یادگیری معکوس: یکی از اصطلاحاتی که این روزها در حوزه ی آموزش زیاد با آن مواجه می شویم، بحث یادگیری معکوس است.
طی سال های گذشته، با تغییرات اساسیِ صورت گرفته در امر آموزش، روش های مختلفی از آموزش های نوین و مدرن معرفی شده که اغلب بر پایه و اساس ویژگی های روانشناختی انسان مبتنی بوده و به همین علت با روش های سنتی آموزش تفاوت های زیادی دارد.
در بسیاری از این روش ها، فراگیران و دانش آموزان دیگر قرار نیست آموزش را صرفا در محیط مدرسه، دانشگاه، آموزشگاه و … تجربه کنند بلکه آموزش و فراگیری در سایر ساعات هم ادامه پیدا می کند.
یکی از پرطرفدارترینِ این روش های آموزشی که اتفاقا در بسیاری از کشورهای جهان توانسته نتایج فوق العاده ای را رقم بزند، روش “یادگیری معکوس” یا ” کلاس معکوس” (Flipped classroom) نام دارد.
در این مقاله قصد داریم که شما را با این متد جدید و پرطرفدار آشنا کرده و راجع به مزایای مختلف آن با شما صحبت کنیم.
در ابتدا بهتر است که با ماهیت این روش آموزشی آشنا شویم.
بگذارید برای ملموس تر شدن این موضوع، همین ابتدای کار بحث یادگیری برنامه نویسی را در نظر بگیریم و مثال هایمان را با این مصداق که احتمالا برای مخاطبین این مقاله ملموس تر است پیش ببریم.
یکی از مشکلاتی که همیشه در حوزه ی آموزش و انتقال مفاهیم به فراگیران و دانش آموزان وجود داشته است، بحث عدم تمرکز دانش آموزان است.
به این معنی که مثلا در یک کلاس برنامه نویسی ممکن است زمانی که استاد شروع به آموزش می کند، همان ابتدای کار بسیاری از توجهات به سمت وی باشد اما کمی که جلوتر می رویم احتمالا برخی ها تمرکز خود را از دست داده و به خوبی با استاد پیش نروند.
همین از دست دادن تمرکز، عامل مهم و کلیدی در بسیاری از مشکلات آموزشی و عدم یادگیری فراگیران است.
یکی از اصلی ترین راهکارهایی که می تواند باعث جلب توجه و تمرکز دانش آموزان و فراگیران شود، انجام پیش مطالعه پیش از شروع تدریس است.
تصور کنید که پیش از شروع کلاس نگاهی دقیق به مطالب جدید انداخته اید، زمانی که استاد شروع به تدریس می کند، مطمئنا توجه شما به میزان زیادی همراه با استاد بوده و به همین علت می بینید که مطلب را به سادگی و با جزئیات فراوان یاد گرفته اید.
علت این امر آن است که شما پیش از این یک بار مطلب رو مرور کرده و در مواجهه با مباحث و مسائل مختلف به نحوی ذهنتان درگیر و سوالاتی برایتان ایجاده شده است.
حالا زمانی که در کلاس به جواب سوالاتتان می رسید، دریافت مطالب برایتان کاری ساده تر خواهد بود.
یادگیری معکوس دقیقا بر اساس همین روش پایه گذاری شده با این تفاوت که دانش آموزان به جای یادگیری مطالب در کلاس درس، این کار را در خانه و توسط منابعی که به آنها معرفی می شود انجام خواهند داد.
بنابراین در کلاس درس چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
بعد از این که دانش آموزان مطالب را به صورت خود آموز فراگرفتند نوبت به حل مسائل و رفع اشکالات در کلاس درس می رسد.
در یادگیری معکوس، دیگر محوریت کلاس با معلم و استاد نبوده و این خود دانش آموزان هستند که بایستی با مطالعه ی منابع مختلف مباحث را یاد بگیرند و در فعالیت های گروهی اقدام به حل مسائل کنند.
در واقع در این روش استاد و معلم دانش آموزان را همراهی خواهند کرد تا از پس حل مسائل و موضوعات برآیند.
در کلاس درس زمانی که آموزش به شیوه ی سنتی انجام می شود، دانش آموزان ناچارند که خودشان را با سرعت تدریس استاد و مربی هماهنگ کنند. در حالیکه در روش یادگیری معکوس این خود دانش آموز است که سرعت و مدت زمان یادگیری را مشخص می کند.
به عنوان مثال برای یادگیری برنامه بنویسی، زمانی که فراگیران در حال مطالعه ی منابع هستند، ممکن است برخی از آن ها با سرعتی بیشتر و برخی با سرعتی کمتر مطالب را بیاموزند اما در نهایت آموزش برای هر دو گروه به شیوه ای مطلوب محقق خواهد شد.
در روش یادگیری معکوس اگرچه دانش آموز و فراگیر در نهایت برای حل مسئله به همکاری تیمی و حضور استاد نیاز خواهد داشت، اما به مرور می آموزد که بدون حضور استاد می تواند مطالب را فرا گرفته و تنها برای رفع ایرادات متکی به حضور هم مربیست.
یکی از مهم ترین چالش هایی که حتی در فارغ التحصیلان و افراد با تجربه هم به چشم می خورد، عدم توانایی انجام کار تیمی و گروهیست.
این در حالیست که امروزه توانایی کار تیمی به عنوان یکی از مهم ترین مولفه های کارمندان و شاغلین در شرکت های بزرگ دنیا به شمار می آید.
به عنوان مثال در یادگیری برنامه نویسی و حتی زمانی که شما به عنوان یک برنامه نویس در ادارات و مجموعه های مختلف مشغول به کار می شوید، چاره ای جز کار کردن در کنار یک تیم نخواهید داشت.
بسیاری از بزرگترین سایت های مرجع برنامه نویسی بر مبنای تعامل برنامه نویسان با یکدیگر بنا شده و مادامی که فردی قدرت تعامل، همکاری و یا انجام کار تیمی را نداشته باشد نمی تواند از پس چالش های مختلف برنامه نویسی برآید.
یکی از کلیدی ترین مزایای روش یادگیری معکوس، تقویت حس همکاریست. چراکه به هنگام حل مسائل در کلاس درس، این کار صرفا به شیوه ی گروهی و با همکاری همه فراگیران صورت می پذیرد.
درک بهتر و کامل تر مفاهیم و مطالب
همانطور که پیش از این هم گفته بودیم، مطالعه ی مطالب پیش از شروع کلاس، ممکن است دانش آموزان را با چالش ها و ابهاماتی مواجه سازد.
در چنین شرایطی وقتی در کلاس درس، بار دیگر روی این مطالب و مفاهیم توضیحاتی ارائه می شود، درک بهتر و عمیق تری از سوی دانش آموزان و فراگیران اتفاق خواهد افتاد
تقویت حس مسئولیت پذیری
اساس یادگیری مطالب و مفاهیم در روش یادگیری معکوس، فعالیت گروهیست.
هریک از اعضای گروه نقش و مسئولیت های خاصی را بر عهده داشته و بایستی قبل از حضور در کلاس، با مطالعه و یادگیریِ مطالب آمادگی لازم را به دست آورده باشد.
این که فراگیران در هر فرصت خود را ملزم به مطالعه و یادگیری نمایند تا بتوانند از پس مسئولیتی که بر عهده شان سپرده شده برآیند، به مرور باعث تقویت حس مسئولیت پذیریشان خواهد شد.
یادگیری معکوس یکی از متدهای نوین آموزشی هست که می تواند تاثیر بسزایی در بالا بردن کیفیت آموزش و همچنین یادگیری عمیق تر مطالب داشته باشد.
امروزه در بسیاری از کشورهای جهان برای آموزش علوم کاربردی نظیر برنامه نویسی از این متد استفاده شده و نتایج به دست آمده حاکی از تاثیرات مثبت این روش آموزشیست.
اگر در ابتدای مسیر یادگیری برنامه نویسی هستید، پیشنهاد می کنیم در ادامه مقاله ی راهکارهای مفید برای یادگیری سریعتر برنامه نویسی را نیز مطالعه کنید.
