در فاصله 44 کیلومتری شهر زنجان، شهر زیبای سلطانیه قرار دارد. سلطانیه روزگاری پایتخت حکومت ایلخانان مغول بوده است. اما آنچه که سلطانیه را تبدیل به شهری با شهرت جهانی کرده است وجود یک گنبد زیباست که از دوران ایلخانیان به یادگار مانده است. گنبد زیبای سلطانیه با رنگ فیروزه ای خود از تمام نقاط شهر پیداست. این گنبد در سال 703 هجری قمری به دستور الجایتو یا همان سلطان محمد خدابنده ساخته شد. کار طراحی این گنبد هشت ضلعی هم بر عهده شیخ فضل الله همدانی وزیر محبوب ایلخانیان بود. گنبد در طول مدت ده سال توسط معماری به نام سید علی شاه به همراه سه هزار کارگز این بنای زیبا را برپا می کنند. بعد از اتمام ساخت کار تزیین بنا آغاز شده و سه سالی زمان می برد.
گنبد سلطانیه بنایی هشت ضلعی است که هر ضلع آن 17 متری ارتفاع دارد و ارتفاع کلی بنا نیز چیزی در حدود 48.5 متر می باشد. یک گنبد فیروزه ای و هشت مناره نیز دور تا دور گنبد در انتها بنا قرار دارد. این بنای باشکوه بزرگترین گنبد خشتی جهان و از نظر ارتفاع سومین گنبد خشتی جهان است. مسجد ایاصوفیه ترکیه و گنبد سانتا ماریا دلفیوره شهر فلورانس بلندتر از این گنبد زیبا هستند اما در طراحی آن ها از این گنبد خشتی حیرت انگیز الهام گرفته شده است.
گنبد سلطانیه در تاریخ معماری جهان نخستین گنبدی است که به صورت دو پوسته یا به عبارتی مدرن تر دو جداره طراحی و اجرا و پوسته بیرونی آن با کاشی های فیروزها ای زببا پوشیده شده است. از دیگر شگفتی های آن وجود پنجره هایی است که علاوه بر تامین روشنایی داخل بنا به نوعی ساعت آفتابی بوه که نه تنها ساعت و دقیقه بلکه ثانیه را نیز مشخص می کرده است. در انتهای گنبد نیز یک سوراخ تعبیه شده تا در هنگام ظهر که خورشید عمود می تابد بتوان زمان را به صورت دقیق حدس زد. پنجره ها در شب نیز راهنمای مناسبی برای تعیین مسیر از روی ستاره ها بوده اند. بنا آنقدر مستحکم است که بعد از از سر گذراندن بیش از سی زلزله هنوز هم استوار و پابرجاست.
اگر قدم در داخل گنبد سلطانیه بگذارید کاشی کاری ها، مقرنس کاری ها، گچ بری ها، آجر کاری ها و کتیبه های خطاطی شده زیبایی را به چشم خواهید دید که هوش از سرتان می پراند. ایوان ها به زیباترین شکل ممکن کاشی کاری شده اند و کتیبه هایی از آیات نورانی قرآن و احادیث معصومین بر آن ها نقش بسته است. الجایتو در ابتدا این گنبد را به منظور مقبره ای برای خودش احداث کرد اما بعد از گرویدن به دین اسلام تصمیم گرفت تا قبور امام اول و امام سوم را از نجف و کربلا به این گنبد منتقل کند که با مخالفت شدید علمای شیعه از این تصمیم منصرف شد و فقط مشتی تربت با خود به یادگار آورد. او از آن تربت در ساخت تربتخانه گوشه جنوبی گنبد استفاده کرد. تربتخانه با گچ بری ها و مقرنس کاری های حیرت انگیزی آراسته شده است. در زیر تربتخانه سردابی تودرتو با دالان های بسیار ساخته شده که قرار بوده محل دفن الجایتو باشد گرچه به نظر می رسد پادشاه جایی در کوه های اطراف سلطانیه به خاک سپرده شده است.
نرده های چوبی طبقه دوم این گنبد از جنس درخت سار است که به فرمان الجایتو از هند و لبنان به این مکان آورده شده است و در ساخت آن ها از هیچ میخ و یا ماده چسبنده ای استفاده نشده است. گنبد آنطور که به نظر می رسد تنها بنای باقی مانده از یک ارگ سلطنتی بزرگ است و دروازه ها، مدرسه ها، بیمارستان و هر چه فکرش را بکنید اطراف گنبد وجود داشته که امروزه اثری از آن ها باقی نمانده است.
با سایت گردشگری 724 همراه شوید تا با جاذبه های دیدنی ایران آشنا شوید.
