واگرایی به حالتی گفته می شود که در آن قیمت برخلاف اندیکاتور حرکت می کند. در صورتی که واگرایی در انتهای روند اتفاق بیفتد، به آن واگرایی معمولی (Regular Divergence یا به اختصار RD) گفته می شود و در صورتی که واگرایی در انتهای اصلاح قیمتی به وقوع بپیوندد، به آن واگرایی مخفی (Hidden Divergence یا به اختصار HD) گفته می شود.
در صورتی که در محدوده اصلاحی یک روند صعودی بزرگ، اندیکاتور کف پایین تر ثبت کند اما قیمت به کف پایین تر نرسد و کف بالاتر ثبت کند، واگرایی مخفی مثبت به وقوع می پیوندد. همانطور که از نام این نوع واگرایی مخفی مشخص است، پس از وقوع آن می توان افزایش تقاضا و به تبع آن رشد قیمت را انتظار داشت.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این می باشد که در واگرایی مخفی مثبت، باید قیمت حتما از یک سقف بالاتر نسبت به سقف قبلی به طور موقت بریزد و اگر غیر از این باشد نمی توان نام آن را واگرایی مخفی مثبت گذاشت.
توضیحاتی که در ابتدا ارائه کردیم خیلی کلی بودند. برای درک بهتر مفهوم واگرایی بهتر است نگاهی به الگوهای آنها بیندازیم. قبل از آن این را بدانید که انواع واگرایی مخفی و معمولی را می‌توان در دو گروه زیر دسته‌بندی کرد:
برای تشخیص واگرایی مخفی در روندهای صعودی باید به کف‌های نمودار قیمت دقت کرد. ولی در روندهای نزولی، سقف‌های نمودار قیمت اهمیت دارند.
در سمت مقابل برای تعیین واگرایی معمولی در روندهای صعودی به سقف نمودار قیمت توجه می‌شود و در روندهای نزولی، کف‌های ساخته‌شده در نمودار از اهمیت برخوردارند.
حالا نگاهی به نمودار و الگوهای تصویری واگرایی مخفی و معمولی می‌اندازیم. با انجام این کار تشخیص واگرایی برای‌مان راحت‌تر خواهد شد. تصویر زیر را ببینید:
در سمت چپ واگرایی معمولی را داریم و در سمت راست واگرایی مخفی که هر کدام در دو گروه صعودی و نزولی مشخص شده‌اند. هر گروه هم دو نمودار دارد. نمودارهای بالایی نمودار قیمت را نشان می‌دهند و نمودارهای پایینی نشان‌گر اندیکاتور هستند. اول برویم سراغ واگرایی معمولی که البته هدف بحث ما نیست ولی بهتر است مروری بر آن داشته باشیم.
واگرایی معمولی مثبت (RD+): در سمت چپ تصویر دو واگرایی معمولی مثبت یا Bullish و منفی یا Bearish را می‌بینید. همانطور که در تصویر هم مشخص است، در واگرایی معمولی مثبت روندمان نزولی است ولی اندیکاتور روندی صعودی دارد. یعنی کف‌های جدید در نمودار قیمت پایین‌تر تشکیل می‌شوند ولی در اندیکاتور کف جدید بالاتر از کف قبلی ظاهر می‌شود. همین اختلاف جهت حرکت، واگرایی را نشان می‌دهد. وقتی چنین اتفاقی بیفتد، سیگنال تغییر روند صادر می‌شود. یعنی می‌فهمیم که احتمال دارد یک روند صعودی آغاز شود.
واگرایی معمولی منفی (RD-): این واگرایی برعکس RD+ است. یعنی در روندهای صعودی باید به دنبال این پدیده بگردیم. در این شرایط باید به سقف‌هایی که در نمودار قیمت ایجاد می‌شود دقت کنیم. سقف‌های جدید باید بالاتر از سقف قبلی باشند. اما در اندیکاتور سقف‌های جدید پایین‌تر از سقف قبلی هستند. باز هم با مشاهده‌ی چنین حرکاتی، می‌توانیم بفهمیم که احتمال معکوس شدن روند زیاد است.
واگرایی مخفی مثبت (HD+): دوباره لازم است که تصویر بالا نگاه کنید تا توضیح بدهیم که شرایط تشکیل واگرایی مخفی مثبت و منفی چیست. واگرایی مخفی مثبت در روند صعودی ظاهر می‌شود. درست برخلاف واگرایی معمولی مثبت که در روند نزولی می‌شد آن را پیدا کرد. وقتی در نمودار قیمت می‌بینیم که کف‌های جدید بالاتر از کف قبلی هستند، ولی در اندیکاتور کف‌های جدید در نقاطی پایین‌تر تشکیل می‌شوند می‌فهمیم که واگرایی مخفی مثبت رخ داده است. با مشاهده‌ی این حرکت، احتمال می‌دهیم که روند به حرکت قبلی‌اش ادامه بدهد.
واگرایی مخفی منفی (HD-): این واگرایی در شرایطی اتفاق می‌افتد که روندمان نزولی است. وقتی سقفی پایین‌تر از سقف قبلی در نمودار قیمت می‌بینیم ولی در اندیکاتور سقف جدید بالاتر از سقف‌های قبلی تشکیل می‌شود می‌فهمیم که با واگرایی مخفی منفی طرف هستیم. باز هم باید منتظر ادامه‌ی روند باشیم؛ روندی که در این‌جا نزولی است و انتظار داریم هم‌چنان نزولی بماند.
هر دو مورد از انواع واگرایی مخفی که به آنها اشاره شد، از ادامه‌ی روند فعلی خبر می‌دهند. با شناسایی این مسئله می‌توانیم سیگنال‌های معاملاتی مختلفی بگیریم و برای تایید اعتبار نیز از اندیکاتورهایی مثل مکدی یا RSI استفاده کنیم.
اگرچه واگرایی یک نشانه قدرتمند از تغییر جهت حرکت بازار است، اما نمی‌توان تنها به آن اتکا کرد. معامله‌گران تازه‌کار قبل از اینکه واگرایی پنهان را در شیوه های معاملاتی خود بگنجانند باید بر استفاده از بقیه ابزارهای تحلیل تکنیکال مسلط شوند.
به یاد داشته باشید که واگرایی همیشه منجر به تغییر روند قدرتمندی نمی‌شود. گاهی قیمت ممکن است پس از ایجاد یک واگرایی مخفی وارد یک روند رنج شود. روند رنج به روندی می‌گویند که قیمت به صورت افقی در یک محدوده حرکت می‌کند.
نکته مهم این مطلب استفاده از واگرایی مخفی در کنار دیگر اندیکاتورها و ابزارهای تحلیل تکنیکال است.
گاهی اوقات هنگام استفاده از دو یا چند اندیکاتور مختلف، سیگنال‌های ایجاد شده ممکن است با یکدیگر متفاوت باشند و به شرایط متفاوتی از بازار دلالت کنند.
در چنین مواردی بهتر است یک قدم به عقب بروید و با بررسی بیشتر ببینید که آیا سیگنال‌های متضاد با یکدیگر علاوه بر هم‌پوشانی زمانی، قوی هستند یا خیر. اگر به چنین نتیجه‌ای رسیدید بهتر است تا مدتی از این ارز دور بمانید.
به یاد داشته باشید که واگرایی‌ها، علت تغییر یا ادامه روند نیستند بلکه ابزاری برای شناسایی آنها هستند. مشاهده واگرایی حکم هشدار را دارد و برای تصمیم‌گیری نهایی جهت خرید و فروش، می‌بایست از ابزارهای دیگر برای اطمینان بیشتر استفاده کرد.
لزوما هر زمانی که تغییر روند رخ دهد، واگرایی وجود ندارد. وجود واگرایی نشانه‌ای برای پیش‌بینی تغییر روند است، نه مهر تأییدی بر آن.
اندیکاتورهای بسیاری در نرم‌افزارهای تحلیل‌گر نمودارهای قیمتی وجود دارند، اما به‌طور کلی از اندیکاتورهای MACD، RSI، CCI، ROC، MFI و OBV در مسیر شناسایی واگرایی‌ها استفاده می‌شوند و فراز و فرود‌های آنها با نمودار قیمتی مقایسه می‌شوند. در میان این اندیکاتورها، MACD بهتر می‌تواند به شناسایی واگرایی کمک کند.
یکی از رایج‌ترین اشتباهات در مورد شناسایی واگرایی‌ها، عدم تشخیص صحیح خط روند (صعودی یا نزولی) است. حتما به بالا و پایین بودن سقف و کف و صعودی و نزولی بودن خط روند توجه کنید، چرا که در غیر‌اینصورت دچار تصمیم اشتباه و ضرر مالی می‌شوید.
هنگامی‌که نمودار با سرعت بالا و بدون واگرایی به سمت سطوح حمایت و مقاومت در‌حرکت باشد، احتمال شکست سطوح بسیار بالا است. در صورتی که شکست سطح حمایت یا مقاومت همزمان با تشکیل واگرایی رخ دهد، پیش‌بینی می‌شود که شکست فریب‌دهنده یا اصطلاحا Fake بوده و مجددا برگشت به سطح شکسته‌شده را شاهد خواهیم بود.
