برای پدر و مادرها، معلمان، کاسبان، کارکنان ادارهها، کارگران، دانش آموزان، دانشجویان، اساتید دانشگاه، پزشکان و مهندسان و هرکسی که دوست دارد به خودش و دیگران برای بهتر زندگی کردن کمک کند.
امام صادق (ع) خدای عزوجل فرموده است: «مردم خانواده منند؛ پس محبوبترین آنها نزد من کسی است که با آنان مهربانتر و در راه برآوردن نیازهایشان کوشاتر باشد.»
۱- به موسسه های خاص حامی محرومین و نیازمندان سر بزنید: همراه با خانواده خود یا دوستان یا همکلاسی ها به یک خانه سالمندان، مرکز نگهداری از کودکان نابینا، بیمارستانهای برای بیماریهای خاص مثلاً بیماران سرطانی، محل نگهداری کودکان معلول، خانههای مراقبت و حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و ... سر بزنید. برای پیدا کردن چنین مکانهایی میتوانید از سازمان بهزیستی کمک بگیرید. چون بسیاری از این مکانها تحت نظر بهزیستی هستند. علاوه بر این بسیاری از سازمانهای خیریه که به چنین افراد نیازمندی کمک میکنند دارای سایت اینترنتی هستند و شما میتوانید از طریق اینترنت با این سازمانها بیشتر آشنا شوید.
نکته ۱: از قبل به مشکلاتی که ممکن است در این بازدید پیش بیاید و همچنین برنامهها و کارهایی که میتوانید در این مکانها انجام دهید فکر کنید و برای انجامشان تدارک ببینید. دست خالی نروید. میتوانید با هدیههای مختلف آدمها را خوشحال کنید و به آنها انگیزه برای خوب زندگی کردن بدهید. مثلاً قصه گویی برای کودکان نابینا، خریدن هدیه مناسب یا میوه و شیرینی برای پدربزرگها و مادر بزرگهای خانه سالمندان و ...
سورة مائده ۳۲: «و هر کس کسی را زنده بدارد، چنان است که گویی تمام مردم را زنده داشته است.»
نکته ۲: گاهی ممکن است بردن یکی از اعضای خانواده به این مکانها مناسب نباشد. ضمناً همیشه بهتر است نیت و هدفتان از این بازدید را از قبل برای خودتان و همراهانتان معلوم کنید. (مثلاً خوشحال کردن کسانی که آنجا هستند، کمک کردن مستمر به آنها، احساس مسئولیت کردن در برابر این آدمها و این که ما وظیفه داریم بهشان کمک کنیم و ...)
نکته ۳: سعی کنید راههایی برای تداوم، گسترش و عمیقتر شدن این سرزدنها پیدا کنید. چون در غیر این صورت بعد از مدتی ممکن است با خودتان فکر کنید که آیا واقعاً سر زدن من کمکی به این کودکان معلول یا نابینا با این همه مشکل میکند و فایدهای دارد؟ و انگیزهتان برای ادامه چنین کاری را از دست بدهید. انگار هر بار که فرصت دیدار آدمهای محروم در هر کدام از این مکانها برای شما پیش میآید، از شما میطلبد که کاری جدید بکنید و تصمیمی تازه بگیرید. پس دست به کار شوید. مثلاً شاید بعد از مدتی بتوانید یک برنامه آموزشی مفید و امید بخش ماهانه یا هفتگی در برخی از خانههای سالمندان شهرتان اجرا کنید. یا پیشنهاد اجرای برنامههایی را که شما طرح آنها را ریختهاید به مسئولان این مکانها بدهید.
مثال:
✓ پیشنهاد ایجاد یک باغچه یا گلخانه که سالمندان علاقمند در آن گل و گیاه و سبزیجات و صیفی جات بکارند.
✓ ایجاد یک کتابخانه با کتابهای مفید و به درد بخور در هر کدام از مراکز فوق و اجرای برنامه کتاب خوانی، قصه گویی و شعرخوانی در آنها
✓ ایجاد ارتباط میان پدربزرگها و مادربزرگهای خانه سالمندان با کودکان محروم تحت پوشش یک خیریه یا کودکان نابینا از طریق نامه نگاری کودکان به بزرگترها و برعکس، تدریس به کودکان، دیدار حضوری و ...
✓ استفاده از تواناییهای محرومین (مانند توانایی یک معلم پیر خانه سالمندان برای تدریس یا توانایی خواندن سرود در کودکان نابینا) تا برای ایجاد پیوند میان آدمها تلاش کنیم و کمک کنیم تا آدمها عزت نفس خود، دانش، امید و شادی را دوباره بیابند.
طبیعتاً لازم میشود که افرادی که تمایل به انجام چنین برنامههایی دارند از طریق خواندن کتاب، گفتگو با افراد آگاه و فعال در این زمینهها و برقراری جلسات مداوم با آنها دانش و مهارتهای لازم را کسب کنند. مثلاً شما برای انجام قصه گویی برای کودکان نابینا، لازم است که در زمینه رشد کودکان، علوم تربیتی، قصه گویی، پیدا کردن قصههای مناسب این کودکان و پیدا کردن درک درست از شرایط خاص کودکان نابینا مطالعه کنید و از افراد فعال در این زمینه کمک بگیرید.
۲- از انجمنها سازمانها و نهادهای دولتی و مردمی فعال در زمینههای انسان دوستانه بازدید کنید: مانند انجمنهای حمایت از کودکان سرطانی (مثل: محک مؤسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان)، سازمان بهزیستی و .....
ضمن بازدید، از فعالیتهای این نهادها آگاه میشوید و متوجه نیازمندی آنها و این که خود شما چطور میتوانید با آنها همکاری کنید میشوید. میتوانید به صورت گروهی مثلاً با همکلاسیها یا دوستانتان این برنامه را ترتیب دهید.
3- نهادهای فعال در زمینههای انسان دوستانه را به دیگران معرفی کنید: لیستی از خیریهها و نهادهای فعال در زمینه اعمال انسان دوستانه را تهیه کنید و در محل کار خود، در آپارتمان محل سکونتتان، در خانواده و در موقعیتهایی مانند مهمانیها، هفته احسان و نیکوکاری، اردوها، جشن ها و... میان افراد پخش کنید. یا اینکه لیست را در مکانهای مناسبی مثل برد اداره یا دانشکده، دیوار پارکینگ، ورودی آپارتمان، آسانسور و .... نصب کنید. در این لیست علاوه بر نام آن نهاد، خلاصۀ کوتاهی از فعالیتهای آن، آدرس، شماره تماس و شماره بانکی موسسه جهت کمک مالی را هم بنویسید.
✓ با نوشتن شعارهای انسان دوستانه با فونت بزرگتر در بالای صفحه، میتوانید در بقیه انگیزه برای انجام کار نیک ایجاد کنید.
✓ اگر میتوانید همزمان با پخش لیست، درباره اهداف و نتایج و خوبیهای فعالیتهای انسان دوستانه با دیگران گفتگو کنید.
۴- یک صندوق قرض الحسنه راه بیاندازید: پیشنهاد راه اندازی یک صندوق قرض الحسنه در خانواده یا بخشی از دانشگاه یا مدرسه یا آپارتمان محل سکونت یا اداره یا محل کارتان را بدهید. قوانین این صندوق را با کمک بقیه اعضا به عنوان اساسنامه تهیه کنید. درست کردن این صندوق خوبیهای بسیاری دارد. مثلاً:
وقتی هر کدام از ما قسمتی از درآمد خود را -که چندان هم زیاد نیست و بود و نبودش در مخارج ماهیانهمان تاثیر اساسی ندارد- برای قرض الحسنه کنار میگذاریم، مقدار زیادی پول جمع میشود، که میتواند در مواقع ضروری مانند بیماریهای پرهزینه، اجاره خانه، خرید یک وسیله ضروری، بیکار شدن یک نفر و ... مفید و پر خیر و برکت باشد و به کمک دوستان و نزدیکان ما بیاید. در واقع قسمت اندکی از مال ما که احتمالاً به راحتی مصرف میشد، از بین میرفت و تمام میشد، سبب خیر و برکت و کمک به اطرافیانمان شده است؛ خیری که ماندگار است و تمام نمیشود. علاوه بر اینها با کنار گذاشتن پولی اندک، توانستهایم پیوند دوستی و رابطهای بهتر میان آدمها ایجاد کنیم.
«آنچه پیش شماست تمام میشود و آنچه پیش خداست پایدار است و قطعاً کسانی را که شکیبایی کردند به بهتر از آنچه عمل میکردند پاداش خواهیم داد.» نحل-۹۶
«مَثَل صدقات کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق میکنند، همانند دانهای است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشهای صد دانه باشد. و خداوند برای هر کس که بخواهد آن را چند برابر میکند و خداوند گشایشگر داناست.» بقره - ۲۶۱
«کیست آن کس که به خدا وامی نیکو دهد تا نتیجه اش را برای وی دو چندان گرداند و او را پاداشی خوش باشد؟» حدید - ۱۱
نکته: میتوانید هر ماه یا هر چند ماه سهمی از پول حساب را با توافق اعضا، صرف امور خیریه بکنید یا به نهادها، سازمانهای مردم نهاد و خیریهها، مدارس محروم، خانههای سالمندان و ... بدهید.
۵- به کودکان و نوجوانان انفاق، احسان و نیکوکاری را یاد دهید: به کودک خود یا کودکانی که میشناسید کمک کنید و یاد دهید که با دست خودشان برای دیگران نیازمند یا غیر نیازمندِ غریبه، هدیه درست کنند؛ یا به دیگران کمک کنند. برای آنها قصهها و فیلمهایی در این زمینهها تهیه کنید. هدیه کودک شما ممکن است یک نقاشی ساده باشد یا گلدانی گل که کودک خودش آماده کرده است یا قصهای که با صدای خودش ضبط شده است.
«امام علی (ع) جامه ای خرید و چون از آن خوشش آمد، آن را در راه خدا بخشید. جلد دوم الحیات صفحه ۳۵۴»
✓ یک قلک صدقه به کودک یا نوجوانی که میشناسید هدیه دهید و درباره صدقه دادن و کمک به دیگران و کودکان نیازمند با او صحبت کنید.
«هرگز به نیکوکاری نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید و از هر چه انفاق کنید قطعاً خدا بدان داناست» آل عمران-۹۲
6- جشن نیکوکاری فصلی برگزار کنید: یک برنامه یا مراسم فصلی در ابتدای هر فصل داشته باشید که در آن همه اعضای خانواده، محل کار، کلاس و ... لباسها و وسایل مناسب اضافی را برای هدیه دادن به نیازمندان کنار میگذارند. از کودکان و نوجوانان هم بخواهید که در این برنامه شرکت کنند. مثلاً در فصل سرما، به جز لباسهای گرم میتوان به فکر تهیه پتو یا بخاری هم بود. این وسایل را میتوانید به خیریهای که میشناسید بدهید یا خودتان مستقیماً به یک مدرسه محروم یا خانه سالمندان محروم و... برسانید.
«هر که برای مستمندی صدقه ای جمع آوری کند، اجری همانند اجر صاحب صدقه دارد و اگر چهل هزار انسان آن صدقه را دست به دست کنند و سپس به دست مستمند برسد به همه آنها اجر کامل داده میشود.» پیامبر اکرم (ص)
7- از تواناییها و تخصصتان استفاده کنید: هر کدام از ما تواناییها و تخصصهایی داریم که به راحتی میتوانیم آنها را برای کمک به دیگران به جریان بیندازیم. مثلاً اگر مهندس هستید و جمعی از مهندسان را هم میشناسید، میتوانید یک گروه شوید و برای تعمیر ساختمان مدارس محروم اقدام کنید؛ اگر پزشک هستید میتوانید با کمک دوستان پزشکتان یک گروه خیریه با هدف کمکهای بهداشتی و درمانی تشکیل دهید. بسیاری از کودکان و نوجوانان محروم علاوه بر امکانات آموزشی، از آموزش با کیفیت دروسشان هم محروم هستند. شما میتوانید با چند ساعت وقت گذاشتن در هفته برای تدریس یک درس، از ترک تحصیل یک کودک محروم جلوگیری کنید.
«شما به اتفاق کردن آنچه به دست آوردهاید محتاجترید تا به دست آوردن آنچه گرد میآورید» امام علی (ع) میزان الحکمه - ۶۴۳۹
8- در مکانهای مختلف برنامه نمایش فیلم بگذارید: در خانه، محل کار، دانشگاه، مدرسه یا هرجایی که ممکن است، فیلمهایی با موضوع فعالیتهای انسان دوستانه، کمک به دیگران، مسایل محرومین و نیازمندان، بخشش و احسان و ..... نمایش دهید. یا چنین فیلمهایی را به دیگران هدیه دهید یا پیشنهاد دهید.
۹- کتابها و داستانهای مناسب را به دیگران معرفی کنید: کتابهایی با موضوع فعالیتهای انسان دوستانه، کمک به دیگران، مسایل محرومین و نیازمندان، بخشش و احسان و ... را به دیگران معرفی کنید، هدیه دهید یا برای خواندن پیشنهاد کنید. برای کودکان یا نوجوانان میتوانید داستانهایی با این موضوعات را تعریف کنید و با آنها در این باره گفتگو کنید.
۱۰- نمایشگاه عکس برگزار کنید: در اداره، سالن عمومی مجتمع محل زندگی، مدرسه، دانشگاه و ... یک نمایشگاه عکس با موضوع جنگ و صلح، محیط زیست و ارتباط آن با فقر، وضعیت زندگی افراد نیازمند و محروم در نقاط مختلف جهان، تبعیض در جوامع مختلف و ... برگزار کنید.
۱۱- نمایشگاه کتاب برگزار کنید: در اداره، خانه، سالن عمومی مجتمع محل زندگی، مدرسه، دانشگاه و ... یک نمایشگاه کتاب با موضوع جنگ و صلح، محیط زیست و ارتباط آن با فقر، وضعیت زندگی افراد نیازمند و محروم در نقاط مختلف جهان، تبعیض در جوامع مختلف و ... برگزار کنید.
۱۲- از هنرتان استفاده کنید: تهیه صنایع دستی، کارت پستال دست ساز، غذاهای خانگی و فروش آن جهت کمک به نیازمندان. این برنامه را به ویژه در مدرسه و دانشگاه به راحتی میتوان اجرا کرد.
«لبخند زدن تو به روی، برادرت، صدقه است. امر به نیکی تو، صدقه است. نهی از بدی تو، صدقه است. نشان دادن راه به کسی که راه بلد نیست، صدقه است. برداشتن سنگ و خار و استخوان از سر راه، صدقه است. خالی کردن آب از دلو خود به دلو برادرت صدقه است.» پیامبر اکرم (ص)، میزان الحکمه، ۳۰۴۱
۱۳- مناسبت های خاص: در مناسبتهای خاص مانند ماه رمضان، دهه محرم، هفته احسان و نیکوکاری، عیدنوروز و ... به مدارس محروم، خانوادههای نیازمند و ... سر بزنید و در جهت تامین نیازهای آنها تلاش کنید. به عنوان مثال در ماه رمضان میتوانید برای خانوادههای نیازمند ارزاق ببرید یا در مدارس محروم برای برگزاری مراسم افطار غذا تهیه کنید.
۱۴- از اینترنت به نفع محرومین استفاده کنید: اگر وبلاگ اینترنتی دارید میتوانید خیریهها و موسسات فعال را در آنجا معرفی کنید و معرفی فیلم، کتاب و عکسهای مناسب را روی وبلاگتان قرار دهید.
۱۵- خیریه خانوادگی تشکیل دهید: با اعضای علاقمند در خانواده خود یک جمع برای کمک کردن به خانوادههای نیازمندی که میشناسید تشکیل دهید. یا این جمع را تشکیل دهید تا در مرحله اول نیازمندان را پیدا کنید و بتوانید به آنها کمک کنید. انجام چنین کارهایی به تنهایی ممکن نیست باید به فکر تشویق و جذب دیگران بود.
۱۶- نیازمندان اطرافمان را ببینیم: ما در هر موقع و به هرجا که میرویم میتوانیم نسبت به افراد نیازمند حساس باشیم و اگر کاری از دستمان بر میآید در همان موقعیت یا بعداً انجام دهیم.
بابای مدرسه، تنظیف کار اداره، پسربچه سر چهارراه، دختر جوانی که نصف شب در خیابان میبینیم، کارگر شهرداری و بسیاری دیگر انسانهایی هستند مانند خود ما که حق دارند خوب زندگی کنند و در عین حال در شرایط بسیار سختی به سر میبرند که رهایی از آن به تنهایی برایشان ممکن نیست.
