بهداشت جديد).
در مورد مسائل شغل و امور کاريابی ،از طريق آشنايي با قوانين وزارت کار.
در مورد تعيين ميزان و پرداخت کمکهای مستمر از صندوق دولت ،به منظور تامين امکانات بيشتر برای معلولين و…….
بايد يار و ياور معلول و خانواده وی بود،امکانات زيستی را برای وی تا حد امکان تامين نمايند.
وجود اينگونه مراکز ،مهمترين پايگاهی است که خانواده و کودک معلول ذهنی می توانند با تکيه به آن ،روند عادی و سازنده ای را در جامعه اتخاذ نموده ،تصميمات لازم در جهت بهبود معلوليـت و اصلاح وضع خود اتخاذ نمايند.
