گیاه وانیل با نام انگلیسی Vanilla و نام علمیVanilla planifolia Andr یکی از گیاهان گران قیمت بومی جنگل‌های مرطوب قاره آمریکا می‌باشد.
این ماده گیاهی به عنوان ادویه و طعم دهنده کاربرد داشته و دارای خواص درمانی بی شماری می‌باشد که در ادامه می‌توانید با ویژگی‌های این ماده ارزشمند و گران قیمت بیشتر آشنا شوید:
گیاه شناسی گیاه وانیل
گیاه وانیل هم خانواده ثعلب‌ها Orchidaceae است و گیاهی درختی دارای ساقه سبز دراز، برگ‌های متناوب، پهن، نرم، ضخیم، بیضی شکل و نوک تیز سبز بوده و جزو گیاهان رونده به شمار می‌رود. گل‌های این گیاه به رنگ سبز متمایل به زرد بوده و دانه این گیاه جزو کوچک‌ترین دانه‌ها در جهان شناخته شده است.
میوه این گیاه به شکل غلاف لوبیا بوده که پس از پایان عمر گل‌های وانیل، لوبیا تشکیل شده، بزرگ شده و می‌رسد. این پیله لوبیایی در خودش میلیون‌ها دانه وانیل را جای داده است.
وانیل اصل به صورت یک چوبه یا غلاف باریک سیاه رنگ است که به وسیله یک چاقوی تیز و ایجاد شکاف بر روی آن می‌توان خمیر درون آن را درآورد. نیام این گیاه معطر بوده و دانه این گیاه حاوی ۱/۵ تا ۳ درصد وانیلین است.
ماده معطر وانیل از میوه این گیاه گرفته می‌شود. در موقع چیدن، میوه‌ها عطری ندارند، ولی پس از این که میوه‌ها چیده شد در دوران خشک کردن و عمل آوردن آن، عطر مطبوع وانیل را به خوبی می‌توان استشمام نمود. این گیاه معمولا سه سال پس از کاشتن میوه داده و تا ۴۰ سال متوالی میوه دادن را ادامه می‌دهد.
تاریخچه پیدایش گیاه وانیل
منشاء پیدایش گیاه وانیل در کشور مکزیک و گواتمالا بوده است که اسپانیایی‌ها هنگام تسلط بر مکزیک تلاش کردند تا این گیاه را در کشور خود پرورش دهند که در این زمینه ناکام ماندند. اولین بار در سال ۱۷۸۰ میلادی فردی به نام توماس جفرسون در پاریس از وانیل برای طعم دار کردن بستنی استفاده کرد.
سپس در سال ۱۸۷۳ میلادی یک گیاه شناس بلژیکی به نام شارل مورن (charles Morren) نوع ویژه‌ای از زنبور های مکزیکی و پرنده کوچک نوک تیزی به نام (Humming birds) را عامل اصلی انتقال هاگ یا گرده افشانی گیاه وانیل معرفی نمود و اذعان داشت تولید مثل این گیاه تنها از طریق این دو موجود انجام می‌پذیرد.
او برای اثبات ادعای خود در یک گلخانه به صورت مصنوعی اقدام به عمل آوری این گیاه نمود و سپس در سال ۱۸۴۱ میلادی یک برده سیاه پوست توانست روش مصنوعی گرده افشانی را برای گیاه وانیل ابداع کرده و بدین طریق از قید بردگی و بندگی نجات یابد.
امروزه مناطق بی شماری به کشت این گیاه اختصاص داده شده است، اما بهتر است بدانید بهترین نوع وانیل محصول ماداگاسکار، جزیره (Reunion) و مکزیک می‌باشد.
محصول ماداگاسکار و Reunion که به نام «وانیل بوربون» معروف است دارای رنگ تیره‌تر و بویی بسیار قوی‌تر است. پس از ماداگاسکار، اندونزی و مکزیک به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم تولید وانیل قرار دارند
ترکیبات تغذیه‌ای موجود در گیاه وانیل
هر ۱۰۰ گرم از این ماده گیاهی حاوی ۲۸۸ کیلوکالری است. این ماده حاوی مقادیر کمی از مواد معدنی هم، چون سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم بوده و به نوعی کربوهیدرات به شمار می‌رود. دانه‌های وانیل حاوی ۲ درصد وانیلین (۴ هیدروکسی ۳ متوکسی بنزالدهید) است.
بخش عمدهٔ عطر و طعم وانیل به دلیل وجود ترکیب وانیلین، در آن است. سایر ترکیبات موجود در این گیاه شامل اسید وانیلیک، پی هیدروکسی بنزوئیک آلدهید، تانن، پلی فنول، اسید‌های آمینهٔ آزاد و رزین می‌باشد.
خواص درمانی گیاه وانیل
مهم‌ترین خواص درمانی گیاه وانیل را می‌توان موارد زیر برشمرد در زیر می‌توانید مهم‌ترین فواید استفاده از این گیاه را مطالعه نمایید:
۱. سلامت قلب و عروق
این ماده گیاهی یکی از مواد مفید برای قلب و عروق بوده و در کاهش کلسترول خون نقش بسزایی دارد. این ماده به دلیل کاهنده بودن کلسترول خون می‌تواند تاثیر بسزایی در پیشگیری از سکته قلبی و مغزی داشته باشد و همچنین از بروز تصلب شرایین جلوگیری نماید.
۲. تقویت سیستم ایمنی بدن
این ماده سرشار از آنتی اکسیدان‌ها بوده و دارای خواص آنتی باکتریال می‌باشد؛ بنابراین مصرف این ماده سبب تقویت سیستم ایمنی بدن گشته و موجب درمان بسیاری از بیماری‌ها در کوتاه‌ترین زمان ممکن خواهد شد.
۳. ضد سرطان
این ماده به علت دارا بودن آنتی اکسیدان‌ها علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن می‌تواند اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد را بر روی بدن خنثی نموده و بدین طریق از بروز انواع سرطان‌ها و بیماری‌های مزمن جلوگیری نموده و در صورت وجود آن‌ها را درمان نماید.
۴. کاهش التهاب
این ماده در کاهش التهاب موثر بوده و بهترین دارو برای درمان التهاب کبد شناخته شده است؛ بنابراین برای درمان التهابات قلب و عروق و کبد خود می‌توانید روی این گیاه و فواید آن حساب ویژه‌ای را باز کنید.
۵. زیبایی پوست و مو
از این ماده در ساخت بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. تحقیقات نشان داده است این ماده گیاهی در درمان پیری پوست کاربرد داشته و می‌تواند از خشکی پوست جلوگیری کرده و نرمی و لطافت را برای پوستتان به ارمغان آورد.
این ماده عملکرد پوست و مو را تحریک کرده و از این طریق سبب بازسازی سلول‌های پوست و جوانسازی پوست گردیده و رشد مو‌ها را افزایش می‌دهد. استفاده از روغن اسانس وانیل در ترکیب با روغن‌های گیاهی دیگردر تقویت مو‌ها و درمان ریزش مو نقش موثری دارد.
در نهایت این که از این ماده و خواص آنتی باکتریال آن می‌توانید برای از بین بردن جوش‌ها و آکنه‌ها استفاده نمایید.
۶. ایجاد آرامش
بر اساس علم آروماتراپی و رایحه درمانی استفاده از رایحه وانیل می‌تواند در کاهش استرس و رسیدن به آرامش بسیار سودمند باشد. چرا که رایحه و عطر وانیل مستقیما بر روی مغز اثر گذاشته و با افزایش هورمون سروتونین سبب ایجاد آرامش در فرد می‌شود.
۷. کاهش وزن
این ماده کاهنده اشتها بوده و در نتیجه استفاده از آن می‌تواند باعث کاهش وزن شود. این ماده می‌تواند روند متابولیسم بدن را بهبود بخشیده و از این طریق به درمان چاقی و تسریع فرایند کاهش وزن کمک نماید.
۸. درمان مشکلات تنفسی
این ماده برای درمان مشکلات تنفسی، سرماخوردگی و آنفولانزا بسیار موثر و کارآمد است و می‌تواند در بهبود گلودرد، کاهش سرفه و سایر علایم سرماخوردگی بسیار موثر باشد.
۹. بهبود عملکرد دستگاه گوارش
این ماده در بهبود عملکرد دستگاه گوارش بسیار سودمند بوده و باعث هضم سریع‌تر و بهتر غذا می‌شود. بوی این گیاه در کاهش حالت تهوع تاثیر ویژه‌ای داشته و مصرف چای وانیل التهاب روده را تسکین داده و از استفراغ، اسهال و سایر مشکلات گوارشی جلوگیری می‌کند.
نحوه استفاده از گیاه وانیل
وانیل پس از زعفران گران قیمت‌ترین ادویه جهان است و علت گران بودن آن فرایند برداشت و عمل آوری بسیار وقت گیر و مشکل این ماده می‌باشد.
محبوبیت این ادویه به دلیل عطر و طعم دل‌پذیر آن است و همین آن را به عنصر ضروری در صنعت مواد غذایی و آشامیدنی‌ها تبدیل کرده است و اغلب در تهیه دسرها، پودینگ‌ها و شیر‌های طعم دار، بستنی، کیک و شیرینی و … از این ماده استفاده می‌شود.
میزان مجاز مصرف وانیل
با توجه به این که تاکنون اطلاعات علمی کافی در مورد مصرف وانیل پیدا نشده است بنابراین بهتر است در مورد مصرف این ماده احتیاط لازم صورت گرفته و از زیاده روی در مصرف این ماده اجتناب کنید.
به عنوان مثال برای درمان بیماری سل از این ماده به مدت ۴۰ روز می‌توانید روزانه به میزان یک گرم استفاده نمایید.
مضرات گیاه وانیل
با توجه به این که زیاده روی در مصرف هر ماده‌ای زیان بار است زیاده روی در مصرف وانیل نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مضرات وانیل در صورت زیاده روی در مصرف این ماده به صورت بی حسی کامل بدن بروز پیدا می‌نماید.
این ماده دارای اثرات مشابهی هم، چون کافئین بوده و می‌تواند تاثیر مستقیمی بر روی سیستم عصبی و فشار خون داشته باشد.
هم چنین افرادی که دچار زخم معده و ناراحتی اعصاب می‌باشند می‌بایست زا زیاده روی در مصرف این ماده خودداری کنند. سایر زیان‌های وانیل شامل مسمومیت، سردرد و تشنج می‌باشد.
منبع: دلگرم
