✍️ مجید بابایی: چرا تعداد کشته های سوانح جاده ای در ایران زیاد است؟ حدود شانزده هزار نفر در سال در جاده های کشور کشته می شوند. گروهی این را نتیجه ضعف دولت ها در اجرای درست برنامه های ارتقاء ایمنی جاده ها می دانند. البته درست هم هست چون همه انتظار داریم مسائل کشور را دولت ها مرتفع کنند. گروهی هم آن را نتیجه خودرو محور شدن حمل و نقل کشور می دانند. اما این ها علت ریشه ای نیستند و دولت ها قبل از اینکه بر روی ارتقاء ایمنی متمرکز شوند می بایست برنامه های خود را بر توسعه یافتگی (و نه فقط رشد اقتصادی) متمرکز نمایند.
✅ تجربه ترکیه: از جهاتی ترکیه با ایران شبهات هایی دارد. از نظر جمعیت طول شبکه خطوط ریلی و ... سهم حمل و نقل جاده ای اش در هر دو بخش بار و مسافر حدود 87 درصد است و سهم ریل با شبکه ای حدودا 10,000 کیلومتری کمتر از 5 درصد است. در سال 2016 عملکرد حمل و نقل جاده ای ترکیه حدود 253 میلیارد تن کیلومتر بار و قریب به 300 میلیارد نفر کیلومتر جابجایی مسافر بوده است. اما جالب است که تعداد کشته های جاده ای این کشور برابر آمار سال 2016 بالغ بر 7300 نفر بوده است, چیزی کمتر از نصف ایران. چرا؟ در ترکیه با درآمد سرانه 11,180 دلاری (1.7 برابر ایران), بازای هر 100,000 نفر 12.3 نفر در سوانح جاده ای در سال کشته می شوند. این شاخص در ایران 20.5 نفر بازای هر 100,000 نفر است (1.7 برابر ترکیه). یعنی درآمد سرانه ایران 1.7 برابر کمتر از ترکیه است و تعداد کشته های جاده ای ایران 1.7 برابر بیشتر از ترکیه است. این در حالی است که حمل جاده ای در ایران در سال 95 حدود 205 میلیارد تن کیلومتر بار و 46 میلیارد نفر کیلومتر جابجایی مسافر با بارنامه توسط سیستم حمل و نقل عمومی بوده است. به عبارتی حمل و نقل باری جاده ای ایران 80 درصد ترکیه و حمل مسافری ایران یک هفتم ترکیه است. پس چگونه ترکیه با وجود عملکرد بسیار بالاتر جابجایی بار و مسافر در شبکه جاده ای, اما هم با تعداد مطلق کمتر کشته ها و هم با سرانه کمتر کشته ها نسبت به ایران مواجه است؟
✅ تجربه امریکا: در سال 2016 کشور آمریکا با عملکرد 3000 میلیارد تن_کیلومتر بار(15 برابر ایران) و 6500 میلیارد نفر_کیلومتر مسافر (22 برابر ایران) و درآمد سرانه 56,000 دلار (9 برابر ایران) , بازای هر 100,000 نفر جمعیت 12.4 نفر (دو سوم ایران) سوانح و کشته های جاده ای داشته است. چرا؟ چگونه با وجود چندین برابر عملکرد ترافیکی و تردد خودروهای سنگین و مسافری تواما آمار سرانه سوانح جاده ای تقریبا نصف ایران است؟
✅ در نمودار ارسالی که رابطه درآمد سرانه ملی با تعداد کشته های جاده ای کشورهای مختلف ترسیم شده است, به خوبی نشان می دهد که مهمترین عامل در کنترل سوانح و کشته های آن سطح توسعه یافتگی کشورها است.
✅ نتیجه: در اینکه برای موفقیت در ارتقاء ایمنی باید رویکرد و سازو کار متفاوت داشته باشیم تردیدی نیست. در اینکه دولت ها می بایست به مسئله ایمنی توجه بیشتری داشته باشند هم کاملا درست است. در اینکه خود مردم هم باید تلاش بیشتری در راستای ارتقاء فرهنگ حمل و نقل و توجه به مقررات رانندگی و ایمنی داشته باشند هم تردید نداریم. اما در کنار همه اینها باید بپذیریم ایران کشوری توسعه یافته نیست. حتی امروز نمی توان ادعا کرد که کشوری در حال توسعه هستیم چون رشد مطلوبی هم نداریم(رشد منفی 6 درصد برای سال 2018 و پیش بینی رشد منفی ده درصد برای سال 2019). ایران با درآمد سرانه 6000 دلاری که آن هم در سایه تحولات سیاسی بین المللی و ناکارآمدی های اقتصادی و نقائص ریشه ای در ساختار حکمرانی کشور بصورتی کارآمد قابل دسترس نیست توان سرمایه گذاری مناسب در زیرساخت های شبکه حمل و نقل و فناوری های وسائط نقلیه موتوری ایمن را نخواهد داشت. ضمن اینکه از معیارهای توسعه یافتگی, رشد و ارتقاء فرهنگ عمومی و رفتارهای مدنی مرتبط با مقررات رانندگی هم هست که متاسفانه در ایران چندان مورد توجه نیست و درنتیجه سهم خطای انسانی در ایجاد سوانح نسبتا بالاست. همچنین اینکه یک عامل کشته های جاده ای را حرکت به سمت خودرو محور شدن بنامیم هر چند ممکن است یک عامل موثر باشد اما قطعا عامل بسیار مهمی نیست. عملکرد سایر کشورهای توسعه یافته هم نشان می دهد که علی رغم حجم بالای تردد خودروهای شخصی و سواری و وسائط نقلیه سنگین در سطح جاده ها, آمار سوانح و کشته های جاده ای این کشورها به مراتب پائین تر از ایران است.
? برای مطالعه سایر یادداشت های من در تلگرام اینجا کلیک کنید.
? اگر علاقمند به مطالعه و تولید محتوا در خصوص چالش های بخش حمل و نقل هستید به فروم بین المللی حمل و نقل عمومی (PUBLIC TRANSIT) با بیش از 43 هزار عضو متخصص حمل و نقل از سراسر دنیا بپیوندید.
