طراحی رابط کاربری (User Interface Design) در ایران، پدیدهای نسبتاً نو اما با رشدی سریع است. اگرچه مفهوم رابط کاربری بهصورت بنیادی با ورود کامپیوترهای شخصی و نرمافزارهای گرافیکی در دهه ۱۳۷۰ مطرح شد، اما در عمل، طراحی رابط کاربری به شکل حرفهای و تخصصی از اواخر دهه ۱۳۸۰ آغاز شد؛ زمانی که وبسایتها و اپلیکیشنها به بخشی از زندگی روزمره کاربران ایرانی تبدیل شدند.
در دهه ۱۳۷۰ و اوایل ۱۳۸۰، بیشتر وبسایتهای ایرانی ساختاری استاتیک داشتند و طراحی آنها توسط برنامهنویسان انجام میشد نه طراحان. صفحات اغلب با HTML ساده، رنگهای محدود و بدون درک عمیق از تجربه کاربری ساخته میشدند. در این دوره، تمرکز بر عملکرد فنی و نمایش اطلاعات بود، نه بر زیباییشناسی و تعامل. اما با رشد اینترنت پرسرعت و ورود فناوریهای CSS و Flash، اولین نشانههای طراحی بصری مدرن در وبسایتهای ایرانی نمایان شد.
نقطه عطف طراحی رابط کاربری در ایران را میتوان همزمان با ظهور استارتاپها در دهه ۱۳۹۰ دانست. شرکتهایی مانند دیجیکالا، اسنپ، کافهبازار و آپارات موجب شدند نیاز به طراحی حرفهای در محصولات دیجیتال بهشدت احساس شود. این شرکتها بهتدریج درک کردند که تجربه بصری و سهولت استفاده، عاملی تعیینکننده در جذب و حفظ کاربر است. در نتیجه، نقش طراح رابط کاربری از یک «گرافیست وب» به یک «طراح تجربه دیجیتال» ارتقا یافت.
در همین دوران، با گسترش شبکههای اجتماعی و رشد موبایل، طراحی رابط کاربری از وبمحور به Mobile First تغییر جهت داد. اپلیکیشنهای اندروید و iOS باعث شدند طراحان ایرانی با الگوهای طراحی متریال دیزاین (Material Design) گوگل و گایدلاینهای اپل آشنا شوند. این آشنایی، منجر به شکلگیری زبان بصری منسجمتری در طراحی اپلیکیشنهای داخلی شد.
از نظر آموزشی نیز، دانشگاههای هنر و مهندسی نرمافزار در ایران از حدود سال ۱۳۹۵ به بعد شروع به ارائه واحدهای مرتبط با طراحی تجربه و رابط کاربری کردند. علاوه بر آن، رشد پلتفرمهای آموزشی آنلاین مانند فرادرس، مکتبخونه و کارگاههای تخصصی خصوصی، به آموزش عملی این مهارت کمک شایانی کرد. امروز بسیاری از طراحان رابط کاربری ایرانی نهتنها تحصیلات دانشگاهی در این حوزه دارند، بلکه از طریق پروژههای فریلنس و همکاری با شرکتهای بینالمللی تجربههای جهانی کسب کردهاند.
از منظر فرهنگی، طراحی رابط کاربری در ایران به تدریج توانسته است میان سلیقه کاربر ایرانی و استانداردهای جهانی تعادل برقرار کند. رنگها، تایپوگرافی فارسی و الگوهای بصری بومی در کنار مینیمالیسم مدرن غربی، سبکی متمایز به طراحیهای ایرانی بخشیده است.
در سالهای اخیر، با گسترش طراحی تجربه کاربری (UX) و ابزارهایی مانند Figma، Adobe XD و Sketch، همکاری میان طراحان، برنامهنویسان و مدیران محصول بسیار سیستماتیکتر شده است. اکنون طراحی رابط کاربری در ایران نه صرفاً یک مرحله تزئینی، بلکه بخشی از فرآیند توسعه محصول دیجیتال محسوب میشود.
بهطور خلاصه، سیر تحول طراحی رابط کاربری در ایران از وبسایتهای ابتدایی تا رابطهای تعاملی امروزی، بازتابی از رشد فرهنگ دیجیتال کشور است. امروز، طراحان ایرانی در حال شکلدهی به زبانی بصری هستند که همزمان جهانی، کاربرمحور و ریشهدار در فرهنگ محلی است؛ زبانی که آینده تجربه دیجیتال در ایران را رقم خواهد زد.
