درخشش مطمئنا نامفهوم ترین شاهکار استنلی کوبریک است! من معمولا واژه شاهکار را بااحتیاط بکار میبرم اما واقعا تا الان فکر نمیکردم که این فیلم اصلا فیلم بسیارخوبی باشد! درسال 1980 که برای اولین بار آن را دیدم اصلا دوستش نداشتم! اینکه کوبریک بیشتر عناصر رمان کینگ را از فیلم حذف کرد و جای آن را با مفاهیمی که من نمیتوانستم بفهمم پر کرد واقعا آزار دهنده بود! خوشبختانه قبل از اینکه من این مقاله را به پایان برسانم شما خواهید فهمید که کوبریک چرا رمان کینگ را تغییر داده و او تلاش میکند چه چیزی را بگوید! در ابتدا بهتر است بدانید که درخشش صرف نظر از چشمان تمام بسته ، شخصی ترین فیلم کوبریک است! در واقع کوبریک، رمان کینگ را به زیرکی بعنوان سکوی پرتابی استفاده میکند تا بتواند داستانی کاملا متفاوت تحت این رمان پرفروش، بگوید! اما چرا اینکار رامیکند؟! مشخصا برای حفظ جانش! خب بگذارید زیاد جلو نرویم!
در واقع بیایید از اول شروع کنیم! دو کاراکتر اصلی در فیلم وجود دارند: جک( با بازی جک نیکلسون) و پسرش دنی( با بازی دنی لوید) این خیلی قابل توجه است که بدانیم جک و دنی، دو جنبه مختلف از خود کوبریک هستند! جک شخص واقعی ای است که قصد دارد بزرگترین هنرمند شود و از قرار معلوم او مایل است تا هدف از هنرش را به اتمام برساند! جک همانند خود کوبریک ، مو مشکی و دمدمی مزاج است و حتی همان سیگاری را که کوبریک استفاده میکند(Marlboro)، میکشد! دنی جنبه دیگری از این کارگردان بزرگ است! او کودک درون استنلی ست! این دنی است که در واقع هنرمند واقعی ست! جنبه دنی-کوبریک ، در واقع جنبه روحی و کودکی کوبریک است که میتواند چیزهایی را که دیگران به هیچ وجه قادر به مشاهده آن نیستند را ببیند! دنی میخواهد به مردم چیزهایی را بگوید اما اجازه آن را ندارد!
ساعت اول درخشش احتمالا طولانی ترین و خسته کننده ترین قسمت فیلم است جایی که جک( جنبه واقعی کوبریک) با مدیر هتل چشم انداز تعهد میکند! جالب اینجاست که مدیر هتل با جک اتمام حجت میکند که ناظر قبلی هتل از شدت استرس کار دیوانه شده و زن و دو دخترش را کشته است! جک اظهار میکند که این داستان، جالب است اما بهر حال مسئولیت را بعهده میگیرد! جالبتر آنکه مدیر هتل چشم انداز قرمز سفید و آبی به تن دارد و وندی( همسر جک) و پسرش نیز تقریبا در نیمه اول فیلم همینطور قرمز سفید و آبی پوشیده اند!
در تفسیر سمبلیک فیلم، هتل چشم انداز نماد آمریکاست که طبق گفته مدیر، بر قبرستان سرخ پوستان قرار گرفته است! در حین قدم زدن در هتل و معرفی قسمت های مختلف نیز نمادهای محلی سرخپوستی کاملا مشخص هستند! بله! هتل چشم انداز خود خود آمریکاست و همانند هتل، بسیار جدید و درخشنده است! در جای دیگر مدیر به وندی میگوید:"All of the best people stayed here" تمام بهترین مردمان در اینجا حضور داشتند! البته بهتر است از همینجا به تاکید کوبریک به کلمه All در طول فیلم توجه کنیم: All=A11=Apllo 11
این یک اتفاق خیلی عمیق است! کوبریک خودش را بعنوان یک نابغه جهان برجسته میکند! او میداند دارد چکار میکند! ما فهم داستان کوبریک را باید از طریق شناخت نمادها شروع کنیم! اینجا دوست دارم بگویم:اگر یک تصویر ارزش 1000 کلمه را دارد، یک نماد به اندازه 1000 تصویر میارزد! فقط از طریق نمادهاست که ما میتوانیم واقعیت فیلم درخشش را بفهمیم! در هنگام مصاحبه مدیر هتل با جک ، به عقاب آمریکایی واقع در پشت و سمت راست مدیر توجه کنید! قدرت در اختیار مدیر هتل است! عقاب نماد آمریکاست البته این را هم در نظر بگیرید که قسمت حامل سرنشین آپولو11 که بر ماه فرود آمد نیز (Eagle به معنی عقاب ) نام داشت! مدیر هتل به طرز نمادین، چهره دولت آمریکاست!
جک با دولت آمریکا بر سر مراقبت از هتل (آمریکا) تعهد میکند! مدیر هتل به جک اظهار میکند که وظیفه اصلی او جلوگیری از زوال و پوسیدگی هتل (آمریکا) است! در اولین روز هتل، دنی تصویر دختران مراقب پیشین هتل را تجسم میکند! دقت کنید در رمان استفان کینگ ، مراقب قبلی هتل دو دختر ندارد! تفاوت درخشش کوبریک و درخشش کینگ هم اکنون اغاز میشود و با گذشت فیلم مهمتر میگردد! جک، وندی و دنی همچنین آشپز هتل را نیز ملاقات میکنند! او دوست دنی ست واینجاست که دنی متوجه میشود که از نظر داشتن قدرت ماوراییش ، تنها نیست! دیک (آشپز) دنی را از رفتن به اتاق 237 منع میکند! حال خانواده جک به هتل راه یافته اند و زمستان سرد پیش روی انهاست! در ابتدا جک عاشق هتل است اما او نمیتواند چیزی بنویسد و خوابش هم نمیبرد در حالیکه همسر و پسرش بیسار سرگرم و خوشحال هستند! جک نمیتواند بنویسد در عوض، توپ تنیس را به دیوار پرتاب میکند! دقت کنید بر دیواری که توپ تنیس به آن برخورد میکند چند نماد محلی سرخپوستی که مشابه راکت آپولو هستند به چشم میخورد! 6 آپولو! ( اشاره به آپولو 11 تا 17) البته قابل ذکر است که در اساطیر باستان، آپولو خدای تیراندازی است!
برگردیم به فیلم، در نهایت، توپ تنیس در انتهای تاریک راهرو ناپدید میشود و جک به سراغ مدل هزارتوی هتل میاید و همسر و پسرش را در وسط آن مشاهده میکند! حال دیگر طوفان زمستان سرد به هتل می وزد! این طوفان نماد جنگ سرد بین آمریکا و روسیه است! جنگ سرد یکی از دلایل اصلی شکست پروژه های آپولو بود! ما در دنیای خیلی خطرناکی زندگی میکنیم و خیلی مهم است که تکنولوژی پیشرفته مان را از شوروی پنهان کنیم! این دلیل نمایش خرس های بی معنی ای هست که از ابتدا تا انتهای فیلم مشاهده میکنیم! خرس های روسی و رقابت روسیه با آمریکا برای نشستن بر ماه، گواه بر دزدی پروژه های آپولو است! جک و خانواده ش بوسیله سرما در هتل حبس شده اند همانطور که آمریکا در جنگ سرد با روسیه گرفتار شده! خرس های بی معنی که در طول فیلم دیده میشوند نماد فرمانروایی شوروی است! بله! آمریکا مجبور است تا پروژه های فضایی روسیه را در جنگ جهانی دوم بدزدد!!! همینطور که دنی با سه چرخه اش راهروها را میپیماید، نمادی از دور زدن زمین توسط آپولو، دو دختر مراقب پیشین هتل را میبیند! آنها به دنی خیره میشوند و میگویند:
"Come play with us Danny. Forever and ever."
در این نقطه از فیلم ، ما ذات تعهد جک( کوبریک) و مدیر هتل(دولت آمریکا) را نظاره گر هستیم! به این صحنه تکان دهنده توجه کنید: دنی با ماشین های اسباب بازیش در راهروی طویل مشغول بازی است که ناگهان توپ تنیسی به آرامی به او نزدیک میشود! این همان توپ تنیسی است که در انتهای تاریک راهرو ناپدید شده بود! حال ما میفهمیم که منظور دختران از دعوت دنی به انجام بازی کدام بازی است.دنی از جای خود برمیخیزد! حال ذات کلی فیلم برای تماشاگر آشکار میشود! پروژه درباره چیست؟! هنگامیکه دنی کاملا می ایستد تصویر راکت آپولو 11 بر روی سوییتر او کاملا مشخص است:
A P O L L O 11 USA
این قسمت از فیلم پرواز سمبولیک راکت آپولو 11 است! دقت کنید همه اینها سمبل هستند واقعی نیستند! چیزی که در این سکانس اتفاق افتاد برای فهمیدن بقیه فیلم تعیین کننده است! از اینجا به بعد وقتی دنی از کنار اتاق 237 عبور میکند میبینیم که کلید بر روی در است و در نیمه باز !
دقت کنید در رمان استفان کینگ شماره اتاق مورد نظر 217 بود! پس چرا کوبریک آن را به 237 تغییر داد؟! پاسخ اینجاست: دنی حامل آپولو 11 است (تصویر روی پیراهنش) و فاصله متوسط بین زمین تا ماه نیز 237 هزار مایل است! چه کسی فکرش را میکرد؟! واقعیت داستان فیلم بر سر تعهد استنلی کوبریک با دولت مردان آمریکاست! دنی( بعد روحی کوبریک) به طرز جعلی حامل آپولو 11 است! اتاق 237 همان پروژه جعلی نشستن بر ماه است که کوبریک وظیفه دارد آن را در فیلمش نمایان سازد! اما در واقع در اتاق 237 هیچ چیزی وجود ندارد! همه چیز جعلی است! هیچی واقعیت ندارد! همانطور که فیلم بطور مشخص نشان نمیدهد که دنی وارد اتاق شد یا نه!در سکانس بعد جک خوابی آشفته میبیند که در آن همسر و پسرش را قطعه قطعه کرده است! در همین حال دنی وارد میشود گویی که نیرویی فیزیکی دنی( بعد روحی کوبریک) را آزار داده است! توجه کنید که این نیرو ، تصویر آپولو 11 واقع بر لباس دنی را نیز پاره کرده است!
جک بیهوده به اتاق طلایی میرود و جلوی بار مینشیند! در حالیکه با خودش زمزمه میکند که حاضر است در ازای نوشیدنی روح خود را بفروشد ، در پشت قسمت بار ، مردی بطرز مرموز ظاهر میشود! اینجاست که جک ،مدیر اصلی هتل را ملاقات میکند! اسمش لوید و ساقی(شراب رسان) هتل است! کوبریک به دلایلی لوید را در نور شیطانی نشان میدهد! لوید ، با شراب، جک را که پیش از این روحش را به پروژه فروخته تحریک میکند! گفتگوی جک و لوید با ورود وندی تمام میشود در حالیکه هیچ اثری از لوید و لیوان شراب نیست! وندی از وجود شخص دیگری در هتل ابراز نگرانی میکند! جک به اتاق 237 میرورد و نمایش زن جوان و زیبا به زن زشت را مشاهد میکند اما جک مجبور است درباره چیزی که دیده به وندی دروغ بگوید: هیچ چیزی در اتاق 237 نیست! کاملا مشخص است که دنی ، خودش را مجروح کرده! بله درست است ! دنی بخاطر جک آسیب دیده! دنی همان کسی است که رازهای پروژه کوبریک را میداند! او در وضعیتی قرار گرفته که هتل( آمریکا) به او آسیب میزند! از این پس جک بتدریج از نظر ظاهری به شیطان تبدیل میشود! آشفته تر شده و موهایش را شانه نمیزند! 2 موردی که مشخصه خاص کوبریک است! بله! جک نیکلسون واقعا شبیه کوبریک شده است! درست مانند همان موقع که کوبریک بطور همزمان درگیر استرس و فشار 2 پروژه 2001 ادیسه فضایی و آپولو 11 شده بود! میتوانید عکس های کوبریک قبل از ادیسه فضایی و بعد از آن را با هم مقایسه کنید!
علاوه بر شباهت های ظاهری، جک از این به بعد مانند کوبریک شروع به نوشتن میکند! وندی مایل است تا بفهمد جک درباره چه چیز مینویسد اما جک که از ورود او ناراحت شده با عصبانیت ، پیشنهادش را رد میکند! کاملا مشخص است که وندی (همان کریستیانا همسر کوبریک!) اجازه ندارد که درباره پروژه چیزی بداند! اما نوشته های جک چیست؟! وندی به زودی درمیابد! تمام هزاران صفحه ای که جک نوشته تنها یک جمله است:
"All work and no play makes Jack a dull boy".
این جمله بارها و بارها تکرار شده! واقعا وحشتناک است که جک روزها و روزها پشت ماشین تایپش تنها همین جمله را پیاپی تکرار کرده است! جالب است بدانید این سکانس خاص فیلم است و در رمان کینگ موجود نیست! حالا چه منظوری دارد؟! باز هم به کاربرد کلمه All توجه کنید!
All=A-One-One"A11 work and no play makes Jack a dull boy."
کوبریک این را به ما میگوید:
'"Apollo 11 work and no play makes Jack (Kubrick) a dull boy."
در زیر تصویر سمبل ناسا برای آپولو و پوستر فیلم پرتقال کوکی که دقیقا بعد از پروژه ادیسه فضایی بود را مشاهده میکنید!
ریستیانا کوبریک فهمید که همسرش به جای ساخت پروژه 2001 ادیسه فضایی در واقع پروژه آپولو را خلق کرده است!این نقطه فیلم جالب است که همسر کوبریک از او میخواهد تا از پروژه خارج شود! جک( کوبریک) در پاسخ با عصبانیت میگوید:
"That is so typical of you! … I've made an agreement … I have obligations to my employers!"
این برای تو خیلی آسونه! ولی من تعهد دادم! من نسبت به کارفرماهام وظیفه دارم!دنی با استفاده از درخشش ، دیک (آشپز) را در فلوریدا از وجود خطر مطلع میکند! دقت کنید فلوریدا همان جایی است که آپولو 11 از آن به ماه فرستاده شد! دیک از فلوریدا به کلرادو سفر میکند!این هم یکی از تناقضات بین فیلم و کتاب هست که دیک پس از ورود به هتل بلافاصله بدست جک کشته میشود! کوبریک از این تغییر در رمان کینگ میخواهد چیز مهمی را بگوید! دیک یکی از اشخاصی ست که کوبریک به اشتباه راز پروژه را با او در میان گذاشته است! به همین دلیل او باید کشته شود!درخشش داستانی است که نشان میدهد چگونه نیمی از کوبریک برای تعهد با آمریکا برای اینکه او مراقب پروژه آپولو باشد، کشته شد! همچنین نشان میدهد که چرا مراقب قبلی هتل مجبور بود دو دختر خود را بکشد! چون پروژه قبلی ناسا قبل از آپولو، جمینی نام داشت!!!! البته حرف های فیلم به مراتب بیش از این است! من مطمئن هستم که بسیار بیشتر کشف خواهد شد!حال زمان آن رسیده تا دروغ ها افشا شود و ناسا پروژه ای را که از کوبریک سانسور کرده به نمایش بگذارد! من از ناسا میخواهم تا همه ان چیزی که کوبریک درباره جعل آپولو ساخته را در اختیار ما بگذارد!من اسم این پروژه را میگذارم:
Never A Straight Answer? (NASA)
کتاب هایی که در آپارتمان جک دیده میشوند:کتاب فوقانی:The Wise Child که در فیلم بوسیله دنی ارائه میشود وکتاب زیرین:The Manipulator که جک ارائه دهنده آن است!
بعلاوه این عکس نمایش دهنده 7 آپولویی بود که به ماه فرستاده شد اما فقط 6 تای آن بر روی ماه نشست!
مطالعه نقد کامل به زبان انگلیسی
مشاهده فیلم درخشش با دوبله فارسی در آپارات
مشاهده فیلم room 237 با زیرنویس فارسی
لینک سایت imdb در مورد مصاحبه با کوبریک قبل از مرگ در سال 2000
