نوشتن رساله دکتری بخش مهم و پایانی تحصیلات دوره دکتری است که پروسه‌ای سخت و زمانبر است و مستلزم تلاش و پشتکار دانشجویان این مقطع، مطالعات جامع و تحقیقات وسیع درباره موضوعی تخصصی و جدید است. این فرآیند طولانی و دشوار مراحل مختلف و اصول مدون و قواعد خاصی دارد که ما در این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت و بایدها و نبایدها در نگارش پایان نامه و رساله دکتری را به طور کلی شرح خواهیم داد.
نخستین مرحله نگارش رساله دکتری انتخاب موضوع آن است؛ موضوعی که جدید و به‌روز باشد و قبلا درباره آن مقاله یا پایان‌نامه‌ای نوشته نشده باشد؛ موضوعی که کاربردی و جذاب باشد و دانشجو به مطالعه در حوزه پژوهشی آن علاقه داشته باشد. گفتنی است در این مرحله مشاوره با استادان و متخصصان بسیار راهگشا و مفید است.
پیش ار انتخاب موضوع بد نیست مطلب ده نکته ضروری برای انتخاب موضوع پایان‌نامه کارشناسی ارشد و دکتری را در همین سایت بخوانید.
مرحله بعدی، نگارش پروپوزالی قوی و کامل است، به طوری که اهداف پژوهش، مسئله مورد نظر محقق و تاریخچه تحقیقات پیرامون موضوع رساله براساس شیوه‌نامه استاندارد پروپوزال‌نویسی به صورت شفاف و گویا در آن مطرح شود.
در مورد نوشتن پروپوزال نیز در سایت ما مطالب مفیدی وجود دارد؛ مانند راهنمای گام به گام نوشتن پروپوزال دکتری و چگونه هزینه نوشتن پروپوزال را کم کنیم؟
برای نگارش سریع رساله دکتری و صرفه‌جویی در زمان و هزینه بهتر است انتخاب استاد راهنمایی متخصص و باتجربه را در اولویت قرار دهید؛ استادی که روش کار و اخلاقیاتش با روحیات شما سازگار باشد و به راحتی بتوانید ارتباط مناسب و خوبی با او برقرار کنید.
پس از تایید شدن پروپوزال‌تان توسط هیات داوران دانشگاه، نوبت به نگارش رساله دکتری می‌رسد. رساله دکتری شامل فصول مختلف مقدمه، پیشینه تحقیق، روش تحقیق، مباحث و نتایج تحقیق، و نتیجه‌گیری و پیشنهادهاست و هر فصل باید بر مبنای قواعد و شیوه‌نامه ویژه مشخصی نگاشته شود.
ما در مطلب چگونه رساله دکتری بنویسیم؟ با زبانی ساده و روان روش انجام رساله دکتری را شرح داده‌ایم که توصیه می‌کنیم آن را مطالعه کنید.
در پروسه نوشتن رساله دکتری نکاتی وجود دارند که رعایت آن‌ها ضروری است و به ارتقای کیفیت رساله و سرعت عمل دانشجو در نگارش آن بسیار کمک می‌کند. برخی از مهمترین بایدها و نبایدها در نگارش تضمینی رساله دکتری عبارت‌اند از:
برآورد دقیق مالی پروژه تحقیقاتی: پیش از هر کاری باید با بررسی دقیق و همه‌جانبه و البته واقع‌بینانه، هزینه‌های متفاوت مراحل مختلف پژوهش موضوع مورد نظرتان را مشخص کنید تا چنانچه قادر به تامین منابع مالی کافی نیستید، موضوع را تغییر دهید.
برنامه‌ریزی دقیق و زمان‌بندی مناسب و منطقی: بدیهی است انجام رساله دکتری بسیار طولانی و زمانبر است و نوشتن آن گاه تا چهار سال تحصیلی معادل هشت ترم دانشگاهی به طول می‌انجامد، چراکه دانشجو باید زمان کافی برای مطالعات کامل و تحقیقات وسیع و همه‌جانبه در اختیار داشته باشد و بر حسب نیاز به موضوع رساله و مباحث مهم پیرامون آن بپردازد. بنابراین تدوین برنامه‌ای دقیق و متناسب برای طی کردن مراحل پژوهش به طور منظم و پیوسته لازم و ضروری است. همچنین این روش به آرامش و تمرکز دانشجو کمک می‌کند و در نهایت موجب ارتقای سطح کیفی رساله می‌شود.
آموختن مهارت‌های جستجو و مطالعه اینترنتی: رکن اصلی هر پروژه تحقیقاتی باکیفیت و قوی جامع، دقیق و کامل بودن داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش است؛ به همین دلیل محقق باید در امر جستجوی اینترنتی و روش‌های گوناگون مطالعات علمی تبحر کافی داشته باشد. همچنین پژوهشگران باید توانمندی لازم برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و آنالیز دقیق اطلاعات را داشته باشند تا بتوانند به کمک این مهارت خود به نتیجه مورد نظرشان برسند. استفاده از منابع معتبر و رفرنس‌های علمی مرتبط نیز بسیار پراهمیت است و شما باید با مراجعه به وبسایت‌های بزرگ و پرکاربرد مانند گوگل اسکالر یا ساینس دایرکت و… جدیدترین اطلاعات را به دست آورید. اگر نسبت به صحت و درستی مطلبی تردید دارید و منبع موثقی برایش پیدا نکرده‌اید، نباید از آن استفاده کنید.
مطلب پرکاربردترین وبسایت‌های دانشجویی برای راهنمایی شما در این زمینه منتشر شده و خواندن آن برای‌تان خالی از فایده نیست.
یادداشت‌برداری: در طول انجام پایان نامه هر نکته و مورد مبهم یا سوالی داشتید، یادداشت کنید تا سر فرصت به آن‌ها بپردازید. از هیچ موردی که به مقاله شما مربوط می‌شود، سرسری عبور نکنید. فراموش نکنید که باید منبع هر قسمت از محتوای رساله‌تان را با مشخصات دقیق یادداشت کنید تا بعدها در دسته‌بندی منابع یا ارجاع مطلب دچار سردرگمی نشوید.
بازنویسی و ویرایش: احتمال اشتباه و جا افتادن مواردی در نوشتن هر مطلبی وجود دارد، اما معمولا این مسائل با بازخوانی و اصلاح متن برطرف می‌شود. بنابراین باید مرحله ویرایش و بازنویسی رساله را در مراحل انجام آن در ردیف امور ضروری قرار دهید و به هیچ وجه از آن صرفنظر نکنید، چراکه رساله دکتری باید بدون اشتباه‌های دستوری و املایی باشد و هیچ داوری از این گونه خطاها چشم‌پوشی نخواهد کرد. دقت کنید که از علائم سجاوندی درست و بجا استفاده کنید و متن رساله را در پایان حتما یکدست کنید.
رعایت شیوه‌نامه نگارش رساله دکتری و اصول استاندارد آن: همان‌طور که می‌دانید، معمولا رساله دکتری را حدود دویست صفحه می‌نویسند، بنابراین نباید تعداد صفحات مطالب‌تان را خیلی کمتر یا خیلی بیشتر از دویست صفحه تنظیم کنید. دقت کنید که نباید به صفحات بسم الله، تقدیر و تشکر و همچنین چکیده شماره صفحه اختصاص دهید. به عبارت دیگر، فقط برای صفحات متن اصلی رساله شماره‌گذاری کنید. نباید فراموش کنید که بالای جدول‌ها حتما عنوان آن را بنویسید. همچنین عنوان شکل‌های مورد استفاده در متن را زیر آن‌ها بنویسید. متن رساله را با فونت B Nazanin و اندازه 14 تایپ کنید. در ضمن، بهتر است فاصله بین خطوط 1.5 سانتی‌متر باشد. از به کار بردن کلمات و اعداد انگلیسی در متن فارسی رساله خودداری کنید. از جملات کوتاه، ساده، روان و قابل فهم در نگارش متن رساله استفاده کنید و انسجام محتوا را در تمام مراحل نوشتن محتوای پژوهش‌تان در نظر داشته باشید. یادتان باشد که در نگارش متن باید به رعایت تمام قواعد دستور زبان فارسی پایبند باشید.
