مطالعات ما بر روی سنگ نگاره های ایران و دیگر نقاط جهان گواه بر آن است؛ که آسیا خاستگاه انسان (مارسل اُوت) و آفرینده ی هنرهای مسحور کننده ی بشری است. نقاشی های کهن غارها و کوه های نقاط مختلف ایران و آسیا(بویژه فلات ایران)، کتاب های سنگی هستند ؛ که از منظرگاه انها موارد اشاره شده قابل رصد هستند. از غارنشینی تا یکجا نشینی، تا تاسیس نخستین دولت ها و حکمرانی هایی مبنی بر ساختارهای خاص، فقط در آن سرزمین قابل رصد هستند؛ که ما به یکی از کهن ترین ، گسترده ترین و با دوام ترین آنها، یعنی پیش ایلامی ها ProtoElamite و ایلامی ها Elamite گذری کوتاه داریم.
پیش ایلامی ها (نیا-ایلامی) از حدود 4000 سال پیش ردپای زیست شان در فلات ایران قابل دیدن است (آثار مکشوفه در شوش) و ایلامی ها هم از حدود ۳۲۰۰–۵۳۹ پیش از میلاد، یعنی حدود ۲۶۶۱ سال در فلات ایران زندگی و حکومت داشته اند(ویکیپدیا.(
ایلامی ها کشورشان را «هَلتَمتی (Ha(l)tamti/Hatamti) به معنی «سرزمین خدا» می‌خواندند(ویکیپدیا) و پروفسور ارفعی سخنی زیبا در خصوص کلمه ایلام دارند: با توجه به اینکه کلمهٔ ایلام تلفظ بین‌النهرینی و یک کلمهٔ ایلامی است؛ نباید با «ع» بلکه باید با «الف» نوشته شود. وی در توضیح می‌گوید ما حرف عین (ع) در شیوه بابلی و ایلامی نداریم؛ بلکه در عبری، عربی و آرامی است؛ که حرف ع موجود است. ایلام برگردانی از کلمهٔ هَلتَمتی به معنی «سرزمین خدا» است(ارفعی.(
در بررسی هایی که بر روی سنگ نگاره های فلات ایران و...داشتیم؛ باکمال شگفتی ردپا و قلمرو جغرافیایی یا شاید فرهنگی، ایلامی ها را از جنوب و شرق دریای مدیترانه تا تبت، پامیر و مغولستان به زیبایی می توان دید(نقش بزکوهی، نماد ایلام کهن)؛ که اوج آن در دره ی سند بر دیواره های کوه ها و طرح های روی سفالینه های کهن کشف شده و اینکه قلمرو جغرافیایی ایلامی ها را به نواحی خوزستان امروزی محدود بدانیم؛ باتوجه به یافته های جدید، پذیرفتنی نیست.
کلمه آنوناکی (خدایان آسمانها) خاص بین النهرین و خاص هنر سومری ها نیست و یافته های مطالعاتی جدید نگاهی دیگر دارند؛ که ما نمونه هایی از آثار هنری همگون مردمان دیگر سرزمین ها را برای شما به نمایش در آورده ایم.
مردمان و حکومت های هم زیست یا بعد از زیست ایلامی ها (سومری، اکدی، آشوری، بابلی هخامنشیان و...)، تمدن و شاهکارهای هنری خود را مدیون و سپاسگزار هنر اعجاز گونه ی مردمان پیش ایلام و ایلامی ها هستند و حتی تمدن و هنر آنها ملهم از هنر و سیر زندگی آن حکومت های کهن و ریشه دار است.
با احترام- محمد ناصری فرد
مرداد 1403
