گاهی اوقات زمانی که شخصی شروع به صحبت کردن می‌کند، همین که چند کلمه را بیان کرد می گوییم: «تو بچه فلان جا هستی؟» یا در موارد رسمی‌تر «داره با لهجه‌ی فلان جا صحبت میکنه و...» این لهجه‌ای که از آن صحبت می‌کنیم چیست؟ داشتن یا نداشتن لهجه چیست؟ اگر لهجه‌ی خاصی داشته باشیم می‌توان آن را کمتر کرد؟ در این مطلب می‌خواهیم به همه‌ی سؤالات در مورد مدیریت و کنترل لهجه پاسخ دهیم.
اصلاً لهجه چیست؟
جمله‌ی زیر را بخوانید:«مدیرمدرسه» شاید به جرأت بهترین اثر «جلال آل احمد» باشد. نویسنده‌ای ظلم‌ستیز که واقعیت‌های زندگی را با نظری انتقادی بیان می‌کند.
فرقی نمی‌کند که جمله‌ی بالا را یک خراسانی بنویسد یا یک آذربایجانی، هر دو به یک شکل می‌نویسند و تفاوت در بیان کلمات است. لهجه تفاوت در تلفظ کلمات توسط افرادی است که به یک زبان صحبت می‌کنند. ما دسته بندی‌هایی هم برای لهجه داریم؛ لهجه‌ی فردی، مکانی و ملیتی. یعنی هر شخصی لهجه‌ی خاص خودش را دارد و این لهجه بسته به مکان و ملیت نیز متغیر است. ما لهجه‌ی تهرانی داریم، مشهدی، اصفهانی و... . مسلم است که همه لهجه دارند. کسی نمی‌تواند لهجه نداشته باشد و این لهجه از فرد به فرد هم متغیر است.
گاهی اوقات پیش می‌آید که شخصی با لهجه‌ی خاصی فارسی صحبت می‌کند و در برخی جمع‌ها به دلیل همین لهجه‌ی خود خجالت می‌کشد که حرف بزند. کم کم اعتماد به نفس صحبت کردن را از دست می‌دهد. همانطور که گفتیم همه لهجه دارند و هیچکس نمی‌تواند ادعا کند که لهجه ندارد. هیچ لهجه‌ای هم بهتر یا پایین‌تر از لهجه‌ی دیگر نیست؛ اما چرا ما باید این پرسش که کدام لهجه بهتر است را داشته باشیم. دلیل وجود چنین پرسشی این است که لهجه‌ی عده‌ای خاص در مکانی خاص حالت رسمیت پیدا کرده است و در صورت استفاده از آن می‌توان تاثیرگذاری کلام را بیشتر کرد. تصور ما این است که صحبت کردن با آن لهجه می‌تواند به ما قدرت بیشتری به هنگام سخنرانی بدهد.
برخی تصور می‌کنند که لهجه‌ی تهرانی بهترین لهجه است و باید لهجه‌ی خود را به آن نزدیک کنند. خیر. بحث در مدیریت و کنترل لهجه این است که بدون لهجه‌ی خاص صحبت کنید؛ یعنی طوری که گویندگان رادیو و تلویزیون صحبت می‌کنند. لازم به ذکر است که لهجه‌ی گویندگان رادیو و تلویزیون لهجه‌ی تهرانی نیست بلکه لهجه‌ای رسمی است.
تأثیر گذاری بیشتر. یک سخنران باید بتواند به گونه‌ای نطق کند که بیشترین تأثیر را روی مخاطبان خود بگذارد. این تأثیر گذاری زمانی محقق می‌شود که شما بدون لهجه صحبت کنید.
فهم بهتر مخاطب از شما. گاها فهمیدن لهجه‌ای خاص برای فردی که با آن لهجه آشنایی ندارد سخت است و زمانی که فارسی را بدون لهجه صحبت کنید فهم مخاطب از شما بیشتر می‌شود.
اعتماد به نفس بیشتر. زمانی که بتوانید با لهجه‌ای رسمی صحبت کنید اعتماد به نفس بیشتری خواهید داشت و بهتر می‌توانید جمع را مدیریت کنید.
لهجه بد نیست ولی اگر می‌خواهید فن بیانی قوی داشته باشید باید بتوانید در محیط‌های رسمی‌تر، از لهجه‌ی رسمی نیز استفاده کنید. روش‌هایی وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آن مدیریت و کنترل لهجه کنید و در سخنرانی پیشرفت داشته باشید.
1- اخبار گوش کنید. اگر به دنبال از بین بردن لهجه خود هستید باید خودتان را بیشتر در معرض لهجه‌ای که می‌خواهید به آن صحبت کنید قرار دهید. لهجه‌ی رسمی فارسی در طرز صحبت کردن گویندگان اخبار در تلویزیون مشهود است. گویندگان رادیو هم برای از بین بردن لهجه می‌توانند به شما کمک کنند؛ پس تا می‌توانید با دقت به آن‌ها گوش کنید و طرز بیان کلمات و جملات را در نظر داشته باشید.
2- کتاب صوتی. اگر شنیدن اخبار برایتان جالب نیست و حوصله ندارید می‌توانید از کتاب‌های صوتی هم استفاده کنید که هم فال است و هم تماشا. برای مدیریت و کنترل لهجه می‌توانید از وبسایت‌های معتبر که گویندگان ورزیده‌ای برای کتاب‌های صوتی استخدام می‌کنند استفاده کنید.
3- در سخنرانی‌ها شرکت کنید. برای اینکه بیشتر بتوانید در معرض لهجه‌ی رسمی‌تر قرار بگیرید در سخنرانی‌ها و سمینارهای حضوری یا آنلاین شرکت کنید. خوب به شیوه‌ی صحبت کردن افراد دقت کنید و سعی کنید همان شیوه را تقلید کنید.
4- صدایتان را ضبط و مقایسه کنید. زمانی که به کتاب‌های صوتی یا گویندگان اخبار گوش کردید باید سعی کنید از آن‌ها تقلید کنید. برای اینکه ببینید تقلیدهای شما موفقیت آمیز بوده یا خیر صدای خودتان را ضبط کنید. این کار را در بازه‌های مشخصی مثلاً هر روز و یا هر چندروز یکبار انجام دهید تا بتوانید میزان موفقیت خود را در از بین بردن لهجه به درستی بسنجید.
5- نقل مکان کنید. یکی از بهترین روش‌هایی که می‌توان مدیریت و کنترل لهجه کرد نقل مکان است. اگر در محلی که زندگی می‌کنید همه لهجه‌ی مشابه شما را دارند حتی متوجه لهجه داشتن خود به هنگام صحبت کردن هم نخواهید شد. اگر امکانش را دارید نقل مکان کنید. به محیطی بروید که بیشتر به لهجه‌ی رسمی نزدیک است. بیشتر در محیط‌هایی باشید که مجبور باشید رسمی صحبت کنید تا لهجه‌ی شما هم کم کم به لهجه‌ی رسمی نزدیکتر شود.
6- کتاب بخوانید. بسیاری از افرادی که لهجه دارند و می‌خواهند به دنبال از بین بردن لهجه خود هستند بیشتر در استفاده از کلمات مشکل دارند. زمانی که کمی در مدیریت و کنترل لهجه‌ی خود پیشرفت کردید کتاب‌هایی بخوانید که به شما کمک کند دایره لغاتتان بیشتر شود. نوشته‌های ابراهیم نادری، جلال آل احمد و نویسندگان هم دوره‌ی آن‌ها پیشنهاد می‌شود.
7- آرام صحبت کنید. هیچ اصراری به تند و سریع صحبت کردن نیست. اگر سرعت صحبت کردن خود را کمتر کنید خیلی بهتر می‌توانید روی مدیریت و کنترل لهجه‌ی خود تمرکز کنید. آرام صحبت کردن باعث می‌شود خیلی سریعتر موفق به از بین بردن لهجه‌ی خود شوید.
در پایان نیاز است که دوباره ذکر کنیم همه لهجه دارند و هیچ لهجه‌ی بهتر یا بدتر از لهجه‌ی دیگری نیست؛ دلیل اینکه نیاز است تا به دنبال از بین بردن لهجه باشید این است که می‌طلبد در برخی موقعیت ها، مانند سخنرانی در یک جمع، بدون لهجه صحبت کنید. مدیریت و کنترل لهجه به شما کمک می‌کند فن بیان قوی‌تری داشته باشید.
