بلک فرایدی یا جمعه سیاه، کلمه‌ای است که در سال‌های اخیر در ایران بسیار شنیده می‌شود و طرفداران زیادی پیدا کرده است. این روز که آخرین جمعه ماه نوامبر و پس از روز شکرگزاری در آمریکاست، تخفیف‌های خارق‌العاده‌ای بر روی اجناس مختلف قرار می‌گیرد تا مردم با هیجان بیشتری برای سال جدید میلادی خرید کنند. در ادامه این مطلب، در رابطه با تاریخچه این روز پر تخفیف که بزرگترین حراج سال دنیا نیز محسوب می‌شود، به‌طور مفید و کاربردی توضیح داده‌ایم.
همانطور که اشاره شد بلک فرایدی یا جمعه سیاه (Black Friday) بعد از تنکس گیوینگ (Thanksgiving) که روز شکرگزاری قبل از سال نو میلادی است، برگزار می‌شود. این روز یکی از شلوغ‌ترین و پرهیاهوترین روزهای سال در آمریکا است. این روز در ابتدا در کشور آمریکا شکل گرفت و پس از آن در کشورهای دیگر نیز طرفداران زیادی پیدا کرد.
بلک فرایدی پس از رایج شدن کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران نیز رواج پیدا کرد. در جمعه سیاه تمامی کسب‌وکارها فروش بسیار بالایی را تجربه می‌کنند که در مقابل تخفیف‌هایی که می‌دهند نیز بسیار بالا است.
ممکن است برای شما جالب باشد که بدانید این روز به خصوص چگونه و با چه ایده‌ای به وجود آمده و چه مسیر پر پیچ و خمی را برای تبدیل شدن به یک ترند جهانی را طی کرده است. در رابطه با پیدایش جمعه سیاه، داستان‌های مختلفی وجود دارد که صحت هیچ کدام از آن‌ها تایید نشده و هر کدام از گذشته تا امروز نقل شده‌اند و طرفداران سفت و سخت خود را دارند.
برخی معتقد هستند که عبارت بلک فرایدی را نخستین بار مجله امریکایی (فکتوری منیجمنت) در خبری که مربوط به این روز بود به کار برده است. در واقع این مجله به دلیل اینکه این جمعه تعطیل رسمی نبوده اما کارگران آن زمان به صورت دسته جمعی بر سر کار حاضر نشدند و تعطیلات را به چهار روز افزایش دادند، از این روز به عنوان جمعه سیاه یاد کرده است. زیرا کارهای تمام مردم متوقف می‌شده و در ادارات فردی برای رسیدگی به امور مشتریان نبوده است.
البته عده‌ای از افراد می‌گویند که بلک فرایدی از قوانین رایج حسابدارها در اوایل دهه 60 به وجود آمده است. در واقع حسابداران ضرر را با خودکار قرمز و سود را با خودکار مشکی نشان می‌دهند که در این روز به دلیل خریدهای زیاد مردم پس از روز شکرگزاری و برای کریسمس، تمام حساب‌های آن‌ها پر سود و به رنگ مشکی بوده است. از این رو این روز را جمعه سیاه نامیدند.
در داستانی دیگر نیز پیدایش این کلمه به اوایل دهه 80 میلادی و شهر فیلادلفیای آمریکا باز می‌گردد. گفته می‌شود این عبارت در ابتدا توسط پلیس‌های این شهر و برای ازدحام و هرج و مرج ایجاد شده در این روز برای خرید ایجاد شد. در واقع کار در شیفت‌های طولانی این روز به دلیل شلوغی جمعیت باعث شد تا آن را جمعه سیاه بنامند.
البته برخی نیز اعتقاد دارند که فروشندگان فروشگاه‌ها به دلیل صف‌های بی پایان در این روز، نام جمعه سیاه را برگزیده‌اند. البته که با این همه تفاسیر، مسئولین آمریکا تمام تلاششان را کردند که نام این روز را از بلک فرایدی به جمعه بزرگ تغییر دهند اما به هیچ وجه موفق نشدند. در نهایت امروزه بلک فرایدی در سراسر جهان معنا و مفهوم خود را بدست آورده است و مردم از هر قشری از آن استقبال کرده‌اند.
بلک فرایدی یکی از مهم‌ترین و پر سودترین روزهای سال است و هر ساله رکورد جدیدی از فروش را به ثبت می‌رساند. اما این روز سراسر سود برای فروشگاه‌ها و مشتریان، اثرات منفی نیز به همراه دارد که به شرح زیر می‌باشند:
· مصرف گرایی بیش از حد مردم: بلک فرایدی به دلیل تخفیف‌هایی که ایجاد می‌کند، باعث ایجاد حس فومو در بیشتر مردم می‌شود و آن‌ها سعی می‌کنند که بدون جا ماندن به خرید بپردازند، که در این مسیر حتی کالاهایی که به آن‌ها نیاز ندارند را هم می‌خرند و باعث ایجاد مصرف گرایی می‌شوند که برای جامعه و محیط زیست مخرب است.
· ایجاد مسائل اجتماعی و اخلاقی:این روز دقیقا در تعطیلات قرار دارد و تمام افراد از جمله کارگران و کارمندان نیاز به حضور در کنار خانواده خود را داند، اما به دلیل شرایط به وجود آمده‌ی ناشی از بلک فرایدی مجبور به کار کردن در شیفت‌های طولانی هستند.
· تاثیرات زیست محیطی مخرب: همانطور که بلک فرایدی منجر به مصرف بیش از حد می‌شود، باعث تولید بیش از اندازه نیز می‌گردد. این امر نیز منجر به تولید زباله، آلودگی بیش از حد و انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود. طبق مطالعه گروه محیط زیست Greenpeace، صنعت مد به تنهایی 92 میلیون تن زباله و 1.2 میلیارد تن کربن در سال تولید می کند که بیشتر از مجموع انتشار همه پروازهای بین المللی و کشتیرانی دریایی است.
این مطالعه همچنین نشان داد که افراد به طور متوسط 60 درصد بیشتر از 15 سال پیش لباس می خرند.
· خشونت‌های جامعه در جمعه سیاه:تاریخچه بلک فرایدی پر از خشونت‌های مختلفی است که تنها بر سر خرید زودتر اجناس با تخفیف بالا رخ داده است. بر اساس وب سایت Black Friday Death Count، از سال 2006، 17 مورد مرگ و 125 زخمی مربوط به جمعه سیاه فقط در ایالات متحده ثبت شده است. موراد زیر تنها بخشی از این خشونت‌ها هستند:
- در بلک فرایدی سال 2008 یک فروشنده فرشگاه وال مارت با قد 195 سانتی متر و وزن بیش از 122 کیلوگرم، به دلیل هجوم مردم بر زیر دست و پا ماند و در اثر خفگی جان باخت. در این حادثه یک زن باردار نیز به شدت مصدوم شد.
- در سال 2010 مردم در ساعت 5 صبح به فروشگاهی در آمریکا هجوم بردند و کارمندان از ترس جانشان از در خروج اضطراری پا به فرار گذاشتند.
- در سال 2012 نیز دو نفر برای جای پارکی که مقابل فروشگاه بود با یکدگیر درگیر شدند و در نهایت شلیک کردند.
جرم و جنایت در روز بلک فرایدی کاملا قابل مشاهده است و با وجود تدابیر امنیتی شکل گرفته نیز به درستی کنترل نمی‌شود.
بلک فرایدی پس از فراگیری در آمریکا، به سرعت در کشورهای دیگر نیز رایج و پرطرفدار شد. آمازون (Amazon) نقش مهمی در فراگیری این روز در کشورها و فرهنگ‌های متفاوت داشت. در واقع این روز در کشور چین به حدی پرطرفدار شده است که علی بابا رکورد بیشترین فروش در این روز را شکسته است. از دیگر کشورهایی که بلک فرایدی در آن‌ها به شدت محبوب شد می‌توان به فرانسه، هلند، نروژ، آلمان، سوییس، اوکراین، رومانی، هند، آفریقا، امارات متحده عربی، ترکیه و ایران اشاره کرد. این کشورها در این روز فروشگاه‌های خود را با تخفیفات بی‌نظیر و غیر قابل تکرار به روی مردم باز می‌کنند.
لازم به ذکر است بلک فرایدی از سال 1396 با رواج خرید اینترنتی توسط بامیلو اجرا شد و پس از استقبال بی‌نظیر مردم که در هر ثانیه بالغ بر 20 سفارش ثبت می‌شد، باعث شد تا در سال‌های بعد نیز فروشگاه‌های دیگر این مسیر را در پیش بگیرند و از انبوه مشتریان در این روز نهایت بهره را ببرند. در سال‌های بعد دیجی کالا نقش پررنگی در معرفی این روز به عموم مردم داشت.
تاریخ بلک فرایدی در ۱۴۰۳، در روز جمعه ۹ آذرماه است. در واقع بلک فرایدی که یکی از بزرگترین رویدادهای خرید پر تخفیف در جهان است، هر ساله پس از روز شکرگزاری در ایالات متحده آمریکا برگزار می‌شود. در این روز در سراسر جهان تمام افراد از اقشار مختلف در انتظار تخفیف‌های ویژه و فرصت‌های خرید با قیمت استثنایی هستند. در ایران، این روز با نام جمعه سیاه شناخته می‌شود و میلیون‌ها نفر در انتظار خرید از سایت‌های معتبر در این روز هستند. در بلک فرایدی، اکثر برندهای کوچک و بزرگ تخفیف‌های بیشتری نسبت به زمان‌های دیگر ارائه می‌دهند و پیشنهادات جذابی را برای مشتریان خود در نظر می‌گیرند.
سایبر ماندی (Cyber Monday) و یا دوشنبه سایبری درست پس از سودآوری بالای فروشگاه‌ها و مشاغل در بلک فرایدی شکل گرفت. سایبر ماندی دقیقا مانند بلک فرایدی با تخفیف‌هایی باورنکردنی همراه است، اما این روز به طور کامل مختص فروشگاه‌های اینترنتی است.
