آموزش کامل راه اندازی Raspberry Pi 4

این آموزش به مرور کامل میشه و هرنکته و مورد جدیدی که در کار با رزبری باهاش مواجهه بشم، قطعا به این نوشته اضافش میکنم.

در اینکه رزبری چه ویژگی‌هایی داره و چه استفاده‌هایی میتونیم ازش داشته باشیم شکی نیست. یکی از ساده ترین کارهایی که میشه باهاش انجام داد، اینه که متصلش کنیم به تلوزیون خونه و به عنوان یک مینی کامپیوتر ازش استفاده کنیم؛ بخصوص اینکه برخلاف TVBOXها که به سختی میتونن فیلترنت رو دوربزنن، میتونیم به راحتی VPN و PROXY روی رزبری نصب کنیم و هم فیلترنت رو دوربزنیم و هم از شر تحریمها راحت بشیم. اما نکته مهم اینه که راه‌اندازی رزبری پای۴ به همین سادگی‌‌ها نیست. یسری دنگ و فنگ عجیب داره. به جرات میتونم بگم هیچ سایتی و هیچ فردی حداقل به زبان فارسی آموزش کاملی از راه‌‌اندازی رزبری پای منتشر نکرده، چون خیلی دنبالش گشتم. تقریبا تمامی مشکلات ریز و درشتی که تو مراحل استفاده از رزبری پای ۴ داشتم رو حل کردم و دومورد کوچک مونده که اوناهم بعد اینکه حل شدن به این آموزش اضافه میکنم.

رزبری پای ۴ دتا پورت USB 3 و دوتا پورت USB 2 داره. اولین و مهم‌ترین نکته اینه که قبل از وصل کردن برد رزبری به منبع تغذیه، تمامی اتصالات مثل دانگل موس و کیبورد و کابل شبکه و micro hdmi و حتی جک صداوصل شوند. وقتی رزبری به منبع تغذیه وصل هستش خیلی مهمه که نه کابلی وصل بشه نه کابلی قطع بشه. همینطور در مورد usb.

خرید

خیلی مهمه که جنسی که میخریم سالم باشه، بخصوص چیزهای الکترونیکی که نمیشه براحتی عیب یابی و تعمیرشون کرد. توی تحقیقاتی که داشتم سه فروشگاه صنعت بازار، دانشجوکیت و ECA معتبرترین فروشگاه‌هایی بودن که من پیدا کردم. ولی متاسفانه به لطف مشکلات داخلی و خارجی این فروشگاه ها قیمت بالایی برای رزبری دارند که حتی با نرخ روز ارز هم همخونی نداره. گذشته از این دو فروشگاه اول یعنی صنعت بازار و دانشجوکیت هم قیمت‌هاشون تفاوت فاحشی با ECA داره. خب از اونجایی که ECA هم قیمت کمتری داشت و هم احساس کردم بطور تخصصی‌تر تو این حوزه فعالیت داره تصمیم گرفتم که از این فروشگاه خرید کنم.

لوازم جانبی رزبری

این قسمت خیلی مهمه!!! لوازم جانبی مثل microSD card, micro HDMI, cable Type-C و شارژر با خروجی 5V و min 3A باید با دقت تهیه بشند. اولین توصیه اینکه کارت حافظه‌ای که تهیه میکنید حتما مطمئن باشید سرعت نوشتن و خوندنش بالای 90MB/s باشه. البته برای من کمتره!!! درمورد آداپتور و کابل type C هم خیلی وسواس بخرج بدید. رزبری روی برق موردنیازش خیلی جدیه. کمی مشکل و انرژی کمتر از حداقل انرژی مورد نیازش باعث میشه بوت نشه و به مرور باعث خرابی بشه. کابل micro HDMI هم توصیه میکنم که از جمهوری بخرید. یه پاساژ هستش که اسمش یادم رفته، تقریبا وسط فاصله بین علاالدین و ساختمان آلمینیوم قرار داره. قیمتهای این پاساژ بشدت پایینه و کابلهاشون هم کیفیت خوبی دارند.

و مهمترین نکته تهیه فن و کیس برای رزبری هستش. اگر میخواهید طول عمر رزبری بالا باشه حتما کیس و فن مناسب رو براش تهیه کنید. ( با رزبری۴ ویدیو 4K با لگ پایینی پخش شد، توانایی پخش رو داره و کمی لگ میزنه در حدی نیست که اذیت کنه. اما رزبری بشدت داغ میشه. پس اگه قصد کار سنگین با رزبری رو دارید حتما فن نصب کنید)

نصب سیستم عامل

در این مورد انتخاب های زیادی داریم. هرکس میتونه با توجه به نیازش سیستم عامل مناسب خودش رو انتخاب کنه. انتخاب من Raspbian هست. دلیل خاصی نداره این انتخاب من جز اینکه برای خود کمپانی رزبری هستش و حدسم این بود سازگاری بیشتری داشته باشه. البته فقط و فقط حدسم بود.

مراحل نصب سیستم عامل هم خیلی ساده هستش. با سه روش مختلف میتونیم سیستم عامل رو روی کارت حافظه نصب کنیم.

اولین روش و ساده ترین روش استفاده از raspberry pi imager هستش. با استفاده از این نرم افزار میتونیم به راحتی سیستم عامل رو روی کارت حافظه نصب کنیم.

بعد از دانلود و نصب و اجرای این نرم افزار، اول از همه باید مطمئن باشید که اینترنت پرسرت و پایداری داشته باشید چون خود این نرم افزار سیستم عاملی که بهش بگید رو دانلود و همزمان روی کارت حافظه write میکنه. از گزینه‌‌های مشخص شده اول سیستم عامل رو انتخاب کنید، بعد مقصدی که قصد دارید سیستم عامل روش write بشه رو انتخاب کنید(همون کارت حافظه) در آخر هم گزینه WRITE رو بزنید و منتظر بمونید که مراحل نوشتن انجام بشه. اگر اینترنت خوبی داشته باشید کمتر از چهل دقیقه دانلود و نوشتن انجام میشه.

بعد از تموم شدن مراحل بالا، قدم اول یعنی نوشتن سیستم عامل روی کارت حافظه رو انجام دادید.

روش دوم هم که به سادگی روش اول هستش ولی ممکنه بخاطر برخی جزئیات که در ادامه توضیح میدم، موفق به استفاده از این روش نباشید. این روش اینجوریه که یک فایل به اسم NOOB دانلود میکنید، فایل رو روی کارت حافظه کپی میکنید و بعدش کارت حافظه رو داخل رزبری قرار میدید و با متصل کردن رزبری به مانیتور یا تلوزیون و همینطور اینترنت، پنجره ای باز میشه که مراحل نوشتن(نصب) سیستم عامل روی کارت حافظه رو توضیح میده و میتونید.( مشابه روش اول) دقت داشته باشید که باید رزبری رو به اینترنت متصل کنید و هم اینکه موس رو فراموش نکنید.

روش سوم که توصیه نمیکنم و البته خودم از این روش استفاده کردم اینه که، فایل سیستم عامل(iso) رو دانلود کنید، و بعد با استفاده از نرم افزارهای مخصوص یا کامندلاین سیستم عامل رو روی کارت حافظه write کنید. این روش هم دردسر بیشتری داره و هم اگر اشتباهی رخ بده به خوبی متوجه نمیشید. توصیه میکنم که از روش اول استفاده کنید.

شروع به کار

خب اولین مشکل به احتمال زیاد هیمنجا رخ میده!! من سیستم عامل رو بدرستی روی کارت حافظه نوشتم و رم رو داخل رزبری گذاشتم و رزبری به به LCD SONY که بیشتر از ده سال پیش خریدیم متصل کردم. ال ای دی قرمز رزبری که نشونه داشتن حداقل انرژی برق مورد نیاز رزبری هستش روشن شد و روشن میمونه، ال ای دی سبز که نشونه بوت شدن سیستم عامل هست شروع به چشمک زدن کرد و خاموش شد. تا اینجا همه چی درست و کامل بود و نشانه ای از وجود مشکل نداشتم اما هیچ تصویری روی تلوزیون نمایش داده نمیشد!!!

حل اولین مشکل: عدم خروجی تصویر

این مشکل مربوط به تنظیمات پیشفرض pi 4 هستش که با برخی از تلوزیون‌ها(بخصوص مدلهای قدیمی) سازگار نیست. برای حل این مشکل باید بخش Video options in config.txt رو بررسی کنیم. بطور خلاصه با قرار دادن دوخط کد در فایل config.txt مشکل عدم خروجی حل میشه. اون دوخط کد هم اینا هستند:

sdtv_mode=2 & enable_tvout=1

بخاطر بروز همین مشکل، توصیه کردم که از نصب به روش noob خودداری کنید. اگر حوصله دارید و قصد استفاده حرفه ای از رزبری رو دارید حتما این بخش رو با دقت بخونید.

مشکل دوم: عدم خروجی صدا با کابل micro HDMI

رزبری پای ۴ دو پورت خروجی micro HDMI داره، برای این رزبری که من دارم ازش استفاده میکنم، پورت micro hdmi که نزدیک به پورت تغذیه پای۴ هستش، هم صدا داره هم تصویر اما پورت دورتر صدا نداره!!!

اینکه چرا یه پورت micro hdmi صدا نداره رو نمیدونم و چون اون یکی پورت مشکلی نداره و از همون پورت استفاده میکنم، یادم رفته که برم دنبال حل این مورد. هرورقت این مشکل رو حل کردم، این قسمت رو کامل میکنم. اگر هم شما قبلا این مورد رو برطرف کردید، حتما تو قسمت کامنت‌‌ها راه حل رو بیان کنید.

اضافه کردن زبان فارسی

خب طبق معمول همه سیستم‌ عاملها زبان فارسی بطور پیشفرض فعال نیست. برای اضافه کردن زبان فارسی به رزبری طبق مراحل زیر پیش برید:

1. Right click on the panel and choose Add/Remove Panel Items
2. Click Add
3. Click 'Keyboard Layout Handler`
4. Click Close
5. Right click on the flag that appears on the panel
6. Choose 'Keyboard Layout Handler Settings'
7. Uncheck Keep system layouts
8. Add the layouts you need and change the toggling keycombo to your liking

اما اینجا یه ایراد خیلی بزرگ هستش!!!! هردفعه که رزبری بوت میشه،‌این تنظیماتی که انجام دادید حذف میشن و دوباره باید زبان فارسی رو طبق همین مراحل اضافه کنید.(برای من که اینجوری هستش) این دومین مشکل از کار با رزبین که من هنوز دنبال رفعش نرفتم.

راه اندازی openVPN

اگر مثل من openvpn رو نصب و کانفیگ کردید و حتی کاملا درست هم اجرا شد ولی نتونستید از فیلترنت عبور کنید احتمال زیاد مشکل از DNS هستش. برای حل این مورد، این سایت رو بخونید.

بطور خلاصه باید DNS server رو تغییر بدیم. طبق مراحل زیر پیش برید:

sudo nano /etc/dhcpcd.conf

replace this line: static domain_name_server = 8.8.4.4 8.8.8.8

بقیه جزئيات کار با رزبین

تا اینجا کانفیگ‌‌ و تنظیمات اولیه رو انجام دادیم. ولی برخی جزئیات هستش که برای همه یکسان نیست. اولین مورد رزولشن رزبین هستش. یه مشکل جالبی که وجود داره اینه که باید با رزولشن و کانفیگ های ویدیو رزبین خیلی بازی کرد تا رزولشن مناسب تلوزیون/مانیتور خودتون رو پیدا کنید. چون من رزبری رو به دو نمایشگر متفاوت وصل میکنم اونقدر قدرت مانور روی این مورد ندارم. پس حتما خودتون اون بخش کانفیگ ویدیو که در بالا توضیح داد بخشیش رو، کاملا بررسی کنید.

رزبری پای کارت گرافیک نداره، پس خیلی منطقی هستش که اگر کارهای گرافیکی مثل پخش ویدیو 4K رو انجام بدیم، گرمای شدیدی ایجاد میشه. پس حتما وصل کردن فن رو جدی بگیرید. در این مورد هم دستمون خیلی بازه. میتونیم فن‌های مختلف و تعداد متفاوت روی برد نصب کنیم. این موضوع تماما به گرمای ایجاد شده و خلاقیت خودمون بستگی داره. پین ‌‌های برد رزبری پای۴ خروجی برق ۵ولت دارند. پس دقت کنید حتما فن ۵ولت تهیه کنید.(اگر سرچ کنید متوجه میشید که تو دنیا افرادی فن ۱۲ولت وصل کردن و مشکلی ندارند ولی من فن ۱۲ولت وصل کردم اما کار نکرد!! پس ریسک نکنید و فن ۵ولت تهیه کنید)

البته تهیه کیس رو فراموش نکنید. در این عکس بالا از کیس با قابلیت نصب فن استفاده نشده.

قدرت و کیفیت وایرلس رزبری مناسبه. فاصله رزبری از مودم من تقریبا ۵ متر هستش و این نکته رو هم بگم که مودم تو پارکینگ هستش!! هیچ مشکلی هم در این مورد ندارم. هم سرعت و هم پایداری اتصال، خوبه.