بررسی روانشناسی اینکه چرا "حقایق" به تنهایی برای تغییر ذهنیت افراد کافی نیست!
موضوع: روانشناسی، ذهن
برگردان فارسی خودمانی مقاله ی زیر از ژورنال Discover:
Why Is It That Even Proven Facts Can't Change Some People's Minds?
By Anna Nordseth Jul 10, 2023
کلیدواژه ها:
میانبرهای ذهن، اثر حقیقت واهی، اعتقادات، باورهای غلط، تغییر باورها
در عصر فوران اطلاعات که با گوشی هوشمند، پاسخ هر سوالی توی دستای شماست، واقعا چرا همچنان اطلاعات غلط و شبه علم و خرافات بیداد می کنه؟ اصولا با دسترسی راحت و آسون به حقایق علمی باید نقاط تاریک و ابهامات هر ذهنی رو به راحتی بشه روشن کرد دیگه درسته؟
با این حال تحقیقات علمی نشون میده: "حقایق" به تنهایی برای اصلاح اطلاعات غلط و تغییر افکار مردم کافی نیست!
متاسفانه روشی که مغز ما اطلاعات رو ذخیره می کنه، برای تصحیح اطلاعات همیشه مفید نیست. همچنین ما انقدری هم که فکر می کنیم منطقی نیستیم، درک ما از جهان، دربند هویت شخصی و احساسات ماست.
مغز ما توانایی خفنی در حفظ اطلاعات داره، البته با یک سری ویژگی های عجیب و غریب!
لیزا فازیو استاد روانشناسی از Vanderbilt University میگه: ذهن ما بجای جایگزین کردن اطلاعات نادرست، تمایل داره داده های جدیدی رو در کنار داده های قبلی بسازه!
بنابراین زمانیکه سعی می کنیم داده های اصلاح شده رو بیاد بیاریم، با دو دسته اطلاعات مواجه می شیم یکی داده های قدیمی و دومی داده های اصلاح شده جدید. و با توجه به اینکه کدام دسته از اطلاعات در حافظه ما "قوی تر" یا "به تازگی" ایجاد شده؛ ممکنه داده های نادرست رو بیاد بیاریم!
به این پدیده میگن " اثر نفوذ مداوم " (continued influence effect) که باعث میشه حتی وقتی خیلی راحت ذهنیت غلط خودمون رو می پذیریم، باز هم نتونیم باورهای نادرست قبلی رو نادیده بگیریم.
با وجود توانایی های شناختی باورنکردنی که مغز ما داره؛ ولی در پردازش اطلاعات زیاد در زمان کوتاه می لنگه و بجای صرف انرژی زیاد برای تفکر منطقی، سریع میره سراغ میانبرهای ذهنی!
یکی از این میانبرها "بازگویی و تکرار"! پژوهش ها نشون میده داده هایی که چندین بار می شنویم در ذهن مون ماندگار میشه. حتی در کودکان پنج ساله هم اگر چیزی رو بیشتر از یکبار بشنوند احتمال بیشتری وجود داره که به درستی اون باور پیدا کنند.
لیزا تعبیر جالبی داره؛ میگه این میانبرهای ذهنی بخاطر میزان محدود حقایق در جهانه! دریای بیکرانی از اطلاعات غلط در جهان وجود داره و دنیای حقایق بسیار باریکتر از چیزیه که فکر می کنیم پس ما بیشترِ چیزهایی که چندین بار می شنویم رو درست در نظر می گیریم. با اینکه این میانبر ذهنی برامون مفیده، در عین حال می تونه خطرناک باشه؛ زمانی که مغز ما سعی می کنه اطلاعات درست رو از اطلاعات نادرستی که بارها تکرار شده جدا کنه!
ذهن ما تمایل داره چیزی که بارها تکرار شده رو حقیقت فرض کنه، حتی اگه پایه و اساس صحیحی نداشته باشه! به این پدیده میگن "اثر حقیقت واهی" !
تاثیر این پدیده رو توی رسانه های اجتماعی میشه به وضوح دید؛ جایی که اطلاعات و ادعاهای نادرست می تونه جذابیت پیدا کنه و به سرعت گسترش پیدا کنه و باعث سردرگمی افراد بشه.
باورها و اعتقادات قبلی ما نقش مهمی در نحوه درک و پردازش اطلاعات بازی می کنه. اطلاعات جدیدی که باورهای عمیق ما رو به چالش می کشه، می تونه ما رو حسابی ناراحت کنه. بنابراین برای جلوگیری از این حس بد، ذهن ما در برابر تغییر مقاومت می کنه.
لیزا در این مورد میگه: چه خوشتون بیاد چه نه ذهن شما اطلاعات جدید رو مثل حمله ای به خودتون و باورهای قدیمی تون می بینه و شما خیلی سریع هر نوع اصلاح اطلاعاتی که بر خلاف هویت و جهان بینی شما باشه رو رد می کنید و کار به جایی میرسه که هیچ نظر مخالفی رو قبول نمی کنید.
هویت انسانها با ارزشها و باورهاشون گره خورده و مغز هم که عاشق استفاده از میانبرهای ذهنی خودشه. همین ها منابع قابل اطمینان و معتبر رو برای ما محدودتر می کنه.
لیزا فازیو میگه که ذهن ما به جای اینکه بیاد خودشو به زحمت بندازه و با اطلاعاتی که با باورهای قبلی ش در تضاد هستند درگیر بشه؛ خیلی راحت میگه این اطلاعات جدید از منبعی هستن که من بهش اعتماد ندارم. پس لازم نیست بهشون توجه کنم! خلاص!
خب اگه حقایق هم زورشون به تغییر باورها نمی رسه، پس چی جواب میده؟
پژوهشگران هنوز دنبال بهترین راه برای اصلاح باورها و ذهنیت غلط هستند ولی همونطور که
می بینید، هنوز هم افکار پوسیده همه جا هستن!
در کل چیزی که هست همه چیز فقط به واقعیت ها مربوط نمی شه بلکه نحوه ی ارائه اطلاعات جدید و بستر دریافتش هم خیلی مهمه.
با اینکه میگن از تکرار اطلاعات نادرست و باورهای غلط به دلیل "اثر حقیقت واهی" باید دوری کرد، ولی برخی شواهد هم نشون میده، می شه از همون اطلاعات نادرست به عنوان داربستی برای اصلاح باورها استفاده کرد!
لیزا فازیو: تکرار یک افسانه می تونه واقعا بد باشه چون مردم بهش بیشتر باور پیدا می کنند، ولی شواهدی وجود دارند که نشون میده همین می تونه به مردم کمک کنه تا داده های اصلاح شده رو به باورهای قدیمی پیوند بده و اصلاح عقاید نادرست رو تاثیرگذارتر کنه!
راه دیگه اصلاح باورهای نادرست ممکنه دقیقا همون چیزی باشه که از ابتدا باعث میشه اطلاعات نادرست رو باور کنیم، یعنی همون احساسات و ارزش ها!
با درک ارزش هایی که زیربنای باورهای یک فرد رو می سازند، می تونیم اصلاح باورهای غلط رو همسو با ارزش های آنها تنظیم کنیم تا شانس ایجاد گفتمان معنادار و پتانسیل تغییرات رو افزایش بدیم.
لیزا فازیو: برای اصلاح باورهای غلط افراد سعی کنید از منابعی استفاده کنید که افراد به آن اعتماد دارند، این می تونه خیلی مفید باشه ولی اگر امکانش نیست، با صحبت روی ارزش های مشترک شروع کنید.
اگر حقایق رو با داستانها و ماجراهای شخصی و ایجاد حس همدلی تلفیق کنید می تونه احساسات افراد رو زنده کنه و دریچه ای باشه برای ایجاد سطح عمیق تری از ارتباط تا چشم افراد به روی دیدگاه های جایگزین باز بشه.
یادمون باشه اصلاح باورهای غلط و تغییر ذهنیت پوسیده افراد، فقط با یکبار گفتگو یا رگبار کامنت های خشن در فضای مجازی امکان پذیر نیست. صبوری، همدلی و ارتباط محترمانه، کلید بحث های سازنده ست و پتانسیل به چالش کشیدن باورهای غلط و شکل دادن باورهای درست رو در طول زمان داره.
به نظرتون در جامعه ما به چه صورت میشه زمینه ساز گفتمان و تغییر باورهای غلط شد؟
پ.ن: من مترجم و متخصص در این زمینه نیستم و این ترجمه خالی از اشتباه نیست مشتاق نظرات و پیشنهادات ارزشمند شما هستم.
ارادتمند شما منصور کاظمی
