1. ساخت قدیمی ترین مجسمهء موجود از فردوسی به سال 1313ش. بازمی گردد. در جریان جشن هزارهء فردوسی در ایران، در برخی کشورها نیز از جمله چند کشور اروپایی مراسم بر پاشد. در فرانسه، 410 دانشجوی ایرانی با وجود مخارج سنگین زندگی دانشجویی، چند فرانکی روی هم گذاشتند و به «لورنزی» مجسمه ساز فرانسوی، سفارش سردیسی از فردوسی را دادند. «لورنزی» فردوسی را نمی شناخت و برای آن که تصویری از او مجسم کند، از دانشجویان در خواست کرد تا اشعاری از شاهنامه برای او بخوانند. سردیس ساخته شده در سال 1315ش.، در دانشکده ادبیات و علوم انسانی که آن زمان در محل باغ نگارستان بود نصب شد. اکنون این سردیس در ابتدای ورودی موزه «مکتب کمال الملک» در باغ نگارستان قرار دارد.
2. هزارمین سال تولد فردوسی، بهانهء ساخت مجسمه ای دیگر از فردوسی را نیز فراهم آورد. تندیسی جدید از فردوسی در سال 1319ش.، از سوی پارسیان هند همراه با ساعت «برج ساعت» یزد به ایران اهدا شد. اما به دلیل وقوع جنگ دوم جهانی، در سال 1323ش. به ایران رسید. این تندیس که شمائل فردوسی را نشسته نشان می دهد، در همان سال در میدان فردوسی تهران نصب گردید. «ملک الشعرا بهار» نیز شعری در وصف این پیکر سروده است. اما در سال 1338ش. از میدان فردوسی به محل فعلی اش، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران نقل مکان شد. عکس های قدیمی از این تندیس نشان می دهد بر چهار طرف پایهء مجسمه، نقش فروهر نقش بسته و قلمی نیز بر دست فردوسی است که امروز از هیچکدام از آنها خبری نیست. ابیاتی نیز از پایهء مجسمه پاک شده و جای خالی آن به وضوح دیده می شود.
3. علت جا به جایی پیکر تکیه زده بر پُشتی از فردوسی، ساخت تندیسی جدیدتر برای میدان فردوسی تهران بود. در سال 1337ش. از سوی انجمن آثار ملی، به «ابوالحسن صدیقی» که در آن زمان در ایتالیا به سر می برد، ساخت تندیسی جدید از فردوسی محول شد. ساخت این مجسمه در 1338ش. به پایان رسید و در میدان نصب گردید. مطابق گفته های «حسن صدیقی»، فرزند خالق تندیس میدان فردوسی، در قسمت پایین مجسمه، پیکر کودکیِ زال تصویر شده است و چون زال در کوه قاف بزرگ شده، برای پایهء مجسمه تخت سنگی طبیعی و نتراشیده در نظر گرفته شد. برخی از جمله «میرجلال الدین کزازی» نیز آرا دیگری دربارهء این کودک دارند. ایشان معتقد هستند که «پیکر کودک نمادی از زبان پارسی بوده که بر دامان فردوسی پرورش یافته و بُرنایی گردیده است جاودانه، برومند و شاداب.»
پیکر کودک نماد هر چه هست، این سخن قابل انکار نیست که فردوسی پرچمدار زبان پارسی و نماد فرهنگ ایرانی است.
منابع:
سردیس فردوسی، سایت باغ موزه نگارستان
فائزه داوودی، حکایت فردوسی خاموش، نشریه دانشجویی جنگل، شماره 4، سال دوم، آبان 1393
کودکِ پای مجسمه کیست؟ 25 اردیبهشت 1398، سایت خبر آنلاین
