طبقه بندی کالاهای خطرناک یکی از مهمترین موضوعات در صنعت حمل و نقل دریایی با هدف تامین ایمنی حمل این کالاها می باشد. حمل کالاهای خطرناک از طریق هوایی، زمینی و حمل و نقل دریایی انجام می شود.
با گسترش تکنولوژی و توسعه خطوط کشتیرانی در سراسر دنیا، در حال حاضر بالغ بر ۹۰ درصد از فراورده های گازی و مایع از طریق مسیرهای دریایی در حال انتقال است. بنابراین لزوم توجه به ایمنی در حمل کالای خطرناک با توجه به حجم بالای مبادلات تجاری از مسیرهای آبی بسیار حائز اهمیت می باشد.
به کالاهایی که امکان بروز آسیب برای انسان، محیط زیست و همچنین سایر کالاها دارند، کالای خطرناک گفته می‌شود. حمل و نقل بین المللی کالاهای خطرناک مشمول قوانین و مقررات مفصل ویژه‌ایست که برای هر شیوه حمل شکلی متفاوت دارد و برای هر شیوه حمل کنوانسیونی جداگانه تدوین شده است که باتوجه به ویژ‌گی های آن شیوه حمل، مقررات دقیق و مفصلی درنظر گرفته شده است.
حمل کالای خطرناک از جمله مواردی است که بایستی با رعایت تمامی نکات و به دقت انجام شود تا بتوان مانع از بروز حوادث شد. حمل کالا از طریق جاده یا راه آهن خطر حوادث رانندگی را در بر دارد و اگر کالاهای حمل شده خطرناک باشند، احتمال حوادثی مانند ریختن کالا نیز وجود دارد که منجر به خطراتی مانند آتش سوزی، انفجار، سوختگی شیمیایی یا آسیب به محیط زیست می شود.
کالاهای خطرناک مواد مایع یا جامد و مواد حاوی آنها هستند که بر اساس معیارهای توافق بین المللی طبقه بندی می شوند و هنگام حمل احتمالا خطرناک هستند. کالاهای خطرناک بسته به خطر غالب آنها به دسته های مختلفی تقسیم می شوند.
کنوانسیون بین المللی ایمنی دریا مقررات خاصی را برای حمل کالاهای خطرناک دریایی در نظر گرفته است تا از آلودگی آب در اثر حمل مواد مضر با کشتی جلوگیری کند.کد IMDG بعنوان یک کد بین المللی برای حمل و نقل دریایی کالاهای خطرناک تعیین شده است که شرایط لازم برای هر ماده، نوع بسته بندی، حمل و نقل کانتینری، انبار کردن مواد و …. را تشریح می کند.
کد IMDG توسط IMO(سازمان بین المللی دریانوردی) که زیرمجموعه سازمان ملل متحد است تعیین می شود. در حال حاضر بیش از 60 کشور به طور کامل این مقررات و دستورالعمل ها را پذیرفته اند.
طبق مقررات حمل و نقل بین المللی کد کالاهای خطرناک دریایی (IMDG Code) کالاهای خطرناک به دسته های زیر تقسیم می شوند:
1- مواد منفجره
مواد و اشیایی که در معرض خطر انفجار دسته جمعی هستند
مواد و کالاهایی که خطر انفجار دارند اما خطر انفجار دسته جمعی ندارند
مواد و کالاهایی که در معرض خطر آتش سوزی و خطر انفجار یا هردو هستند اما خطر انفجار انبوه ندارند
مواد و اقلامی که خطر قابل توجهی ندارند
مواد غیر حساس در معرض خطر انفجار دسته جمعی.
کالاهای غیر حساس و بدون خطر انفجار دسته جمعی.
2- گازها
گازهای قابل اشتعال
گازهای غیر قابل اشتعال و غیر سمی.
گازهای سمی
3- مایعات قابل اشتعال
4- جامدات قابل اشتعال
مواد جامد قابل اشتعال، مواد خود واکنش دهنده و مواد منفجره حساسیت زدایی شده.
موادی که بخودی خود قابل اشتعالند
5- مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای الی
6- مواد سمی و عفونی
7- مواد رادیواکتیو
8- مواد خورنده
9- مواد و اقلام خطرناک متفرقه
مشخصات و شناسه ماده خطرناک
مشخصات خطرات قابل ابراز ماده خطرناک
اطلاعات مربوط به اجزای ماده خطرناک
اقدامات مربوط به کمک‌های اولیه در صورت بروز خطر
اقدامات مربوط به اطفا حریق در صورت بروز
اقدامات مربوط پاکسازی در صورت نشت تصادفی ماده خطرناک
نحوه انبارداری و هندلینگ
نحوه رفتار افرادی که در معرض کار با این ماده قراردارند و نحوه حفظ ایمنی
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیای ماده خطرناک
سطح پایداری و واکنش پذیری ماده خطرناک
اطلاعات مربوط به میزان سمی بوده ماده خطرناک
اطلاعات مربوط به آسیب احتمالی ماده خطرناک به محیط زیست
اطلاعات مربوط به معدوم کردن ماده خطرناک
اطلاعات مربوط به نحوه حمل و نقل ماده خطرناک
اطلاعات مربوط به مقررات موجود در مورد ماده خطرناک
سایر اطلاعات لازم
امروزه 90 درصد تجارت بین المللی از طریق دریا و از مسیر بنادر کشورها انجام می‌شود. این تجارت از طریق حمل کانتینر دریایی توسط بیش از 92 هزار کشتی اقیانوس پیما و بیش از یک میلیون و دویست هزار دریانورد و 6500 بندر و پایانه نفتی و غیر نفتی در سطح بین المللی انجام می‌گیرد.
اصولا واژه کالای خطرناک به مواد نفتی، سمی، شیمیایی، گازها به صورت فله، کالاهای فله خشک دارای مواد سمی بسته‌بندی شده اطلاق می‌گردد. ایمنی حمل و نقل و نگهداری کالاهای خطرناک در بنادر به عنوان یک اصل اساسی مورد تاکید تمام سازمانها و ارگان‌های دریایی است.
