مساله این است...
هیدروکینون یک ماده روشن کننده پوست است که در درمان انواع مختلف هایپرپیگمانتاسیون (اختلال افزایش رنگدانه های پوستی) موثر است.
از آنجاییکه مکانیسم ایجاد لک های پوستی افزایش تولید ملانین در مواجهه با عواملی مثل نور خورشید و اشعه ماورا بنفش می باشد، هیدروکینون با کنترل میزان سنتز ملانین می تواند باعث روشن شدن رنگ پوست گردد .
در سال 2006 سازمان غذا و دارو در ایالات متحده آمریکا ممنوعیت مصرف داروهای حاوی این ترکیب را لغو کرد. سازمان FDA اظهار داشت که محصولات حاوی هیدروکینون نمی توانند سرطان زا باشند.
مکانیسم اثر هیدروکینون : مهار سنتز ملانین
هیدروکینون با مهار اکسیداسیون آنزیمی تیروزین و تضعیف سایر روندهای متابولیکی ملانوسیت‌ها باعث مهار تشکیل ملانین و موجب بی‌رنگ شدن پوست می‌گردد.
موارد مصرف : برای درمان کک و مک و لک موضعی و کلواسمای حاملگی، ملاسما و لکه‌های تیره و قهوه ای ناشی از نور آفتاب در سوختگی (یا هر نوع تغییر رنگ پوست صورت)
***احتیاط مهم: این دارو باید شبها استفاده شود.
تاثیرات یک محصول حاوی هیدروکینون چیست ؟
- جلوگیری از تکثیر پیگمانت هایی (رنگدانه ها) که موجب لک های پوستی می شود .
- باعث مهار آنزیم تیزوزیناز و کاهش سنتز ملانین و بی رنگ شدن لک های پوستی می گردد .
- افزایش کلاژن سازی و کاهش چروک های ریز پوستی .
- اغلب محصولات حاوی هیدروکینون دارای ویتامین C نیز می باشند و این ویتامین با خواص آنتی اکسیدانی(مهار کننده رادیکال های آزاد ) ضد سرطان نیز می باشد .
- جلوگیری از پیری زودرس پوست .
- کرم و ژل هیدروکینون قابلیت نفوذ پذیری خوبی به پوست دارند و به عنوان ضد رادیکال آزاد و روشن کننده مطرح می باشند.
با توجه به اعلام سازمان غذا و داروی امریکا مصرف درصدهای پایین از این ماده تا ۳٪ مجاز هستند و در طبقه محصولات بهداشتی مراقبت از پوست قرار می گیرند که خطری برای سلامتی ایجاد نمی نمایند.
اما جالب است بدانیم که فروش و تولید هر نوع محصول حاوی این ماده حتی با درصد خیلی کم در کشورهای آفریقایی ممنوع است که احتمالا بخاطر حساسیت بالای پوست تیره به این ماده است.
هیدروکینون می تواند به تنهایی در محصولات بهداشتی یا دارویی وجود داشته باشد اما اغلب در ترکیب با موادی مانند آلفا هیدروکسی اسیدها، کورتیکواستروئیدها و رتینوئید، ضد آفتاب ها و... به کار می رود.
طول مدت درمان لک پوستی با هیدروکینون چقدر است ؟
ملانوسیت ها سلول های تولید کننده ملانین یا همان ماده اصلی ایجاد رنگ پوست در افراد می باشند . هیدروکینون می تواند با کاهش درصد حضور ملانوسیت سبب روشن شدن پوست گردد. در هایپرپیگمانتاسیون ها ملانین به دلیل تولید بیشتر ملانوسیت ها زیاد می باشد و با کنترل تعداد ملانوسیت ها می تواند باعث روشن شدن قابل توجه رنگ پوست شود. مدت زمان مصرف این ماده برای مشاهده ی اثر بخشی آن حدود ۳-۴ هفته است.
اما ممکن است در بعضی افراد مصرف آن به مدت چند ماه ادامه یابد تا تاثیر کامل آن بر پوست دیده شود .در موارد لک های راجعه پوستی که بعد از درمان و گذشتن چند هفته مجددا رنگ پوست فرد تمایل به تیرگی دارد ممکن است درمان نگهدارنده با درصدهای پایین تر هیدروکینون برای چند ماه ادامه داشته باشد که بی ضرر است .
میزان اثر بخشی این ماده در سال 2013 به مدت 12 هفته مورد بررسی و مقایسه با بقیه ترکیبات ضدلک قرار گرفت.مطالعات نشان داد هیدروکینون نسبت به برخی مواد دیگر مثل کوجیک اسید که برای درمان ملاسما و هایپرپیگمانتاسیون مورد استفاده قرار می گیرند تاثیر بیشتری دارد.
موارد مصرف محصولات حاوی هیدروکینون چیست؟
در گذشته سازمان غذا دارو آمریکا FDA راجع به مصرف بی رویه ماده هیدروکینون در محصولات ضدلک ابراز نگرانی نموده و استفاده از این ماده با درصد بالا در محصولات بهداشتی ممنوع شده است . که البته استفاده از دوزهای درمانی این ماده نیز فقط با تجویز پزشک یا داروساز امکانپذیر می باشد .
از هیدروکینون برای درمان اختلال افزایش رنگدانه پوست یا همان هایپرپیگمانتاسیون استفاده می شود شامل:
- لکه های ناشی از جای جوش
- لکه های ناشی از سن و پیری
- لکه های ناشی از تغییرات هورمونی
- کک و مک
- ملاسما یا لک ناشی از بارداری
- لکه های پس از التهاب ناشی از پسوریازیس و اگزما
- اگرچه هیدروکینون می تواند به محو شدن لکه های قرمز یا قهوه ای مزمن کمک کند ، اما به التهاب فعال یا حاد کمک نمی کند. به عنوان مثال ، این ماده می تواند در به حداقل رساندن تیرگی جای زخم آکنه کمک کند ، اما تاثیری در قرمزی ناشی از بریدگی فعال نخواهد داشت.
توصیه های استفاده از محصولات حاوی هیدروکنیون
- محصولات حاوی هیدروکینون ممکن است حساسیت پوستی نسبت به نور خورشید ایجاد نمایند پس بهتر است طی دوره درمان از قرار گرفتن طولانی مدت در برابر نور خورشید یا دستگاه های سولاریوم خود داری نمایید زیرا باعث تشدید تیرگی های پوستی می شود.
- بهترین زمان برای استفاده از این محصولات شب هنگام خواب می باشد که نور زیادی وجود ندارد.
- در طول درمان با این محصولات ، هنگام خروج از خانه حتما از کرم های ضد افتاب مناسب استفاده شود .
- تست حساسیت قبل از استفاده از این ماده الزامی است که با مصرف مقادیر بسیار کم در دفعات اول استفاده از این محصول می‌توانید انجام دهید .
برای استفاده صحیح از این محصولات بهترین دستور العمل را پزشک یا داروساز شما به شما توصیه می نماید اما در ادامه به توصیه های کلی در این زمینه می پردازیم:
1- چند ساعت قبل از استفاده از این محصول پوست را به خوبی تمیز نمایید و در صورت خشکی زیاد می‌توانید کمی مرطوب‌کننده فاقد چربی نیز استفاده نمایید، سپس مقدار کافی از محصول را بر روی محل تحت درمان بمالید. بهتر است در دفعات اول استفاده از آن مقادیر بسیار کمی از محصول حاوی هیدروکینون مصرف نمایید.
2- در صورت عادی بودن شرایط پوست بعد از چندین تست ، می توانید مقادیر مصرفی را در دفعات بعدی مصرف بیشتر نمایید
3- دستتان را بعد از استفاده از این ترکیب بشویید تا دست آلوده به آن را به چشم یا دهان خود نزنید .
4- هرگز از چند محصول مختلف حاوی هیدروکینون بصورت همزمان برای درمان لک پوستتان استفاده نکنید .
5- محصولات حاوی هیدروکینون را در محل خنک و تاریک نگهداری کنید تا فاسد نشوند
عوارض مصرف محصولات حاوی هیدروکینون چیست ؟
تا به امروز ، محصولات حاوی هیدروکینون با درصد مجاز در ایالات متحده بی خطر تلقی می شود و در حال حاضر هیچ شواهد بالینی یا منبع معتبری که ثابت کند هیدروکینون برای انسان مضر است وجود ندارد.
با این حال ، عوارض جانبی جزئی هنوز هم ممکن است دیده شود :
1- یکی از عوارض هیدروکینون التهاب خفیف پوستی همراه با کمی قرمزی می باشد.
2- حساس شدن پوست (سوزش، گزگز و درماتیت آلرژیک)
3-خشکی و بندرت ترک سطحی پوست
4-قرمزی یا سوختگی سطحی پوست
***نکته مهم : زنان باردار و پرستاران نوزاد باید قبل از مصرف با پزشک مشورت کنند
5- در موارد حساسیت وآلرژی شدید مواردی از کهیر ، اختلال در تنفس، تورم صورت و زبان و درد در قفسه سینه محتمل است
6 - هرچند در عمل شواهدی دیده نشده اما اثرات بالقوه موتاژنیک (ایجاد کننده جهش ژنتیکی)در ساختار آن استفاده از آن را در محصولات اروپایی ممنوع کرده است
7- ماده هیدروکینون حاوی سولفیت است که سبب واکنش حساسیت مثل آسم خفیف در برخی افراد می‌شود
در نهایت هیدروکینون با تمام این فراز ونشیب ها و موضع گیری های گوناگون کشورهای مختلف در مقررات محصول ، همچنان ماده اصلی اغلب محصولات ضد لک و تیرگی پوست می باشد پس بهتر است با رعایت نکات احتیاط و دستور مصرف ، خودمان و بیماران رو از منافع بیشتر این ماده محروم نکنیم .
