بعد از معرفی انیمه های معروف به کارگردانی ماکوتو شینکای، این بار به سراغ مشهورترین اثر هایائو میازاکی می‌رویم، کارگردانی که تمامی آثارش زبان‌زد عام و خاص و انیمه سینمایی Spirited Away او شاهکاری است برای تمام فصول و تمام سنین! البته که احتمالاً تا به حال انیمه Spirited Away را دیده‌اید. با این حال این مقاله را از دست ندهید چرا که قرار است این اثر خارق‌العاده را با هم بررسی کنیم!
انیمه شهر اشباح یا همان Spirited Away، اثری به نویسندگی و کارگردانی هایائو میازاکی و محصول سال 2001 است. شهر اشباح یکی از انیمه های استودیو جیبلی (Ghibli Studio) است که استودیوی والت دیسنی هم آن را به زبان انگلیسی منتشر کرده. Spirited Away یا به ژاپنی Sen to Chihiro no Kamikakushi در مراسم جوایز اسکار سال 2003 جایزه اسکار بهترین انیمیشن را از آن خود کرد.
این اثر پیش از رونمایی‌اش در امریکا با کسب 200 میلیون دلار، رکورد زد و تا قبل از اکران Demon Slayer the Movie: Mugen Train در سال 2021 پرفروش‌ترین فیلم ژاپنی هم بود. با وجود گذشت بیست سال از اکران این انیمه سینمایی، اما Spirited Away کماکان در میان بهترین انیمه‌های تاریخ ژاپن می‌درخشد.
این انیمه در دسته ژانرهای متفاوتی مثل فانتزی، ماجراجویی، معمایی و داستان بلوغ می‌گنجد. در ژانر داستان بلوغ یا Coming-of-Age story شخصیت اصلی داستان از دنیای کودکی وارد دنیای بزرگسالان می‌شود و با مشکلات ریز و درشتی دست‌وپنجه نرم می‌کند. شاید همین تنوع ژانر باعث شده تا این انیمه طرفدارانی از همه سنین داشته باشد!
داستان حول محور دختر ده‌ساله‌ای به نام Chihiro Ogino می‌گردد که همراه والدینش در حال سفر و نقل‌مکان به شهری جدید است. پدرش در طی رانندگی به سمت منزل جدید راه را گم می‌کند و در نتیجه، آنها با شهری شبیه به یک شهربازی متروکه روبرو می‌شوند. در ادامه، بوی غذا به مشامشان می‌خورد و رستورانی خالی از پرسنل اما پر از غذا پیدا می‌کنند. پدر و مادر چیهیرو از غذاهای آن رستوران می‌خورند، به امید اینکه بعداً صاحب رستوران را پیدا کرده و پول غذاها را با او حساب می‌کنند.
تا اینجا همه چیز عادی به نظر می‌رسد تا اینکه چیهیرو در بیرون رستوران، پسری را می‌بیند که به او می‌گوید فوراً شهر را ترک کند. چیهیرو هراسان به سوی پدر و مادرش می‌رود تا به آنها بگوید با هم از آنجا بروند. اما متوجه می‌شود پدر و مادرش در اثر خوردن غذاهای آن رستوران به خوک تبدیل شده‌اند. او با وحشت فراوان پا به فرار می‌گذارد و با تاریکی هوا می‌بیند که شهر دیگر متروکه نیست و ارواحی در سراسر شهر سرگردانند. چیهیرو با دیدن ارواح ترسش دوچندان می‌شود. تا اینکه دوباره سروکله آن پسر یعنی Haku پیدا می‌شود و به کمک او می‌آید. چیهیرو در ادامه فراز و نشیب‌های زیادی را برای نجات خودش و والدینش تجربه می‌کند که حیف است تماشایش را از دست بدهید!
برخی از طرفداران این اثر هنری معتقدند که Spirited Away صرفاً یک انیمه سینمایی نیست بلکه یک تجربه است. دقیقاً همینطور است و این فیلم صرفاً فراتر از یک سری تصویر متحرک روی صفحه نمایش و کلیشه‌هاست. چرا که این انیمه سینمایی آنقدر گیراست که طی دو ساعت شما را از این جهان جدا کرده و با خود به دنیای فانتزی‌اش می‌برد. شما نه تنها غرق فیلم می‌شوید بلکه خودتان را جای چیهیرو می‌گذارید. یعنی تمام سختی‌های پیش روی او را همراهش تجربه می‌کنید و با او همدردی می‌کنید. ما می‌توانیم ساعت‌ها راجع به گرافیک، موسیقی و شخصیت‌های خارق‌العاده این انیمه صحبت کنیم. اما اگر شما نمی‌توانستید با شخصیت اصلی داستان همراه شوید، دیگر جذابیت‌های صوتی و بصری آن فایده‌ای نداشت. پس، بیایید به سراغ بررسی چیهیرو، شخصیت اصلی این اثر خارق‌العاده برویم!
شخصیت اصلی این اثر یعنی چیهیرو قدرت جادویی، ماورایی یا استعداد خاصی ندارد. اتفاقاً به دلیل همین معمولی بودنش به قهرمان داستان تبدیل می‌شود! چیهیرو در ابتدا یک دختر بچه عنق، غرغرو، ترسو و بی‌دست‌وپاست و جالب اینجاست که میازاکی ایده این شخصیت را از دختر ده‌ساله و بدعنق یکی از دوستان صمیمی‌اش الهام گرفته. او با بررسی تمامی رفتار و حالات و حتی ترس‌ها و اضطراب‌های آن دختر، چیهیرو را به تصویر کشیده. پس، چیهیرو می‌تواند نماینده هر دختر ده‌ساله‌ای در هرجای دنیا باشد و شاید یکی از دلایل ارتباط قوی بینندگان با این شخصیت همین باشد.
وابستگی و عدم استقلال او در ابتدای انیمه در هنگام گذر از تونل، با فشردن دست مادرش نمایان است. در ادامه، هنگامی که پدر و مادرش به خوک تبدیل می‌شوند و در سرزمین افسانه‌ای ارواح تنها می‌ماند، او به اولین کسی که به کمکش می‌آید یعنی هاکو وابسته می‌شود. اما کمی بعد متوجه می‌شود که نمی‌تواند تمام مدت به Haku تکیه کند و باید به تنهایی گلیم خودش را از آب بیرون بکشد.
نکته جالب داستان این انیمه اینست که شخصیت اصلی به یکباره از یک موجود ترسو به یک موجود فوق‌العاده شجاع تبدیل نمی‌شود. با وجود این همه ماجراهایی که چیهیرو پشت سرگذاشته و این همه جسارت و شجاعتی که از خود نشان داد، باز هم در حین خروج از آن سرزمین و گذر از آن تونل، دوباره مثل سکانس اول فیلم، دست مادرش را محکم می‌گیرد. این نشان‌دهنده اینست که رشد و بلوغ یک مرتبه و ناگهانی اتفاق نمی‌افتد و به زمان نیاز دارد.
بخش‌هایی از انیمه هست که با وجود اینکه شاید بیننده در نگاه اول فکر کند فضای خالی است اما فیلم به تماشاچی فرصت می‌دهد تا تمام اتفاقات را هضم کند و احساسات چیهیرو را درک کند. مثلاً همان جایی که چیهیرو از پله‌های برج پایین می‌رود تا به حمام عمومی ارواح برسد. این صحنه ترس و عجز و بی‌دست‌وپایی او را نشان می‌دهد و اینکه چقدر ادامه مسیر به تنهایی برای او سخت و طاقت‌فرساست. یا زمانی که هاکو برایش غذا می‌آورد، سکانسی که چیهیرو فقط غذا می‌خورد و اشک می‌ریزد. سکانس‌هایی این چنینی نه تنها فضای خالی و زائد نیستند، بلکه باعث می‌شوند بیننده بتواند با چیهیرو هم‌ذات‌پنداری کرده و حس آن لحظه او را درک کند.
انیمه Spirited Away یا Sen to Chihiro no Kamikakushi در دنیایی مدرن و دنیایی فانتزی به موازات آن اتفاق می‌افتد که ارواح و انسان‌ها در کنار هم زندگی می‌کنند. دنیای فانتزی ارواح شبیه به زندگی روستایی و سنتی به نظر می‌رسد اما انگار آغاز انقلاب صنعتی هم هست چرا که وسایل آهنی بدوی (مثلاً دستگاه‌های کاماجی) در حمام عمومی ارواح استفاده می‌شوند. میازاکی انقلابی صنعتی که خودش شاهد آن بوده را به تصویر کشیده، انقلابی که زیبایی‌های طبیعت ژاپن را از بین برده! میازاکی با اثر چشم‌نوازی مثل Spirited Away به بینندگان نشان می‌دهد که ژاپن روزی چنین سرزمینی بوده که با دخالت‌های انسان در طبیعت کم‌کم از بین رفته.
با وجود مفاهیم عمیق زیاد نهفته در این اثر، کل داستان حول محور درک معنوی این جهان می‌چرخد، دیدگاهی که به شینتو موسوم است. انیمه سینمایی Spirited Away ایده پاکی و ارتباط انسان با دنیای ارواح را در کنار نگرانی درباره طبیعت ژاپن در خود گنجانده. محور اصلی داستان به شینتو یا هارمونی با خدایان می‌پردازد. بدین معنی که هرچیزی که ناخالص و در واقع گناه باشد، انسان‌ها را از خداها جدا می‌کند.
چیهیرو در راه نجات خودش و خانواده‌‌اش مجبور می‌شود در یک حمام عمومی سنتی با ارواح کار کند. حمام عمومی هم یک مفهوم بسیار سنتی ژاپنی است. کارکنان ابتدا از حضور و همکاری با او استقبال نمی‌کنند که این هم نشان‌دهنده آسیب انسان برای طبیعت است. ارواح برای پاکیزه شدن به حمام می‌آیند که این بخش هم به مفاهیم شینتو یعنی وجود دنیای ارواح و مفهوم پاکی و خلوص اشاره دارد.
مفهوم طبیعت و محیط زیست با یکی از مشتریان حمام عمومی هم مطرح می‌شود. روح بسیار کثیف و بدبویی که چیهیرو با شجاعت و جسارتش، آن را تمیز می‌کند و یک دوچرخه را از آن خارج می‌کند و رودخانه تمیزی تبدیل می‌شود. این سکانس از خاطره خود میازاکی ایده گرفته شده که یکبار او رودخانه‌ای را تمیز کرده و یک دوچرخه را از آن بیرون کشیده بود. در نهایت، پدر و مادر چیهیرو نماینده‌ای از نسل جدید مردم ژاپن مدرن و در واقع، سطحی، طماع و صرفاً مصرف‌کننده هستند که به سنت‌های خود پشت کرده‌اند. چیهیرو برخلاف پدر و مادرش درگیر حرص و طمع نشده و ارتباط خوبی با طبیعت برقرار می‌کند. تأکید میازاکی در این اثر، حفظ تعادل میان محیط زیست و دنیای انسان‌هاست، طوری که هردو به منفعت برسند و زیانی متوجه هیچکدام نشود.
استودیوهایی مثل والت دیزنی و پیکسار در بیست سال اخیر از گرافیک کامپیوتری بهره برده‌اند، اما این انیمه با استفاده از تکنیک‌های سنتی توانست اثری تا این حد چشم‌نوازی خلق کند. چرا که Spirited Away صرفاً روی زیبایی‌های ظاهری اثر تمرکز نکرده و به یکپارچگی آن در روایت داستان هم توجه کرده.
در نهایت، اگر می‌خواهید به مدت دو ساعت دغدغه‌های زندگی روزمره، درس، کار یا دیگر مشغله‌هایتان را فراموش کنید، انیمه Spirited Away برای شماست! این انیمه را حتماً ببینید و نظرتان را با ما در میان بگذارید!
علاوه بر آن، هایائو میازاکی به تازگی انیمه The boy and The Heron (Kimitachi wa Dou Ikiru ka) را ساخته که موردانتظارترین انیمه سینمایی است! این انیمه احتمالاً آخرین اثر این کارگردان مشهور است که با اکرانش در سینما توجه همگان را جلب کرده و طرفدارانش در انتظار نسخه Blue Ray آن هستند! پس، حواستان باشد تماشای این انیمه را هم از دست ندهید!
منبع: پلی پاد تی وی
