manobourse
manobourse
خواندن ۴ دقیقه·۳ سال پیش

قرارداد آتی چیست و با پیمان آتی چه تفاوتی دارد؟

قرارداد آتی یا future Contract قراردادی است که فروشنده متعهد می‌شود براساس آن، در سررسید معین، مقدار مشخصی از کالای تعیین شده را به قیمتی مشخص بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می‌شود کالا را با مشخصات تعیین شده، خریداری کند.

به بیان ساده‌تر؛ قرارداد آتی به افراد این امکان را می‌دهد که اقدام به خرید کالایی کنند که در حال حاضر تصمیم به تحویل گرفتن آن ندارند و وجه آن را نیز در زمان تحویل پرداخت کنند. همچنین افراد می‌توانند کالایی که اکنون مالک آن نیستند را بفروشند و در آینده آن را به خریدار تحویل دهند و کسب سود کنند.

قرارداد آتی، قراردادی دو طرفه است. به این معنی که سرمایه گذاران در این بازار می‌توانند علاوه بر افزایش قیمت، از کاهش قیمت ها نیز سود کسب کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مطلب تأثیر ایجاد بازار دوطرفه در بازار سرمایه چیست؟ را مطالعه کنید.

در قراردادهای آتی، برای جلوگیری از عدم انجام تعهد، طرفین مبلغی را به عنوان وجه تضمین پیش شرط قرارداد، نزد اتاق پایاپای می‌گذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت قرارداد، وجه تضمین را تعدیل کنند.

معاملات آتی در کنار جذابیتی که دارند دارای ریسک‌های مالی بالقوه‌ای هستند که برای همه سرمایه گذاران مناسب نیست. در معاملات آتی، سود و زیان خریدار و فروشنده متقارن است. به این معنی که اگر دارنده موقعیت خرید سود کند، لزوما دارنده موقعیت فروش زیان می‌کند. دلیل دیگر ریسکی بودن این بازار اهرمی بودن معاملات آتی است. به این صورت که افراد می‌توانند بیش از سرمایه خود در این بازار سود یا زیان کنند.

اصطلاحات رایج در انواع قرارداد آتی بورس کالا

حالا کمی جلوتر می‌رویم و چند اصطلاح و لغت رایج را که با قرارداد آتی ارتباط تنگاتنگی دارند بررسی می‌کنیم.

  • دارایی پایه: همان کالایی است که قرارداد روی آن نوشته می‌شود. مثل همان زیره که در مثال بالا گفتیم. دارایی پایه معمولا می‌تواند کالاهای بخش‌های کشاورزی، فلزات، فرآورده‌های نفتی، طلا و سهام باشد. مثلا قرارداد آتی زعفران یا سکه از جمله مهم‌ترین انواع قرارداد آتی است که دارایی پایه آن‌ها سکه و زعفران است.
  • اندازه قرارداد: اندازه قرارداد آتی مسئله‌ای است که سازمان بورس آن را مشخص می‌کنند و در این زمینه سرمایه‌گذار نمی‌تواند با میل و اختیار خودش آن را تعیین کند. مثلا در قرارداد آتی زعفران در بوس کالا، اندازه قرارداد معادل ۱۰ کیلوست. هر سرمایه‌گذار می‌تواند روی مضارب صحیح آن معامله کند. مثلا ۲۰، ۳۰، ۴۰ کیلو یا بیشتر.
  • سررسید قرارداد: همان تاریخی که معاملات در آن انجام می‌شود.
  • موقعیت تعهدی باز: این موقعیت به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن معامله‌گر:
  1. هنوز موقعیتش را نبسته است.
  2. قراردادش را تسویه نکرده است.
  3. کالایی را به صورت فیزیکی به سمت مقابلش تحویل نداده است.
  • موقعیت تعهدی خرید: وقتی کسی قرارداد آتی را امضا می‌کند باید دارایی پایه را با توجه به ضوابطی که بورس کالا مشخص می‌کند بخرد. خرید هم در تاریخ معین انجام می‌شود. به این ترتیب یک موقعیت تعهدی خرید باز می‌شود. اگر خریدار تا زمان سررسید در قرارداد باقی بماند، باید سر تاریخ مشخص، دارایی پایه قرارداد را بخرد.
  • موقعیت تعهدی فروش: فروشنده قرارداد آتی وظیفه دارد مطابق قوانین سازمان بورس دارایی پایه را در تاریخ مشخص به خریدار تحویل بدهد. اگر فروشنده تا زمان سررسید موقعیت خود را حفظ کند موظف و متعهد است که دارایی پایه را به خریدار تحویل بدهد.

پیمان آتی چیست؟

پیمان آتی (Forward contract یا Forward) یک قرارداد استاندارد نشده و الزام‌آور بین دو طرف (فروشنده و خریدار) است که مبتنی بر خرید یا فروش یک کالا یا دارایی مالی معین، برای زمان مشخص در “آینده” با قیمت توافقی معین در روز انعقاد قرارداد است. این نوع قرارداد در مقابل قرارداد نقدی است که در آن طرفین به خرید و فروش دارایی در زمان “امروز” توافق می‌کنند. قیمتی که روی آن توافق حاصل می‌شود قیمت تحویل نامیده می‌شود. در این قرارداد، نحوه و شرایط انجام معامله به صورت کامل و دقیق مشخص می­‌شود و مواردی نظیر زمان و مکان تحویل دارایی موضوع قرارداد و کیفیت آن به طور روشن قید می­‌شود. بر این اساس، می­‌توان گفت پیمان­‌های آتی بر مبنای نیازهای خاص طرفین پیمان تنظیم کرد. (این موضوع یکی از مهم‌ترین ویژگی­‌های این ابزار مالی محسوب می‌شود.)

بازار پیمان آتی بازاری اختصاصی است که فاقد مقررات خاصی است. هر معامله که موجب ایجاد تعهد بین طرفین معامله برای خرید یا فروش یک دارایی در آینده شود، نوعی پیمان آتی محسوب می­‌شود. به دلیل شرایط اختصاصی این معاملات و استاندارد نبودن آن­‌ها، معمولا در گزارش­‌های اقتصادی، آمار دقیقی (در مقایسه با سایر ابزارهای مالی استاندارد) از این قراردادها ذکر نمی­‌گردد.

تفاوت قرارداد آتی و پیمان آتی

پیمان‌های آتی از این جهت که توافقنامه‌ای برای خرید و فروش دارایی پایه در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص هستند، به قراردادهای آتی شباهت دارند. اما

  • قراردادهای آتی در بورس معامله می‌شوند در حالی که پیمان‌های آتی در بازار خارج از بورس معامله می‌شوند.
  • پیمان‌های آتی در واقع عقد خصوصی بین دو طرف معامله است و لذا با استانداردهای بورسی خاصی مطابقت ندارند در حالی که قراردادهای آتی قراردادهایی استاندارد هستند.
  • تاریخ تحویل در پیمان‌های آتی می‌تواند طبق توافق طرفین تعیین شود و محدود به ماه‌های خاصی نیست؛ خصوصاً اینکه در پیمان‌های آتی یک تاریخ تحویل مشخص و ساده وجود دارد در حالی که در قراردادهای آتی چند ماه که امکان تحویل در آن‌ها وجود دارد مشخص می‌شوند.
  • پرداخت در پیمان آتی معمولاً یک بار و در زمان تحویل انجام می‌شود. در حالی که بر اساس ساز و کار «تسویۀ حساب روزانه» در قرارداد آتی، پرداخت به صورت روزانه انجام می‌گیرد.
  • قراردادهای آتی معمولاً قبل از زمان تحویل با یک معاملۀ معکوس بسته می‌شوند، ولی بیشتر پیمان‌های آتی یا به تحویل فیزیکی کالا یا به تسویۀ نهایی، به صورت نقدی می‌انجامد.

منابع اصلی:

قرارداد آتیبورس کالا
دیگه الان همه‌مون باید از بازارهای مالی سر در بیاریم. معلوم نیست تا ده سال دیگه چه اتفاقی بیفته. پس بزن بریم یاد بگیریم.
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید