این عکس برای کسانی که مناظرات دهه ۶٠ را دیدهاند یادآور کسی است که با متنانت تمام، سخنان مخالفان دین را میشنید و با لحنی آرام و گفتاری منطقی به آنها پاسخ میداد.
البته منصفترین افرادی که تحت تأثیر رسانهها هستند میگویند این شخص به دلایل مختلفِ فردی و اجتماعی چرخش عجیب و 180 درجهای کرده است. و آن استادمصباحِ آرام و متین به تئورسین خشونت تبدیل شدهاست. اما برای من که از اوائل نوجوانیام با ایشان مأنوس بودهام این دقیقا همان علامه مصباحی است که من میشناسم؛ متین، آرام، منطقی و بهدور از هیجانات و هیاهوها.
هر وقت ایشان را میدیدم که با کسی در حال گفتگو بودند؛ لبخند بر لب و آرام به حرفهای مخاطب گوش میدادند و سر صبر اجازه میدادند تا مخاطب حرفهایش را کامل بزند و تمام کند. بعد مدتی به فکر فرو میرفتند و بعد اگر نکتهای داشتند بیان میکردند.
در یکی از جلسات اخیر شخصی مفصل در مذمت آقای هاشمی رفسنجانی حرفهایی زد و نکاتی گفت. در مقابل، همان تبسم همیشگی و متانت قدیمی در چهره ایشان بود. حرفهای آن آقا که تمام شد، حاج آقا شروع کردن به تمجید از آقای هاشمی. گفتند:
«قبل انقلاب از کوچۀ منزل مرحوم آقای طباطبایی (ره) با آقای هاشمی رد میشدیم. خانۀ روبروی خانه علامه (ره) برای رئیس شهربانی قم یا ساواک قم (تردید از بنده) بود. ماشینش جلوی در خانهاش پارک بود. آقای هاشمی رو کرد به من و گفت: «روزی بیاید که اینها در همین ماشینشان به درک واصل شوند و حکومت پهلوی سرنگون شود.» با غیظ این را میگفت. یعنی ایشان اینطور حریص بود برای اینکه انقلاب به پیروزی برسد. این چیزی بود که خود بنده شاهدش بودم.»
البته در آخر گفتند: «البته یک ویژگی داشت ایشان و آن این بود که خودش را و نظر خودش را بر دیگران صائب میدید و خودش هم به این مسأله اذعان داشت. به خاطر همین بود که با امام (ره) هم بحث میکرد و نظر مخالف خودش را به ایشان ابراز میکرد.»
یکی از دوستان نقل میکردند که در همان دوران درگیریهای ایدئولوژیک در دهه هفتاد، آقای خاتمی در حاشیه جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی به علامه مصباح گفته بود: «آقای مصباح با ما بِه از این باش!» ایشان در پاسخ به او گفتهبودند: «من با شخصِ تو که مشکلی ندارم. من با فکر انحرافی مشکل دارم و پاسخ آن را هم با فکر میدهم.»
اخیرا هم کسی نزد ایشان درباره آقای خاتمی نکاتی گفت. حاج آقا گفتند: از حق نباید گذشت، ایشان انصافا آدم بسیار مؤدبی است.
علیرغم تصویرسازی رسانهها در اظهار نظر ابایی از بیان حق نداشتند اما در معاشرت اهل رواداری بودند.
این نکته هم لازم به ذکر نیست که فکر علامه مصباح در مباحث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در بسیاری از مسائلی در نقطه مقابل آقایان هاشمی و خاتمی بود؛ اما این هیچگاه باعث نشد برای لحظهای از انصاف خارج شوند.