روز دوشنبه مدرنا، شرکت مستقر در ماساچوست، نتایج اولیه امیدوارکننده‌ی کارآزمایی واکسن ویروس کرونای خود را گزارش کرد. این اعلامیه که درست یک هفته پس از خبر مشابهی از سوی شرکت‌های فایزر و بیوان‌تک منتشر شد، بالافاصله روی بازار سهام تأثیر گذاشت. این نتایج موجب امیدواری بیشتر دراین‌باره شد که راهی برای رهایی از دنیاگیری وجود دارد.
شرکت مدرنا همچون فایزر فقط داده‌های اولیه‌ی کارآزمایی خود را منتشر کرده است و قبل از اینکه مشخص شود آیا واکسن واقعا ایمن و مؤثر است، بررسی‌های بیشتری باید انجام شود. حتی اگر واکسن تأیید سازمان غذا و دارو ایالات متحده را بگیرد، توزیع گسترده‌ی آن چندین ماه طول می‌کشد. در ادامه به برخی از موضوعات مرتبط با ساخت واکسن‌های ویروس کرونا پرداخته شده است.
دانشمندان سازنده واکسن کرونا مدرنا چه چیزی کشف کردند؟
دانشمندان به‌طور تصادفی به برخی داوطلبان واکسن مدرنا را تزریق کردند و برخی به‌طور تصادفی دارونما دریافت کردند. این کارآزمایی کور بود؛ یعنی نه شرکت‌کنندگان و نه افرادی که کارآزمایی را اجرا می‌کردند، نمی‌دانستند هر فردی کدام‌یک از آن‌ها را دریافت می‌کند. با گذشت زمان، برخی داوطلبان دچار کووید ۱۹ شدند. برای بررسی نحوه‌ی پیشرفت کارآزمایی، گروهی مستقل از کارشناسان، ۹۵ داوطلب اولی که بیمار شده بودند، مورد بررسی قرار داد. ۹۰ نفر از آن‌ها دارونما دریافت کرده بودند و فقط به ۵ نفر از آن‌ها واکسن تزریق شده بود. براساس این داده‌ها، کارشناسان تخمین زدند که واکسن ۹۴/۵ درصد مؤثر است.
آیا نتایج کارآزمایی واکسن جدید به‌معنای پایان دنیاگیری است؟
در کوتاه‌مدت، خیر. زودترین زمانی‌که واکسن ویروس کرونا ممکن است بتواند به‌طور گسترده دردسترس قرار گیرد، احتمالا بهار خواهد بود. اما اگر واقعا واکسن‌های مؤثر دردسترس قرار گیرند و درصورتی‌که بیشتر مردم آن را دریافت کنند، دنیاگیری می‌تواند به‌شدت کوچک شود. با کمیاب‌تر شدن عفونت‌های ویروس کرونا، زندگی می‌تواند به‌تدریج به حالت عادی برگردد.
افراد واکسینه‌شده‌ای که بیمار شدند، چه؟
کووید ۱۹ می‌تواند به بیماری خفیفی منجر شود یا موجب مورد شدیدی شود که به بستری شدن و حمایت اکسیژن نیاز داشته باشد. از ۹۵ نفری که در مطالعه‌ی مدرنا بیمار شدند، ۱۱ نفر دچار بیماری شدید شدند. هیچ‌یک از این ۱۱ نفر واکسینه نشده بودند. به عبارت دیگر، ۵ فرد واکسینه‌شده‌ی اول که بیمار شدند، فقط علائم خفیفی داشتند و تمام موارد شدید، شرکت‌کنندگان گروه دارونما بودند. این نتیجه نشان می‌دهد واکسن شرکت مدرنا در بیشتر موارد فقط ویروس را مهار نمی‌کند؛ بلکه از افرادی که بیمار می‌شوند نیز در برابر بدترین پیامدهای بیماری محافظت می‌کند. این نتایج موجب کاهش نگرانی از این موضوع می‌شود که واکسن کووید ۱۹ ممکن است موجب بدتر شدن بیماری شود.
چه کسانی در کارآزمایی واکسن کرونا مدرنا شرکت کردند؟
مدرنا ۳۰ هزار داوطلب را از سراسر آمریکا برای شرکت در کارآزمایی خود به کار گرفت. یک‌چهارم از شرکت‌کنندگان دارای سن ۶۵ سال و بالاتر هستند. افراد سفیدپوست ۶۳ درصد از داوطلبان را تشکیل می‌دهند؛ ۲۰ درصد از شرکت‌کنندگان از هیسپانیک‌ها (مردم اسپانیایی‌زبان و پرتغالی‌زبان آمریکا) و ۱۰ درصد سیاه‌پوست و ۴ درصد آسیایی-آمریکایی هستند. ۹۵ نفری که دچار کووید ۱۹ شدند، تنوع داوطلبان مدرنا را نشان می‌دهد: ۱۵ نفر دارای سن ۶۵ سال و بالاتر بودند. این گروه همچنین شامل ۱۲ داوطلب هیسپانیک، ۴ شرکت‌کننده سیاه‌پوست، ۳ آسیایی-آمریکایی و یک فرد چندنژادی بود. به‌گفته‌ی شرکت مدرنا، کارآیی و ایمنی در تمامی گروه‌ها مشابه بود. اما پژوهشگران باید برای تأیید این یافته منتظر پیشرفت بیشتر کارآزمایی باشند.
مقایسه‌ی نتایج اولیه مدرنا با نتایج اولیه فایزر
در‌مقایسه با مدرنا، فایزر در اطلاعیه‌ی هفته‌ی گذشته‌ی خو جزئیات کمتری ارائه داد. هیئت کارشناسان مستقل فایزر ۹۴ داوطلب را بررسی کردند و تخمین زدند که کارآیی واکسن بیش از ۹۰ درصد است. آن‌ها مشخص نکردند چه تعداد از افرادی که بیمار شدند، واکسن یا دارونما دریافت کرده بودند. با‌این‌حال برآوردهای هر دو واکسن به‌وضوح در یک محدوده قرار دارد. علاوه‌بر‌این، هر دو بسیار فراتر از حد مورد نیاز تأیید سازمان غذا و دارو (واکسن دارای اثربخشی ۵۰ درصد یا بالاتر) هستند. فایزر گزارش نکرد چه تعداد از داوطلبان دچار کووید ۱۹ شدید شدند یا چه نسبتی از آن افراد واکسن را دریافت کرده بودند. انتظار می‌رود این یافته‌ها طی چند هفته‌ی آینده منتشر شود.
واکسن‌های فایزر و مدرنا نه‌تنها به‌دلیل استفاده از mRNA مشابه هستند، بلکه از این نظر نیز با هم تشابه دارند که سلول‌های ما را وادار به ساخت پروتئین ویروسی می‌کنند که اسپایک نامیده می‌شود. واکسن‌های دیگری که از mRNA استفاده نمی‌کنند نیز روی پروتئین اسپایک کار می‌کنند که موفقیت فایزر و مدرنا ممکن است برای آن‌ها نشانه‌ی خوبی باشد. به‌عنوان مثال تعدادی از گروه‌ها، واکسن‌هایی بر اساس ویروس دیگری که آدنوویروس نام دارد، ساخته‌اند. آدنوویروس وارد سلول‌ها می‌شود و ژنی که دستور ساخت پروتئین اسپایک را به همراه دارد، تحویل سلول می‌دهد.
روز چهارشنبه یکی از حامیان واکسن روسی Sputnik V اعلام کرد که واکسن مبتنی بر آدنوویروس آن‌ها، بیش از ۹۰ درصد مؤثر بوده است. البته کارشناسان مستقل می‌خواهند داده‌های بیشتری ببیند؛ زیرا این اعلامیه بر اساس فقط ۲۰ داوطلب بیمار بود که بسیار کمتر از داوطلبان بیمار شرکت‌های مدرنا و فایزر است.
شرکت‌های آسترازنکا و جانسون اند جانسون نیز در حال انجام کارآزمایی‌های مرحله‌ی سوم روی آدنوویروسی هستند که ژن پروتئین اسپایک را حمل می‌کند. شرکت‌های دیگر از جمله نواواکس و مدیکاگو در حال انجام کارآزمایی‌های پیشرفته روی واکسن‌هایی هستند که پروتئین اسپایک یا قطعه‌ای از آن را به بدن می‌‌رساند.
مدت اثر واکسن‌های ویروس کرونا چقدر است؟
نمی‌دانیم. هم مدرنا و هم فایزر کارآزمایی‌های خود را در ۲۷ جولای آغاز کردند و تاکنون توانسته‌اند داوطلبان خود را برای چندین ماه مورد پیگیری قرار دهند. ممکن است واکسن‌ها محافظت طولانی‌مدتی فراهم کنند یا اینکه تأثیر آن‌ها کمتر از یک سال و به دوز یادآور نیازمند باشد.
مفهوم گزارش‌های فایزر و مدرنا چیست؟
فایزر و مدرنا از طرح اولیه‌ی یکسانی برای ساخت واکسن‌های خود استفاده کردند. هر دو واکسن حاوی مولکول ژنتیکی هستند که RNA پیام‌رسان نامیده می‌شود و در حبابی روغن پنهان شده است. حباب می‌تواند با سلول عضلانی در هم بیامیزد و RNA را تحویل سلول دهد. مولکول RNA حاوی دستورالعمل‌های ساخت پروتئین اسپایک ویروس کرونا است. وقتی سلول واکسینه‌شده نسخه‌هایی از پروتئین اسپایک را آزاد می‌کند، سیستم ایمنی یاد می‌گیرد که آنتی‌بادی‌هایی علیه آن بسازد.
دانشمندان سال‌ها روی واکسن‌های mRNA کار کرده‌اند؛ اما هنوز هیچ واکسنی از این نوع، به‌عنوان واکسنی مؤثر و بی‌خطر برای استفاده در انسان تأیید نشده است. وقتی مدرنا و دیگر سازندگان واکسن طراحی واکسن‌های mRNA برای ویروس‌های کرونا را شروع کردند، افراد بدبین از خوبی عملکرد آن‌ها متعجب شدند.
دو گزارش اولیه مدرنا و فایزر نشان می‌دهد این نوع واکسن ممکن است بسیار خوب عمل کند. در هیچ‌یک از کارآزمایی‌ها عوارض جانبی جدی از واکسن مشاهده نشده است؛ اگرچه مطالعه درمورد بی‌خطر بودن آن‌ها ادامه دارد.
در آینده چه اتفاقی می‌افتد؟
کارآزمایی‌های مدرنا و فایزر ادامه پیدا می‌کند تا داده‌های بیشتری از مطالعات بزرگ به دست آید. این دو شرکت انتظار دارند طی هفته‌های آینده درخواست دریافت مجوز استفاده‌ی اضطراری از واکسن را برای سازمان غذا و دارو بفرستند تا واکسیناسیون مردم را آغاز کنند. سازمان غذا و دارو قبل از تصمیم‌گیری، درخواست‌ها را مورد بررسی قرار خواهد داد و با کمیته‌های مستقلی از کارشناسان مشورت خواهد کرد. اگر واکسن‌ها مجوز دریافت کنند (همان‌طور که کارشناسان انتظار آن را دارند)، کمیته‌ای در مرکز کنترل و پیشگری از بیماری در این خصوص که چه کسانی باید اول واکسن را دریافت کنند، توصیه‌هایی ارائه می‌کند. ممکن است توزیع یک یا هر دو واکسن تا پایان سال آغاز شود.
