فنجان نماها Cup marks، کهن ترین آثار زیستی بشر بر روی کره زمین هستند و شاید بتوان گفت که عمر بعضی از آنها برابر زیست انسان بر روی کره ی زمین است.
خوشبختانه در دو دهه مطالعات میدانی مستمری که بر روی سنگ نگاره های ایران داشتیم؛ موفق به کشف سنگ نگاره های گوناگون و فنجان نماهای کهن در نقاط مختلف ایران شدیم؛ که برای نخستین بار آن مطالعات در کرستان، به دست دوست گرامی و پژوهشگر خستگی ناپذیر سنگ نگاره ها، جناب جمال لحافیان صورت گرفت؛ که تلاش های صادقانه آن بزرگ مرد قابل تقدیراست.
نگارنده هم در دیگر نقاط ایران مطالعات میدانی مستمر داشتم و با نمونه های گوناگونی از سنگ نگاره ها و فنجان نماها روبرو شدم؛ که در کتاب های منتشر شده؛ به دوستداران چرایی و کارکردهای گوناگون آنها معرفی شده است.
مطالعات ما بر روی فنجان نماهای ایران نشان داده؛ که بعضی فنجان نماهای کشف شده؛ ظرف های پیش ازسفال در غارها بوده اند؛ که اوج آن پیش سفال ها در غار کرفتو در اطراف سقز در کردستان است؛ که ما به رسم پاسداشت و ارادت خدمت جناب لحافیان، آن بزرگ ترین فنجان نمای مکشوفه در غار کرفتو را به نام استاد لحافیان نامگذاری می کنیم. چراکه ایشان برای نخستین بار برای مطالعه سنگ نگاره های آن دیار، وارد غار شده است.
امید دارم عمری به بلندای غار کرفتور و بزرگ ترین فنجان نمای ایران در آن غار داشته باشند.
فنجان نماها در دنیا از چنان اهمیت و اعتباری ویژه برخوردارند؛ که اغلب موزه ها و دانشگاه های معتبر دنیا نمونه هایی از آنها را در ویترین های مطالعاتی خود قرار داده اند؛ که ما امروز نمونه هایی از آن کشورها را معرفی می کنیم: ایرلند، انگستان، امریکا، اسکاتلند، دانمارک و کشور نروژ .
این در حالی است؛ که در ایران هنوز آنها را نمی شناسیم.
امید داریم؛ در آینده آنطور که شایسته ی این آثار کهن، فراوان، گوناگون و پر رمز و راز در ایران است؛ گام هایی شایسته برای مطالعه سیستمی آنها برداریم؛ چرا که در عرصه های: باستان شناسی، انسان شناسی فرهنگی، نماد شناسی و... یاری گرهای خوبی هستند.
آرزومندیم؛ روزی همچون دیگر نقاط دنیا، آنها را از دست و قلمرو افراد نا آگاه نجات دهیم و در ویترین های مطالعاتی دانشگاه ها و موزه قرار دهیم.
با احترام – محمد ناصری فرد
اردیبهشت 1403
