هم‌اکنون آلودگی هوا، چهارمین عامل مرگ و میر در دنیاست. از این رو شناخت و انتخاب ماسک مناسب آلودگی هوا برای مقابله با این مشکل اهمیت ویژه ای دارد. اثر ماسک‌های تنفسی در بهبود کیفیت هوای تنفس‌شده، بسته به نوع ماسک و نوع آلاینده متفاوت است. در واقع هر نوع ماسک برای استفاده خاصی ساخته شده و آلاینده خاصی را جذب می‌کند. اما بهترین ماسک برای آلودگی هوا چیست؟ استانداردهای ماسک‌های تنفسی چیست؟ در ادامه با بررسی انواع ماسک، علاوه بر کارکرد و استانداردهای آن‌ها، بهترین ماسک برای مقابله با آلودگی هوای کلان‌شهرهای ایران را خواهیم شناخت.
ماسک‌های تنفسی که در بازار ایران به ماسک فیلتردار معروف هستند، ماسک‌هایی برای جلوگیری از عبور ذرات معلق هستند. “فیلتر” موجود در این ماسک‌ها نقش فیلتر ندارد و تنها باعث خروج راحتتر هوای بازدم از ماسک می‌شود و جلوی جمع شدن رطوبت بازدم و مرطوب شدن داخل ماسک تنفسی را می‌گیرد. فیلتر اصلی ماسک بدنه آن است و تنها جلوی ورود ذرات معلق را می‌گیرد. معمولا این ماسک‌ها با بازدهی خاصی ذرات معلق بزرگتر از ۰.۳ میکرون را جذب می‌کنند. این ماسک‌ها در چندین استاندارد (و طبعا در بسیاری مواقع بدون استاندارد خاصی) عرضه می‌شوند. یکی از مهمترین فاکتورها برای انتخاب بهترین ماسک تنفسی، توجه به میزان جذب ذرات معلق است.
کاربرد اصلی ماسک جراحی، جلوگیری از انتقال باکتری‌های موجود در بزاق یا مخاط افراد از طریق بازدم، صحبت کردن، عطسه و یا سرفه در حین جراحی به زخم باز یا سطوح استریل است. در واقع ماسک جراحی تنها جلوی پخش شدن بزاق و مخاط را می‌گیرد و به هیچ وجه جلوی ورود ذرات معلق را نخواهد گرفت. در عین حال ورود هوا تنها از طریق سطح ماسک انجام نمی‌شود و فضای حدفاصل ماسک و صورت موجب ورود هوای بدون فیلتر به ماسک می‌شود؛ بنابراین ماسک جراحی برای مقابله با آلودگی هوا تقریبا هیچ اثری ندارد. جالب اینکه در بعضی نقاط جنوب شرقی آسیا افراد برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های همه‌گیر، هر روز از ماسک جراحی استفاده می‌کنند. ماسک جراحی برای مقابله با ویروس کرونا مناسب است.
ماسک جراحی تنها جلوی پخش شدن بزاق و مخاط را می‌گیرد و به هیچ وجه جلوی ورود ذرات معلق را نخواهد گرفت.
بهترین ماسک برای مقابله با آلودگی هوا که در حال حاضر پزشکان آن را توصیه می کنند، استفاده از ماسک N95 است. همچنین این ماسک برای مقابله با ویروس کرونا مناسب است. این ماسک علاوه بر اینکه مانند ماسک R95 یا P95 گران نیست، سطح قابل قبولی از فیلتراسیون ذرات معلق (که با توجه به مقدارشان بیشترین خطر را برای سلامتی ایجاد می‌کنند) را انجام می‌دهد. البته ماسک‌های تنفسی گازهای آلاینده را فیلتر نمی‌کنند و حتی در صورت استفاده از ماسک هم بدن از گازهای اکسیدهای نیتروژن و دی اکسید گوگرد در امان نخواهد بود، مگر ماسک مورد استفاده فیلتر کربن فعال داشته باشد.
نزدیکترین استاندارد اروپایی به N95، FFP2 است.
در حال حاضر توصیه پزشکان استفاده از ماسک N95 برای مقابله با آلودگی هوا است.
به خاطر داشته باشید که استفاده از ماسک تنها زمانی ثمربخش است که هوای ورودی به ریه از فیلتر آن بگذرد. به همین دلیل توصیه می‌شود افراد با ریش بلند پیش از استفاده از ماسک ریش خود را بتراشند یا تا حد قابل قبولی کوتاه کنند. از آن‌جایی که ماسک‌های تنفسی برای کودکان طراحی نشده‌اند، استفاده آن‌ها از ماسک به اندازه بزرگسالان مفید نیست؛ بنابراین بهترین اقدام در روزهای آلودگی برای کودکان، بیرون نرفتن از منزل است.
هر ماسک N95 زمان محدودی برای استفاده دارد، به این معنی که پس از زمانی مشخص استفاده از آن اثربخش نخواهد بود؛ این زمان توسط سازنده تعیین می‌شود. در این شرایط حتما ماسک خود را تعویض کنید:
توصیه می‌شود از هیچ ماسکی به هیچ وجه بیش از ۸ ساعت استفاده نکنید (هر چند ماسک‌های با استاندارد P مستثنی هستند).
معمولا استاندارد این ماسک‌ها از یک حرف انگلیسی (N, P, R) و یک عدد (۹۰, ۹۵, ۱۰۰) تشکیل شده است. حرف انگلیسی بر روی ماسک نشان‌دهنده مقاومت یا عدم مقاومت آن در برابر ذرات روغنی و عدد پس از آن نمایانگر درصد ذرات معلق بزرگتر از ۰.۳ میکرون جذب شده توسط این ماسک‌ها است. به طور خلاصه استاندارد این ماسک‌ها به این صورت است:
N: عدم مقاومت به روغن
R: مقاومت نسبی به روغن
P: مقاومت به روغن
در اینجا مقصود از روغن، حل کننده‌های روغنی، حشره‌کش‌ها و محصولاتی از این دست است. ذرات معلق شهری معمولا پایه روغنی ندارند.
۹۰: عدم گذشتن ۹۰ درصد ذرات معلق بزرگتر از ۰.۳ میکرون از ماسک
۹۵: عدم گذشتن ۹۵ درصد ذرات معلق بزرگتر از ۰.۳ میکرون از ماسک
۱۰۰: عدم گذشتن ۹۹ درصد ذرات معلق بزرگتر از ۰.۳ میکرون از ماسک
برای مثال ماسک N95 در مقابل ذرات روغنی مقاوم نیست و ۹۵ درصد ذرات معلق بزرگتر از ۰.۳ میکرون را جذب می‌کند.
البته استاندارد دیگری نیز برای ماسک‌های تنفسی وجود دارد که Filtering FacePiece یا به طور مختصر FFP نام دارد. استاندارد FFP تا حدی با استاندارد پیشین متفاوت است:
استاندارد فیلتر ذرات معلق بیشینه میزان نشتی مجاز FFP1 ۸۰% ذرات معلق بزرگتر از ۰.۶ میکرون ۲۵% FFP2 ۹۴% ذرات معلق بزرگتر از ۰.۶ میکرون ۱۱% FFP3 ۹۹% ذرات معلق بزرگتر از ۰.۶ میکرون ۵%
ماسک‌های با استاندارد FFP ذرات روغنی را نیز جذب می‌کنند.
یکی از راه‌های از بین بردن گازهای آلاینده، استفاده از کربن فعال است. ماسک‌های استاندارد ممکن است کربن فعال هم داشته باشند که تا حدی گازهای آلاینده را پیش از ورود به ریه تصفیه می‌کند. اما فیلتر کربن فعال نیز مانند فیلتر ذرات معلق ماسک بیش از مدت محدودی قابل استفاده نیست. به طور کلی در بسیاری از روزها به فیلتر کربن فعال نیاز نیست، اما در صورتی که گازهای آلاینده بیش از حد بالا روند، استفاده از ماسک دارای فیلتر کربن فعال توصیه می‌شود.
در صورتی که علائمی مانند سرفه و تنگی نفس شدید داشتید و ماسک های آلودگی هوا به شما کمکی نکرد، حتما به دکتر ریه و دکتر آسم و آلرژی مراجعه کنید.
منبع: ماسک n95 کرومارکت
