مالیات و انواع آن

مالیات یک هزینه مالی اجباری یا نوعی خراج است که توسط یک سازمان دولتی به منظور تأمین هزینه‌های مختلف عمومی یا هزینه‌های دولت، به مالیات دهنده (یک شخص حقیقی یا شخص حقوقی) تحمیل می‌شود. با توجه به اینکه انواع مالیات در جهت توسعه اجتماعی و کشور مصرف می‌شود لازم است مودیان در زمان مشخص شده از طرف سازمان امور مالیاتی اقدام به پرداخت مالیات کنند تا مشمول پرداخت جریمه نشوند. اولین مالیات شناخته شده در حدود سال‌های ۳۰۰۰ تا ۲۸۰۰ قبل از میلاد در مصر باستان اخذ گردید. بیشتر کشورها برای تأمین مالی نیازهای عمومی، مشترک یا توافق شده ملی و کارکردهای دولت، دارای سیستم مالیاتی هستند. برخی کشورها سیستمی با نرخ ثابت مالیات بردرآمد دارند اما بیشتر کشورها سیستم مالیاتی پلکانی با درآمد دارند.

انواع مالیات

مالیات‌ها از مالیات‌های مستقیم یا غیرمستقیم تشکیل شده‌اند و ممکن است به صورت پول یا معادل کار آن پرداخت شود. مالیات مستقیم به مبلغی گفته می‌شود که به درآمد و دارایی‌های اشخاص تعلق می‌گیرد و تمام افرادی که در ایران زندگی می‌کنند ملزم به پرداخت آن هستند. حتی افرادی هم که در ایران زندگی نکنند اما اموال یا درآمدی در اینجا داشته باشند موظف به پر کردن اظهارنامه مالیاتی برای مالیات مستقیم و پرداخت آن هستند. مالیات غیر مستقیم به مبلغی گفته می‌شود که به صورت غیر مستقیم از افراد مختلف دریافت می‌شود. این مبلغ بر کالاهای مصرفی وضع می‌شود و خریدار با خرید هر کالا و محصول مبلغی را هم به عنوان مالیات به دولت می‌پردازد. به دلیل اینکه این فرایند غیر مستقیم و از طریق دریافت خدمات و خرید کالاست، به آن مالیات غیر مستقیم گفته می‌شود.

انواع مالیات های مستقیم

الف) مالیات بر دارایی : اساس و مبنای مالیات بر دارایی، ثروت مسئول پرداخت مالیات (مودی) است. این نوع از مالیات خودش به دو دسته تقسیم می شود:

مالیات بر ارث : مهم ترین نوع مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث است. مالیات بر ارث مالیاتی است که از اموال و دارایی های شخص که پس از فوت وی باقی می ماند، دریافت می شود.
مالیات حق تمبر : مالیات حق تمبر از انواع مالیات های مستقیم است که از طریق الصاق و ابطال تمبر بر اسناد، اوراق و مدارک به منظور رسمیت بخشیدن یا لازم الاجرا نمودن آنها، از مودی دریافت می شود. (مواد ۴۴ تا ۵۱ قانون مالیات های مستقیم)

ب) مالیات بر درآمد : در این نوع از مالیات، درآمد افراد و شرکت ها (و نه ثروت آنها) مبنای مالیات است. شاید بتوان گفت که مالیات بر درآمد اشخاص مهم ترین نوع مالیات است. " مالیات بر درآمد "خود نیز به گروه های زیر تقسیم می شود:

• مالیات بر درآمد املاک
• مالیات بر درآمد حقوق
• مالیات بر درآمد مشاغل
• مالیات بر درآمد کشاورزی
• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
• مالیات بر درآمدهای اتفاقی
  

انواع مالیات های غیرمستقیم

الف) مالیات بر واردات :

این نوع از مالیات ها اصولا تابع سیاست های کلان بازرگانی و شرایط اقتصادی کشورها هستند و به غیر از اینکه یکی از راه های درآمدزایی دولت ها هستند، معمولا برای حمایت از صنایع داخلی نیز به کار گرفته می شوند. این دسته از مالیات ها ممکن است بر اساس قیمت و ارزش کالاها یا بر اساس ویژگی ها و مشخصات آنها (مانند حجم، وزن و...) تعیین و دریافت شوند. اینگونه از مالیات به سه صورت از مودیان وارد کننده دریافت می گردد:

• حقوق و عوارض گمرکی
• سود بازرگانی
• عوارض بر واردات اتومبیل

ب) مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات :

مالیات بر مصرف مالیاتی است که مصرف کنندگان کالا های خاص در زمان خرید آن کالا (به همراه قیمت کالا) پرداخت می کنند. به این ترتیب هر شخصی که میزان بیشتری از آن کالا را مصرف کند، در نهایت مالیات بیشتری پرداخت می کند. گرچه این نوع مالیات نهایتا به وسیله مصرف کننده نهایی پرداخت می شود، اما وظیفه قانونی پرداخت آن به دولت به عهده تولیدکنندگان و فروشندگان است.

مالیات بر مصرف انواع بسیار زیادی دارد؛ مالیاتی که دولت از مصرف و فروش کالاها و خدمات دریافت می کند به صورت ذیل است:

• مالیاتی که از خرید و فروش نوشابه های غیر الکلی دریافت می شود.
• مالیاتی که از خرید و فروش الکل طبی و صنعتی از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
• مالیاتی که از فروش سیگار از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
• مالیاتی که از خرید و فروش اتومبیل دریافت می شود.
• مالیات بر فرآورده های نفتی و پتروشیمی که از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
• خرید و فروش خاویار هم مشمول مالیات بوده و مودیان باید آن را پرداخت نمایند.
• نوارهای ضبط صوت و تصویری هم جزء مواردی هستند که دولت می تواند از آنها مالیات دریافت نماید.
• حق اشتراک تلفن های خودکار و خدمات مخابرات بین المللی هم در زمره قوانین پرداخت مالیات قرار دارد.

ج) مالیات بر ارزش افزوده :

منظور از مالیات بر ارزش افزوده، تفاوت بین کالا و خدمات عرضه شده با ارزش کالا و خدمات خریداری شده در دوره ای مشخص است. مالیات بر ارزش افزوده، عرضه کالاها و خدمات و همچنین صادرات و واردات آنها را شامل می شود.

تفاوت مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم چیست؟

با توضیحات ارائه شده در مورد انواع مالیات می‌توانیم تفاوت‌های بین مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم قائل شویم. اصلی‌ترین تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم این است که مالیات مستقیم با بالا رفتن ارزش ملک یا افزایش درآمد بالاتر می‌رود اما انواع مالیات غیر مستقیم به هزینه‌ی خرید یا مبلغ کالا و خدمات اضافه می‌شود.

همچنین مشخص است که در پرداخت انواع مالیات مستقیم هیچ واسطه‌ای در کار نیست و مودی مالیاتی به طور مستقیم از طریق اظهارنامه مالیاتی با سازمان امور مالیاتی ارتباط برقرار می‌کند و مبلغ مالیات را به خزانه دولت واریز می‌کند.

درحالی که برای پرداخت انواع مالیات غیر مستقیم با یک واسطه از شخص یا شرکت دریافت می‌شود. به همین دلیل مودیان مالیاتی ممکن است بتوانند با پر نکردن اظهار نامه مالیاتی از پرداخت انواع مالیات مستقیم امتناع کنند، اما نمی‌توانند مبلغ مالیات غیر مستقیم را نپردازند. چون مبلغ آن به کالاها و خدمات اضافه می‌شود.

یکی دیگر از تفاوت‌های آشکاری که بین مالیات مستقیم با مالیات غیر مستقیم وجود دارد این است مالیات مستقیم بر کاهش تورم تاثیر دارد. زیرا وقتی مردم درگیر تورم و مشکلات اقتصادی هستند و قدرت خرید آن‌ها کمتر می‌شود مبلغ مالیات مستقیم هم کم می‌شود در حالی‌که در انواع مالیات مستقیم این اثر کاهندگی تورم مشاهده نمی‌شود.

همچنین لازم است بدانید مبلغ مالیات مستقیم قابلیت انتقال ندارد، اما مالیات غیر مستقیم را می‌توان انتقال داد.

حالت‌های مالیاتی در گذشته

در اقتصادهای مالی قبل از بانکداری فیات، یک شکل مهم از مالیات، seigniorage بود یعنی مالیات بر خلق پول.

اشکال دیگر منسوخ شده مالیات عبارتند از:

• Scutage، که در عوض خدمت سربازی پرداخت می‌شود. به بیان دقیق، یک تعهد غیر مالیاتی است و نه یک مالیات اما در عمل به عنوان یک مالیات عمل می‌کند.
• Tallage، مالیات بر وابستگان فئودالی.
• Tithe، پرداختی مانند مالیات (یک دهم درآمد شخصی یا تولید محصولات کشاورزی) که به کلیسا پرداخت می‌شود (و بنابراین از نظر فنی دقیق، مالیات بسیار خاصی است). این مالیات نباید با شیوه مدرن با همین نام که معمولاً داوطلبانه است اشتباه گرفته شود.
• (Feudal aids)، کمک به فئودال، نوعی مالیات یا بدهی است که در زمان فئودالی توسط رعیت به ارباب خود پرداخت می‌شد.
• Danegeld، مالیات بر سرزمین قرون وسطایی که در ابتدا برای جبران حمله به دانمارک مطرح شد و بعداً برای تأمین هزینه‌های نظامی استفاده گردید.
• Carucage، مالیاتی که جایگزین Danegeld در انگلیس شد.
• اجاره دادن مالیات، اصل واگذاری مسئولیت جمع‌آوری درآمد مالیاتی به شهروندان یا گروه‌های خصوصی.
• Socage، یک سیستم مالیاتی فئودالی است که مبتنی بر اجاره زمین است.
• Burgage، یک سیستم مالیاتی فئودالی مبتنی بر اجاره زمین است.

و اما امروزه چه اشخاصی مشمول پرداخت مالیات هستند ؟

کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران ملک و املاک داشته باشند مشمول این قانون می شوند.
 اشخاصی که در ایران زندگی می کنند اگر دارای درآمد ناشی از شغل یا هر چیز دیگری باشند باید به نسبت آن و با توجه به قانون مالیات یا خراج پرداخت کنند.
برخی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی یا اشخاص حقیقی در خارج از ایران فعالیت داشته اما در ایران هم درآمد کسب می کنند این اشخاص هم مشمول قوانین ایران شده و باید مالیات و عوارض درآمد خود را به دولت پرداخت نمایند.
همه اشخاص حقوقی که تابعیت ایران را داشته باشند باید از درآمدهایی که داخل ایران یا خارج از آن کسب می نمایند، بخشی را به عنوان مالیات پرداخت کنند.
اشخاص غیر ایرانی که به هر طریقی داخل ایران صاحب درآمد هستند یا امتیاز کسب و کار خود را به یک ایرانی یا غیر ایرانی در ایران واگذار کرده اند و از محل آن دارایی کسب می کنند یا از طریق آموزش ها یا فروش فیلم به ایرانیان دارای درآمد هستند باید مطابق با قوانین ایران مالیات پرداخت نمایند.