نوشتن رساله دکتری از مهمترین و سخت‌ترین مراحل تحصیلی دانشجویان دوره دکتری است که مستلزم آگاهی و رعایت دقیق اصول و دستورالعمل‌های استانداردی است که در کلیات در همه دانشگاه‌ها یکسان‌اند و فقط ممکن است در برخی قواعد جزئی متفاوت باشند، به همین دلیل دانشجویان باید شیوه‌نامه مدون دانشگاه محل تحصیل‌شان را از واحد آموزش بگیرند و به طور دقیق مطالعه کنند. همچنین لازم است ساختار رساله دکتری را به‌خوبی بشناسند و روش‌های درست انجام پژوهش در نوشتن رساله دکتری را بیاموزند.
رساله دکتری ساختار تعریف‌شده‌ای دارد که شامل پنج فصل اصلی است و به ترتیب عبارت‌اند از:
فصل اول: مقدمه یا کلیات تحقیق که مسئله پژوهش و ضرورت انجام دادن و اهداف آن را شرح می‌دهد.
فصل دوم: منابع و پیشینه تحقیق که تاریخچه مطالعات در حوزه پژوهشی دانشجو را بیان می‌شود.
فصل سوم: مواد و روش انجام تحقیق که شامل توضیحاتی کامل درباره روش مطالعات و استفاده از ابزارها و جامعه آماری است.
فصل چهارم: بحث و نتایج تحقیق که به بیان یافته‌های پژوهشگر و تحلیل‌ها و تفسیرهایش می‌پردازد.
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها که نتیجه نهایی تحقیقات دانشجو و دستاوردهایش را تشریح می‌کند.
البته صفحات ابتدایی پیش از آغاز فصل یک و فهرست منابع در انتهای رساله نیز جزء ساختار اصلی رساله دکتری محسوب می‌شوند.
اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر و کامل‌تر درباره ساختار رساله دکتری هستید، می‌توانید مطالب زیر را در همین سایت مطالعه کنید:
پنج نکته ضروری که در انجام رساله دکتری باید بدانید
تعداد صفحات رساله دکتری چقدر است؟
انتخاب موضوع گام نخست در انجام رساله دکتری است و موضوع رساله دکتری باید از چندین ویژگی اصلی برخوردار باشد؛ برای مثال، موضوع رساله باید نو و جدید و به‌روز باشد، کاربردی و مفید باشد و به ارائه راه‌حلی مناسب برای رفع مشکل یا معضلی در جامعه بپردازد.
برآورد هزینه تحقیق و هزینه انجام رساله دکتری از موارد مهمی است که گاه با سهل‌انگاری دانشجویان کمرنگ می‌شود و در اواسط مسیر تحقیقات، پژوهشگر را با مشکلات عدیده مواجه می‌کند و چه بسا حتی باعث نیمه‌کاره ماندن پروژه تحقیقاتی می‌شود.
برنامه‌ریزی دقیق و منطقی امری مهم در مراحل انجام رساله دکتری است. دانشجو باید در زمان‌بندی خود حتما مهلت انجام رساله دکتری را در نظر بگیرد و زمانی منطقی و متناسب و البته کافی را برای جستجوهای گسترده و مطالعات همه‌جانبه و دقیق مورد نیازش در نظر بگیرید.
انتخاب استاد راهنما نیز در موفقیت دانشجو بسیار موثر است، زیرا استفاده از تجربیات و راهنمایی‌های او دانشجو را از افتادن در مسیر اشتباه نجات می‌دهد و بر سرعت عمل و دقت او می‌افزاید و این امر موجب ارتقای کیفیت رساله می‌شود.
انتخاب منابع معتبر اعم از کتاب، مقاله، وبسایت و… مرحله پراهمیتی است که به افزایش اعتبار تحقیقات دانشجو کمک می‌کند و در این بخش نیز بهتر است از راهنمایی استادان و دانشجویان سال‌های گذشته بهره برد. این مرحله بسیار مهم است، اما نیازمند داشتن مهارت ویژه‌ای است که نباید ساده از آن گذشت. همچنین مهارت‌های جستجو و مطالعه اینترنتی بر جمع‌آوری اطلاعات دقیق، معتبر، صحیح و جامع تاثیر می‌گذارد و از اتلاف وقت دانشجویان جلوگیری می‌کند. شناسایی رفرنس‌های علمی مرتبط با موضوع رساله و مراجعه به وبسایت‌های بزرگ و پرکاربرد مانند گوگل‌اسکالر یا ساینس دایرکت و… به محققان کمک می‌کند که داده‌هایی به‌روز و درست و معتبر را به دست آورند. متذکر می‌شویم که هرگز از مطالبی که منبع موثقی برای‌شان پیدا نکرده‌اید، استفاده نکنید تا در صحت آن‌ها دچار تردید نشوید و اگر خوانندگان رساله‌تان در مورد آن مطلب سوالی پرسیدند، بتوانید با قاطعیت و با استناد به منبع معتبر پاسخی درست و شفاف بدهید.
در این زمینه مطالب زیر در همین سایت بسیار کاربردی و مفید است که خواندن آن را به شما توصیه می‌کنیم:
پرکاربردترین وبسایت‌های دانشجویی
چگونه ژورنال‌های ISI را تشخیص دهیم؟
راهنمای جستجوی دانلود مقاله از گوگل اسکولار
بهترین روش برای خواندن مقالات علمی و پژوهشی مثل ISI چیست؟
نگارش پروپوزال استاندارد و قوی در موفقیت دانشجویان در ادامه مسیر بسیار تاثیرگذار است. نوشتن پروپوزال نیز اصول و قواعد مشخصی دارد که لازم است دانشجویان آن‌ها بیاموزند و در نگارش پروپوزال‌شان همه آن‌ها را رعایت کنند.
نگارش رساله که بخش اصلی کار دانشجویان در انجام رساله دکتری است، بر اساس شیوه‌نامه دانشگاه محل تحصیل و طبق قوانین عمومی رایج و استاندارد باید صورت گیرد و بیشترین زمان دانشجو صرف این بخش اصلی می‌شود؛ اصولی مانند نحوه فصل‌بندی، دستورالعمل استفاده از جداول و نمودارها و فهرست‌های مختلف، فونت و اندازه آن و…
ویرایش و بازنویسی رساله پس از نوشتن کامل محتوای فصول و فهرست منابع آغاز می‌شود. البته حین نگارش رساله دکتری باید قواعد نوشتاری را کامل رعایت کرد و از درست بودن املا و انشای محتوای رساله مطمئن بود، اما بازخوانی و ویرایش نهایی باعث می‌شود کوچک‌ترین خطاهای احتمالی اصلاح شوند و کیفیت رساله ارتقا یابد.
یادداشت‌برداری دقیق یکی از مهمترین روش‌های نگارش صحیح و جامع هر محتوای تحقیقی است، بر همین مبنا، همیشه کاغذ و قلم را همراه خود داشته باشید و ایده‌ها، ابهامات، پرسش‌ها و هر آنچه درباره پژوهش‌تان به فکرتان رسید، یادداشت کنید تا سر فرصت به آن‌ها بپردازید. همچنین اگر نکته یا موردی قابل توجه در طول تحقیقات به چشم‌تان خورد، آن را یادداشت کنید تا در جای خود از آن استفاده کنید. یادتان نرود که منابع مطالب مورد استفاده‌تان را یادداشت کنید، چراکه از مزایای یادداشت‌برداری ارجاع سریع و راحت به اطلاعات و منابع است.
