اسلام، مال و ثروت(هر گونه نعمت مادی) را مایه استواری جامعه و مثابه ی ستون فقرات جامعه انسانی میداند و فرد و گروهی که فاقد مال هستند، از آن جهت فقیرند که ستون فقرات اقتصادی آنها شکسته و قوام و مقاومت ندارد. زیرا فقیر کسی است که مهره کمرش شکسته و قدرت ایستادن و ایستادگی را از دست داده است. چنین فرد و جامعه ای استقلال خود را از دست میدهند. تحریم اقتصادی برخی کشور ها از سوی مستکبران جهای نیز از این روست که مردم تهی دست قدرت مقاومت ندارند. از همین رو قرآن کریم به مال اهمیت داده و آن را مایه و پیاه قوام و قیام انسان های دانسته است:
....أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا..... (آیه 5 سوره نساء)
این تعبیر، از تأثیر مال در حیات و پایداری فرد و جامعه حکایت دارد و بیانگر این حقیقت است که با نابودی اقتصاد، جامعه به خطر انقراض میفتد؛ به دیگر سخن مال به منزله ی خون در عروق جامعه است و نباید در آن هر گونه تصّرف ناصواب(نادرست) را روا داشت و نباید آن را در اختیار سفیهان(نادانان) و بی خردان قرار داد تا در آن مسرفانه(اسراف) یا مترفانه تصرف کنند: وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا
(ترجمه: و اموال خود را -كه خداوند آن را وسيله قوام [زندگى] شما قرار داده- به سفيهان مدهيد، و[لى] از [عوايد] آن به ايشان بخورانيد و آنان را پوشاك دهيد؛ و با آنان سخنى پسنديده بگوييد.)
این آیه کریم، هم مال را به عموم جامعه نصب داد و هم آن را سبب قیام دانست و هم از قرار دادن آن در اختیار سفیه، مانند کودکی نابالغ یا بالغ بی خرد نهی فرمود است.پ
خیر و فضیلت بودن مال
قرآن، مالی که عامل رشد و بالندگی باشد: ارزش می شمارد و از آن به خیر و نیکی یاد کرده، میفرماید:
اگر کسی خیری(مالی) از خود بر جای گذاشت، نسبت به پدر و مادر و خویشاوندان سفارش به معروف کند:
چیزی را که خدا خیر بداند، خیر واقعی است؛ از این رو تفسیر خردمندانه مال نیز خیر و فضیلت و اسراف و تبذیر(زياده روی) آن شرّ و بد است.
خدا مال و ثروت را نعمت خود به بندگانش و سبب شکرگزاری میشمارد و میگوید: ما شما را در زمین سکونت دادیم، و برای شما در آن اسباب زندگی نهادیم. شما اندک سپاسگزاری می کنید.
امیرمؤمنان (علیه السلام) گفتند: بهترین پشتیبان برای تقوای الهی مال است.
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: دنیا(ی حلال) بهترین کمک برای تحصیل سعادت آخرت است.
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: کسی که گردآوری مال برای حفظ آبرو، پرداخت بدهی و صله رحم از راه حلال را نمیپسندد، خیری در او نیست.
اسلام دین کاملی است که هم به آخرت توجه دارد و هم به دنیا:
گفته اند که مراد آیه - به استناد روایات - این است که در دنیا برای آخرت خویش کار کن و داشتن اقتصاد جامع و سالم که زمینه ساز استقلال دینی است، میتواند مصداق حسنۀ دنیا در برابر حسنۀ آخرت باشد:
بهترین مال
حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) گفتند: بهترین مال و دارایی آن است که بدان آبرو حفظ شود و حقوق پرداخت گردد.
نگهداری مال چنان مهم است که بر پایه برخی روایات، اگر کسی در دفاع از مال خود کشته شود از لحاظ ثواب به منزلۀ شهید به شمار می آید. در اینجا به برخی عوامل نگهداری آن اشاره میشود:
تدبیر در نگهداری
امام کاظم(علیه السلام) نقل کرده اند: مردی نزد پدرم آمد و همچون خیرخواهان گفت: چرا اموالت را پاره پاره و پراکنده کرده ای؟ اگر در یک جا گرد آید، هزینه نگهداری آنها کمتر و سودشان افزون تر خواهد بود
امام صادق(علیه السلام) پاسخ دادند: آنها را پراکنده ام تا اگر به شاخه ای از آن آسیبی رسد، دیگری سالم بماند و این کیسه پول همه را یکجا گرد می آورد.
قناعت
امام کاظم(علیه السلام) فرمودند: هر کس میانه روی و قناعت پیشه کند، نعمتش پایدار شود.
زکات و انفاق
امیرمؤمنان (علیه السلام) به جابر فرمودند: .... ای جابر! کسی نعمت های خدا بر او فراوان
شود، نیاز مردم به او افزون شود؛ پس اگر به وظیفۀ الهی خود عمل کند، بقا و دوام نعمت را تضمین کرده است و اگر در انجام دادن واجب الهی خود کوتاهی کند نعمت را در معرض نابودی و فنا قرار داده است.
امام کاظم(علیه السلام) فرمودند: اموالتان را با ذکات حفظ کنید... هیچ مالی در خشکی و دریا تلف نشده، مگر به سبب ممانعت از ذکات.
رسول خدا(صلی الله علیه و آلۀ و سلّم) به امیرمؤمنان(علیه السلام) فرمود: ای علی! مالی که در آن جود و بخشش نباشد، خیری ندارد.
منبع: مفاتیح الحیاه
این بخش اول از سه بخشی است که قرار است در مورد کسب و کار کامل اسلامی صحبت شود پس همراه قسمت های بعد که در رابطه با تولید، هدف تولید، بهترین زمان کسب و.... باشید.
