معامله قرن یا صفقة القرن نام پیشنهادی است که دولت ترامپ برای حل همیشگی مسئله فلسطین عنوان کرده بود.1 به همین دلیل ترامپ در 16 دسامبر 2017م قدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت. این کار او اگر چه بازتاب منفی جهانی و منطقهای داشت ولی مانع از اجرایی شدن مرحله ای این طرح نشد. چرا که یک سال بعد در 14 مه 2018م آمریکا سفارت خود را رسماً در قدس افتتاح کرد که مخالفتهای کشورهای اروپایی، سازمان ملل، فلسطین ، اردن و.... را در پی داشت.2
این واکنش برای آمریکا و اسرائیل غیر منتظره بود. از این رو آنان برای عملیاتی سازی طرح خود مقدمات مختلفی را فراهم کردند. به طور مثال: نتانیاهو یک صندوق پنجاه میلیون دلاری به منظور حمایت از کشورهای در حال توسعه تشکیل داد که طبق مصوّبات آن، به این کشورها کمک میشود تا سفارت خود را به راحتی به قدس منتقل کنند.3 طرف دیگر ماجرا کشورهای عربی هستند، که در حال حاضر اگرچه دارای روابط اقتصادی و سیاسی آشکاری با رژیم صهیونیستی نیستند ولی همکاریهای اقتصادی و نظامی گستردهای با هم دارند و دیگر موضع سابق خود را نسبت به مسأله فلسطین ندارند.4 چرا که پروژه عادی سازی روابط با کشورهای عربی از مدتها پیش از جانب آمریکا و اسرائیل دنبال میشد.
آنان حتی برای پیش برد اهداف خود به سگ دست آموز خود در منطقه، یعنی عربستان متوسل شدند. «خالد الشوابکه» رئیس دفتر نمایندگی پادشاه اردن در رامالله، در گزارش 2017م خود آورده بود که در سفر ابومازن به کشور سعودی، بنسلمان یک پیشنهاد ده میلیاردی در صورت همراهی با معامله قرن را به او داد. ابومازن هم با آن مخالفت کرد، چرا که چنین اقدامی را مساوی با پایان فعالیت های سیاسی خود میدانست.5
همچنین آمریکا کمکهای مالی خود به موسسه فلسطینی آنروا را قطع کرد. روند شهرک سازی و یهودی کردن شهر بیتالمقدس و اعدام فلسطینیها گسترش یافت. از طرف دیگر از اردن خواسته شد تا یک میلیون فلسطین آواره را طی چند مرحله در کشور خود ساکن کرده و در مقابل 45 میلیارد دلار دریافت کند. به مصر نیز پیشنهاد شده که در صورت همکاری در جهت تسهیل ورود و خروج آوارگان فلسطینی در منطقه شمال سینا، 65 میلیارد دلار در چند نوبت و در قالب طرحهای مختلف پرداخت شود.6
با فراهم کردن این مقدمات، آمریکا به خود جرئت داده تا بعد ماه مبارک رمضان از مسأله معامله قرن رونمایی کند. طبق طرحی که در آینده اعلام خواهد شد مشکل آوارگان خارج از فلسطین برای همیشه حل خواهد شد. راه حل آنان، تعیین یک وطن جایگزین است که نتیجه آن، ازبین رفتن حق بازگشت آوارگان برای همیشه است. همچنین دولت فلسطین به نوار غزه و مناطق (الف)، (ب) و بخشهایی از منطقه (ج) محدود شده و وضعیت نهایی آوارگان و قدس به مذاکرات بعدی موکول خواهد شد.7
دیوید فریدمن» سفیر آمریکا در فلسطین اشغالی نیز برای این معامله سه ویژگی مهم ذکر میکند؛
1- تسلط کامل امنیتی اسرائیل بر کرانه باختری
2- حضور امنیتی دائمی اسرائیل در منطقه غور اردن
3- بر شمردن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل
البته با توجه مخالفتهای دولت خود گردان و برخی از کشورهای عربی این اهداف قابل پیش بینی بود. به طور مثال در نشست وزرای عرب در 2018م که در کشور اردن برگزار شد «ریاض المالکی» اظهار داشت که نتیجه معامله قرن حذف مسئله قدس و آوارگان است.
با همه این تفاسیر در این مسیر مشکلات متفاوتی وجود دارد. مسأله اول مخالفت ابومازن است. همچنین اگر او به این کار راضی شود، سایر جبهه مقاومت تحت فرمان ابومازن نیستند. اردن نیز اگر چه به او وعده مالی داده شده ولی به دلیل لغو قیمومیت او بر اماکن مقدس قدس و خطر اسکان آوارگان فلسطینی و مورد تهدید قرار گرفتن حاکمیت هاشمی، با آن مخالف است.8 جدای از موارد بیان شده با توجه به نفوذ ایران در بریخ از کشورهای منطقه و جبهه مقاومت تحقق این معامله بعید است و یا در صورت انجام شدن آن درگیریهای شدیدی میان دو طرف فلسطینی و اسرائیلی آغاز خواهد شد.
پینوشت:
1 – http://www.naasar.ir/qarn.
2- https://fa.euronews.com/2018/05/14/why-moving-the-us-embassy-to-jerusalem-is-important-.
3 – https://www.farsnews.com/news/13980210000851.
4 – https://www.mashreghnews.ir/news/952665.
5 – https://www.farsnews.com/news/13980210000624.
6 – https://www.islamtimes.org/fa/article/787335.
7 – https://www.farsnews.com/news/13980210000624.
8 - https://www.farsnews.com/news/13980210000629.
