رفاه اقتصادی جامعه در گرو دو عنصر محوری است:
مقصود از تولید در اینجا هر نوع اشتغال به کار مشروع برای تأمین زندگی و پیشرفت اقتصادی فرد و جامعه است و شامل کشاورزی، دامداری، تجارت، صنعت و مانند آن ها می شود و در روایات بر آن تاکید شده است.
کار و کوشش برای کسب مال حلال، به گونه عام و تولید به طور خاص مورد توجّه و تشویق پیشوایان دین است. در مقابل، معطّل گذاشتن مال نکوهش شده است. امیرمؤمنان(علیه السلام) می فرمایند: ملتی که آب و زمین کشاوزی به اندازه کافی دارد ولی آب ها را مهار و زمین را اصلاح نکند و از آن ها بهره برداری نکند و در اثر کم کاری یا بد کاری محتاج گردد از رحمت حق دور باد.
پیشوایان اسلام مسلمانان را به تجارت و صدقات جاریه مانند وقف باغ، مزرعه، مرتع و مانند آن تشویق می کنند و کار تولید را مایه عزت آنان می خوانند. معلّی بن خنیس
می گوید: امام صادق(علیه السلام) مرا دیدند که دیرتر از دیگران به بازار(محل کار) می روم؛ به من فرمودند: بامدادان به سوی عزّت خود(محل کسب) روان شو. تعبیر از محل کسب به عزت بدین معناست که کار، تولید و به بهره رسانی ثروت عزت است.
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: بهره آور ساختن مال از ایمان است؛ همچنین فرمود: بر تو باد به بهره آوری ساختن مال، زیرا مایه شرافت برای کریم و بی نیازی از فرومایه است.
تولید در دیدگاه اسلام دارای اهدافی الهی است:
امام باقر(علیه السلام) فرمودند: هر کس در دنیا برای بی نیازی خود از مردم و گشایش برخانواده خویش و ابراز محبّت به همسایه اش در جست و جوی روزی باشد، خدای بزرگ را در روز قیامت در حالی دیدار می کند که چهره اش همانند ماه شب چهاردهم می درخشد.
مردی به امام صادق(علیه السلام) عرض کرد: به خدا سوگند ما در پی دنیا هستیم و دستیابی به آن را دوست داریم. آن حضرت فرمودند: می خواهی با آن چه کنی؟
گفت: می خواهم زندگی خود و خانواده ام را تأمین و صله رحم کنم و صدقه دهم و حج و عمره بگزارم. امام فرمودند: این، دنیا طلبی نیست. این آخرت طلبی است.
از این روایات به خوبی برمی آیدکه هدف اسلام از سفارش به کار و تولید و انباشتن ثروت نیست، بلکه ایجاد فرصت برای بهره برداری از مواهب الهی در رشد و تعالی خود و تأمین نیاز دیگر همنوعان و نیز قرار دادن دارایی و ثروت(نعمت) در مسیری است که برای آن آفریده شده است.
غیر از عوامل طبیعی(کار و تولید) که برای بهره آور ساختن مال مؤثر است به آن ها اشاره میشود...
صدقه: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: صدقه دهید که صدقه مال را افزایش می دهد.
روایات بسیار زیادی در مورد صدقه و زیاد شدن مال آمده است که تأثیر این موضوع را معلوم می کند
امانتداری: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: امانتداری، بی نیازی می آورد و خیانت، فقر.
ازدواج: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ازدواج کنید، زیرا زنان برایتان مال آوردند.
سخن نیکو: امام سجاد(علیه السلام) می فرمایند: سخن نیکومال و روزی را افزایش می دهد.
طهارت: امام صادق(علیه السلام) فرمودند: آن که بی وضو در پی حاج خود برود و نیازش برآورده نشود، جز خویشتن را سرزنش نکند.
از این حدیث چند نکته مهم به دست می آید:
چون بخشی از کارها با توفیق الهی به دست خود انسان انجام می گیرد و بخش دیگر، اثر توجه و عنایت غیبی خدا است. توجه خدا به آدمی نیز مایه برکت کار است؛ یعنی تمام نعمت ها به ارده الهی است؛ لیکن گاهی مشهود و به دست خود انسان موجود می شود و زمانی غیر مشهور و از راه های پیش بینی نشده به دست می آید.
این چند راه حل ساده بسیار اهمیت دارد و این روایات از منابعی بسیار معتبر استخراج شده پس صحت دارد پس عمل به آنها برای رسیدن به هدفی است که گفته شده...
اشتغال و کسب از عوامل مادی تولید ثروت است و در اسلام کسب حلال واجب شده و از حرام آن باید پرهیز کرد.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: به کار پرداختن برکت آور است و همه نعمت ها به ویژه روزی را بیفزاید؛ همچنین می فرماید: صبحگاهان در پی نیازمندی هایتان بروید؛ چرا که آسان به دست می آید... و خیر را نزد خوبرویان بجویید.
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: جدیت و تلاش کنید! هر گاه نماز صبح گزارید صبحگاهان در پی روزی روید و حلال کسب کنید، تا خدای بزرگ روزیتان دهد و در کسب آن یاریتان رساند.
امام رضا(علیه السلام) می فرمایند: هر کس در روز عاشورا به تأمین نیازمندی هایش نپردازد خدا نیاز های دنیا و آخرت وی را برآورده سازد.
اهمیت سحر خیزی بسیار تأکیید شده است هم در اسلام هم تحقیقات نشان می دهد که سحر خیزی هم در جسم و هم در روح آدم بسیار تأثیر دارد.
حفاظت الهی: در حدیث معراج آمده است: ای احمد!... اگر خوردنی و نوشیدنی تو پاک و حلال باشد در حفظ و پناه من خواهی بود.
قبولی عبادات: رسول خدا(ص) فرمودند: کسی که از راه حرام مالی کسب کند، خدا صدقه، برده آزاد کردن، حج و عمره او را نمی پذیرد.
همچنین برکت و روزی او را از بین میرد...
اجابت دعا: مردی از رسول خدا(ص) تقاضا کرد تا از خدا بخواهد دعایش پذیرفته شود.
آن حضرت فرمودند: اگر خواستی دعای تو مستجاب شود (هر چند به وسیله دعای پیامبر(ص)) کسب خود را پاک و حلال کن.
صدقه دادن: امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: امام سجاد(علیه السلام) هنگام صبح در پی بیرون می رفت. پرسیدند: ای فرزند رسول خدا! کجا می روی؟ فرمود: می روم تا برای خانواده ام صدقه گرد آوردم. پرسیدند: آیا به خانواده ات صدقه می دهی؟
فرمود: هر که حلال کسب کند از سوی خدا بزرگ صدقه به شمار می آید.
همراهی با پیامبران در قیامت: رسول خدا(ص) می فرماید: هر کس از راه حلال کسب کند و با آن خویشتن را از مردم بی نیاز و خانواده و فرزندانش را تأمین کند، روز قیامت با پیامبران و صدیقان محشور گردد.
درخشش چهره در قیامت: رسول خدا(ص) می فرماید: کسی که در پی کسب حلال باشد تا آبرویش را حفظ کند و به دیگران نیازی نداشته باشد. روز قیامت روز قیامت در حالی می آید که چهره اش بسان ماه شب چهاردهم می درخشد.
عزتمندی در قیامت: رسول خدا(ص) می فرماید: قیامت برپا نشود تا آنکه خدا سه کس را عزت بخشد: آن که از راه حلال درهمی کسب کند...
منبع: مفاتیح الحیاه
