همه ما بی‌شک از طرح های زیبا و کم نظیر فرش های ایرانی با خبریم. طرح هایی که نه در ایران، بلکه در تمام دنیا کم نظیرند و زبان زد عام و خاص هستند. در این پست به یکی از طرح های نمادین ایرانی، به نام فرش طرح ترنج دار می پردازیم تا با این الگوی زیبا بیشتر و بهتر آشنا شویم. منظور از ترنج و لچک چیست؟ فرش ترنج دار چه نمادی از ایران را یدک می‌کشند؟ این نوع فرش برای چه خانه و فضایی مناسب است؟ برای پاسخ این سوالات با ما همراه باشید.
این نوع طرح فرش از الگوهای قدیمی بوده و قدمتی طولانی دارد. بر اساس شواهد، حاکمان دوران تیموریان و صفویان حمایت خود را از این الگو نشان داده اند. می‌توان گفت دوران تیموریان زمان شروع اینگونه فرش و دوران صفویان زمان احیا آن است. دوره‌ی اوج این طرح، دوران صفویه است. شاه اسماعیل صفوی عده‌ای از هنرمندان و تذهیب کاران را برای طرح الگویی جدید یا ترمیم طرح ترنج دور هم جمع کرد که نتیجه آن احیای این الگو و زیبایی هرچه تمام‌تر آن شد.
معمولا فرش ترنج دار در محیط‌های باز استفاده می شود و با دکوراسیون مناسب، فضای شیکی را برای شما ایجاد میکند. البته فراموش نکنید که حتما در این زمینه از افراد متخصص مشورت بگیرید تا بهترین انتخاب را داشته باشید. در این نوع فرش به دلیل وجود طرحی به اسم ترنج که در وسط قالی وجود دارد، زیبایی خاصی برای شما به ارمغان می‌آورد. ترنج در لغت نامه به معنی میوه بالنگ ترجمه شده است. ترنج وسط قالی میتواند به اشکال مختلف مانند دایره، بیضی یا مربع باشد
همچنین قسمت دیگر اینگونه فرش ها لچک نام دارد که در حاشیه و کناره های فرش قرار دارند. اندازه لچک‌ها، یک چهارم طرح زیبای ترنج است. باید توجه داشت که شکل لچک بنابر سلیقه طراح میتواند مانند ترنج باشد، یا نسبت به آن متمایز باشد.
قسمت دیگر فرش، طرح های کنار ترنج است که معمولا به شکل ساقه، گل و برگ هستند. از نظر رنگ شناسی، معمولا رنگ ترنج با قسمت دیگر فرش متمایز است. ابعاد ترنج قالی، بر اساس منطقه‌ای که فرش در آن بافته شده متفاوت است. برای مثال در بعضی از نقاط ایران ترنج وسط قالی بزرگ است و در مناطق دیگر کوچک تر. طرح‌هایی که در فرش ترنج دار استفاده می‌شوند خود دارای معانی مختلفی هستند که از نظر نماد شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرند. فرش ترنج دار نمایش یک باغ از نمای بالا است: طرح وسط آن به منزله حوض وسط و نمادهای کنار آن درختان و گلهایی هستند که زیبایی باغ را تشکیل می‌دهند. باغ‌هایی که در تاریخ ایران نظیر ندارند، مانند فین، پارسارگاد و چهلستون. معمولا لچک کناری به منزله حوض‌های کوچک کنار باغ هستند. همین باغ های ایرانی نماد بهشت را دارند که در تمام دین‌ها، مکانی برای آرامش و استراحت توسط خداوند ساخته شده‌اند. طرحی که در آن جویبارها، درختان و محصولاتشان برای انسان گماشته شده‌اند. بدین ترتیب، طراح و بافنده دست در دست هم می‌دهند تا نمادی از باغ بهشت را به خانه شما بیاورند که شما از آن استفاده کنید.
علاوه بر ترنج که زیبایی خاصی به فرش میدهد، بخش دیگری در این الگو به نام کلاله یا سر ترنج وجود دارد. کلاله ممکن است در یک یا دو سر ترنج قرار بگیرد و دارای طرح های متنوعی است که زیبایی فرش را چند برابر میکند. گاهی تعداد کلاله ها از دو عدد فراتر میرود و دور تا دور ترنج را پر میکند که به این حالت کاسه نیم کاسه میگویند. در طرح کاسه نیم کاسه وجود پیچیدگی ها و طرح های تو در تویی که درون ترنج قرار میگیرد، زیبایی خاصی به فرش میدهد. همچنین نام دیگر کلاله، شمسه نیز است. همچنین طرحی به نام کتیبه که بین ترنج و کلاله قرار میگیرد که به آن کتیبه میگویند. در کتیبه نام‌های مختلف از جمله بافنده قید میشود. وجود قسمت کتیبه و کلاله اختیاری است و در برخی موارد حذف میشود.
فرش ایرانی دارای معانی و زیباییهای خاصی است که در یک مقاله نمیگنجد. چه خوب است به عنوان یک ایرانی، انواع طرح و شکل فرش کشور خود را بشناسیم تا درک بهتری از این میراث غنی داشته باشیم. در این مقاله نگاهی اجمالی به طرح ترنج دار داده شد. با ما همراه باشید تا گونههای مختلفی از فرش ایرانی را برای شما نشان دهیم تا متوجه شوید که چرا این لوح هنری، دنیا را شگفت زده کرده است.
منبع عکس‌ها: هایپر فرش و دیجی کالا
