برای پاسخ به این سؤال میتوانیم چند چالش را بررسی کنیم که با برطرف شدن آنها، میتوان امیدوار بود بازار ارز ایران از بحرانزدگی خارج شود:
کشور ما از گذشته تاکنون وابستگی زیادی به ارز حاصل از نفت داشته و تلاشها برای کاهش این وابستگی نتیجه مطلوبی نداشته است. با توجه به تحریمهای دهه نود که باعث کاهش این درآمد شد، کشور ما از نظر ارزی با ناترازیهای مقطعی در تراز پرداختها روبهرو شد. این امر یکی از عوامل مستعد شوک شدن بازار ارز ایران است. بنابراین، برای رفع مشکل شوکهای ارزی، کشور باید درآمدهای ارزی خود را از محل صنایع کمریسک و پایدار افزایش دهد.
در ایران، فعالان اقتصادی برای تصمیمگیری، نرخ ارز و نوسانات آن را لنگر انتظارات خود میدانند، در حالی که در کشورهای توسعهیافته، فعالان اقتصادی بیشتر متغیرهای دیگری را مبنای تصمیمگیری قرار میدهند. این امر به این علت است که از گذشته تاکنون، دولتهای ایران عمده بودجه جاری خود را متکی به دلارهای نفتی کردهاند. از این رو، یکی دیگر از مواردی که باید اصلاح شود، محل تأمین بودجه جاری دولت است.
پس از تحریمها، بستر مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها در فضایی غیررسمی و با مشکلات و آفتهای زیادی همراه بوده که یکی از آن مشکلات، گسترش بازار سیاه ارز است. این امر باعث شده تجار ایرانی کماظهاری صادراتی و بیشاظهاری وارداتی کنند تا مازاد ارز خود را در بازار غیررسمی بفروشند. برای حل این مشکل، یا باید تحریمها برداشته شود یا بستر رسمی مانند بانک مشترک ایران و روسیه یا بانک مشترک ایران و ونزوئلا ایجاد شود تا نشت ارزی به بازار غیررسمی کنترل شود.
ارز ترجیحی تنها راه دولت برای کنترل فشار وارد بر سفره مردم در زمان شوک ارزی است که خود باعث افزایش انگیزه واردات، نشت ارزی به مقصد بازار سیاه و فسادهای گوناگون میشود. دولت باید راهکار دیگری مانند کالابرگ الکترونیک را جایگزین این روش کند.
ماهیت بازار غیررسمی به گونهای است که از سیال بودن و اختلاف قیمت نفع میبرد و در ادوار گذشته فربه شده است. این بازار نمیگذارد قیمتها به نرخی تعادلی برسد و با بالا بردن نرخ، اختلاف خود را حفظ میکند تا مشتریان خود را نگه دارد. علاوه بر موارد ذکر شده، باید با ایجاد قوانین مبادلات پولی بهینهتر، کار را برای این بازار دشوارتر کرد.
در نهایت، بنده معتقدم اگر موارد بالا برطرف شوند، بانک مرکزی میتواند به راحتی با ایجاد یک تابلوی معامله ارز و یک نهاد رگولاتوری برای جلوگیری از جهش ناگهانی در بازار، با بحرانهای ارزی فعلی وداع کند.
منابع: مصاحبه با ریاست محور ارز اندیشکده اقتصاد مقاومتی جناب سید محمد رضا موسوی که ایشان با استناد به امار، صورتجلسه ها، بخشنامه ها و همچنین اشاره به خاطرات رسانه ای شده مسئولین اسبق بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و بخش هایی از مستد های 4200 و چهار راه استانبول صورتبندی فوق را شرح دادند
همچنین انباشت قبلی اینجانب شامل :
مناظره تلویزیونی دکتر یزدی زاده و دکتر علی مروی در میز اقتصادی
مناظره اینترنتی علی مروی و محمد طاهر رحیمی در پلتفرم آزاد
نشست ارزی اندیشکده اقتصاد مقاومتی در دانشگاه علامه طباطبایی و سخنان محمد طاهر رحیمی و ولی الله سیف ریاست اسبق بانک مرکزی
خاطرات بیان شده معاون ارزی سابق بانک مرکزی احمد عراقچی در پادکست سکه
و مطالعات پراکنده