نظر لوسین گلدمن درباره نقد تکوینی و نقد تکلوینی نمایشنامه کلفتها اثر ژان ژنه

منصور سجاد

گلدمن در کتاب نقد تکوینی ابتدا به توضیح مفهوم نقد تکوینی میپردازد و میگوید تکوین ، تفسیر کل متن را به شیوه ای منسجم ممکن میسازد همچنین خوصیات زیر را برای نقد تکوینی بیان میکند :

نقد ادبی تکوینی از ساختارهای برآمده از منش ابرفردی حرکت تاریخی جانبداری میکند-

"درک" بیش از هر چیز عبارت از روشنگری و وحدت ساختار اثر است-

"درک " با بررسی جامعه شناختی بسیار آسان به دست میآید تا با بررسی روانشناختی-

نقد ادبی تکوینی از ساختارهای برآمده از منش ابرفردی حرکت تاریخی جانبداری میکند-

نقد تکوینی به هیچ وجه به داستان یعنی محتوای خام دل نمیبندد-

جامعه شناسی ساختگرای تکوینی با یرقراری ارتباط بین اثر و جامعه ، نه در سطح محتوا بلکه ساختارها به سوی وحدت اثر گام برمیدارد

گلدمن همچنین بررسی روانکاوانه ادبیات را ناتوان میداند و دو دلیل زیر را ذکر میکند:

1. هرگز آثار برجسته را در کلیت توضیح نمیدهد ، بلکه شماری از داده های جزیی انها را روشن میکند

2. به علت روش کارش تفاوت بین جنبه های بیمارگون و جنبه زیبا شناسی ، فرق بین رویا و هذیان یک بیمارروانی و یک شاهکار رانمیتواند روشن کند

گلدمن معتقد است بین رفتار فردی و رفتار جمعی آدم ها فرق هست و در نظر او اثر ادبی جهانی منسجم و یک پارچه است اما نقد ادبی به عادت نامعقولی خو گرفته و سعی در برقرار ساختن ارتباط بین همه حوادث و مسایل در اثر باهم دارد

پس از بیان توضیحات درباره نقد تکوینی آثار ژان ژنه را بررسی میکند و میگوید تماشاگران آثار او را شاعرانه میشمارند ، یعنی این نمایشها سخت زیبا هستند و آنها را دوست دارند اما علت این دلبستگی را نمیدانند

از نظر گلدمن در نمایش کلفتها شخصیت ها جمعی هستند. در یک سو آقا و خانم و در سوی دیگر سولانژ و کلر هستند و نیروهای رزمنده نه فرد بلکه گروه هستند زیرا زمان فردی فقط زندگینامه است و حال آنکه زمان تاریخی زمان گروهها است

حال اگر بپرسیم که روابط شخصیت های جمعی به چه منوال است ، مضمون نمایشنامه تضاد و نبرد حاکم و محکوم است. محکومین هر بار چهره دیگری دارند و گاه کلفت هستند

به طور کلی میتوان گفت گلدمن نقد هایی که به بررسی جزیی اثر میپردازند از جمله نقد روانکاوانه را ناتوان میداند و معتقد به بررسی کلی اثر و در ساختار جامعه است .

او میگوید رفتار انسانها را نه به عنوان رفتار یک شخص بلکه به عنوان رفتار جامعه آنها باید در نظر گرفت و با همین رویکرد نمایشنامه ها را نقد میکند