در سایتهایی نظیر ویرگول که چرخی بزنیم، به سرعت در می یابیم که تولیدکنندگان محتوای کاربلد، تمام تلاش خود را به خرج میدهند که پیام را ساده و روان به مخاطب برسانند. در این میان شاید باورش دشوار باشد که انسان هومونرنز (انسانِ قصه گو) روزگاری به آسودگی مخاطب برای خواندن روان یک متن اهمیت نمی داد.
در قرن سوم پیش از میلاد، در شهر اسکندریه مصر، کتابداری به نام ارسطو رئیس ستاد کتابخانه معروف شهر بود. این کتابخانه محل زندگی صدها هزار طومار بود که خواندنشان به طرز ناامیدکننده ای زمانبر بود. تا آنجا که کسی میتوانست به خاطر آورد، یونانیان متن های خود را بدون فاصله، نشان گذاری (punctuation) و بدون هیچگونه تمایزی بین حروف کوچک و بزرگ می نوشتند (دشوارترازچیزیاستکهتصورمیکنیم نه؟). این به خواننده بستگی داشت که از میان این انبوه حروف کشف کند که هر کلمه یا جمله کجا پایان می یابد.
با این حال، این مسأله به عنوان مشکل دیده نمی شد. در یونان و روم باستان، جایی که مقامات منتخب برای ترویج دیدگاه های خود بحث می کردند، سخنرانی فصیح و ترغیب کننده مهم تر از زبان نوشتاری تلقی میشد و خوانندگان کاملاً انتظار داشتند که هر کس قبل از خواندن یک طومار در ملا عام کاملا به آن مسلط باشد.
تا اینکه یک روز هنگامی که از فردی خواسته شد متنی را که برایش ناآشنا بود بخواند، نویسنده قرن دومی به نام آولوس گِلیوس اعتراض کرد که او معنی آن را بر هم می زند و سخنان خود را نادرست تأکید می کند.
پیشنهاد انقلابی ارسطو این بود که خوانندگان می توانند متن های خود را حاشیه نویسی کنند و به این ترتیب جریان پیوسته حروف را با نقاط جوهر تراز شده با وسط، پایین یا بالای هر سطر واضح سازند. این روش کاملا مشابه نشان گذاری امروزی نیست؛ در واقع علائم ارسطو به جای قواعد دستوری، نشان دهنده مکثهای ساده بودند اما بذر ساده سازی نوشتار کاشته شد.
متأسفانه، همه به ارزش این اختراع جدید واقف نبودند. هنگامی که رومیان از یونانیان به عنوان برجسته ترین امپراتوری سازنده جهان باستان پیشی گرفتند، سیستم نقطه ارسطو را بدون هیچ فکری کنار گذاشتند.
اگرچه رومی ها برای مدتی تجربه.جداسازی.کلمات.با.نقطهها را داشتند، اما در قرن دوم میلادی این کار را نیز رها کردند.
همزمان با فروپاشی امپراتوری روم در قرن های چهارم و پنجم، بت پرستان رم خود را در حال نبردی از پیش باخته بر علیه دین جدیدی به نام مسیحیت یافتند. مسیحیان برخلاف بت پرستان که سنتها و فرهنگ خود را همیشه دهان به دهان منتقل می کردند، ترجیح می دادند مزامیر و انجیل های خود را برای گسترش بهتر کلام خداوند یادداشت کنند. کتاب ها با حروف تزئینی و علائم پاراگراف بخشی جدایی ناپذیر از هویت مسیحی شدند و بسیاری از آنها با برگ های طلا و نقاشی های پیچیده و مجلل به تصویر کشیده شدند.
با رواج مسیحیت در سراسر اروپا، نوشتن و نشان گذاری رفته رفته پذیرفته شد. در قرن ششم، نویسندگان مسیحی پیش از اینکه خوانندگان بخواهند در نوشته ها دست ببرند، برای محافظت از معنای اصلی متون، شروع به نشان گذاری آثار خود می کنند.
پس از آن، در قرن هفتم، ایسیدور(ابتدا اسقف اعظم بود و نهایتا به فردی مقدس بدل شد، اگرچه به دلیل خدماتش برای علائم نگارشی نیست!) نسخه به روز شده سیستم ارسطو را توصیف کرد که در آن، نقاط را به ترتیب ارتفاع مرتب کرد تا مکث های کوتاه، متوسط و طولانی را نشان دهد؛ البته این بار نقطهای با ارتفاع کم، تنها یک مکث ساده نبود بلکه نشان از قاعده نگارشی داشت که امرزه آن را ویرگول می نامیم و نقطه با ارتفاع زیاد به معنای پایان جمله بود.
با گذشت زمان نمادهای خاص بیشتری ایجاد شدند و تمایز بین نقاط با ارتفاع کم، متوسط و زیاد بسیار سخت شد؛ اینجا بود که یك نویسنده ایتالیایی قرن دوازدهم سیستمی جدید برای نگارش ارائه داد كه فقط شامل دو علامت بود: ممیز (/ اسلش) نشاندهنده مکث کوتاه بود و خط تیره (- دَش) خاتمه جمله را اعلام میکرد. در آن زمان از واژه ویرگول به جای اسلش نیز استفاده میشد.
در نهایت در اواخر قرن پانزدهم یک چاپکننده ایتالیایی، آلدوس مَنیوشس، ویرگول را به شکل امروزی طراحی کرد. او همچنین مخترع نقطه ویرگول و حروف کج (ایتالیک) است. این نشانه در قرن شانزدهم کاما نام گرفت یک واژه قدیمی یونانی به معنای قطعه بریده شده.
حال که ویرگولمان پا به این دنیا گذاشت از کاربردهای امروزی آن در زبان فارسی بگذریم، چرا که هدف از این نوشتار مرور قواعد دستوری نیست.
پس از آن دوره ویرگول فارسی یا همان کامای انگلیسی رایج ترین نشانه در زبان بوده است. جالب است که این نشانه با ورود به زبان فارسی همچون همتای فرانسوی نام ویرگول را حفظ کرده در حالی که امروزه واژه ویرگول در انگلیسی معادل اسلش است! پس اگر بخواهیم جایگاه ویرگول را در زبان انگلیسی بررسی کنیم باید به کاربردهای اسلش نگاهی بیاندازیم و چه کاربردی فراوان تر از “http://”
در سال 1996 ، هنگامی که تیم برنرزلی برای شبکه رایانه ای جدید خود قوانین را تنظیم می کرد، اظهار داشت که آدرس های وب سایت ها باید پس از دو اسلش شروع شوند. او توضیح داد که اسلشِ دوتایی نوعی ریشه برای همه آدرس ها است. نام وب سایت، فرزندان سطح بالای آن آدرس ریشه هستند و سایر سطوح زیر آنها با یک اسلش جدا میشوند. (نگاهی به آدرس همین صفحه بیاندازید تا برایتان روشنتر شود)
اما برنرزلی یک گام جلوتر رفت و شبکه بین سیاره ای را تصور کرد؛ اگر همه شماره های زمینی با دو اسلش شروع می شوند، شماره های بین سیاره ای با اسلش سه گانه شروع شود! به این ترتیب برای مثال کد شماره گیری زمین با مریخ بین "///" و "//" قرار می گیرد.
علیرغم این که هنوز اینترنت بین سیاره ای وجود ندارد اما تصور https:///earth//virgool.io رویای امیدبخشی است.
پی نوشت: در طول نوشتن این متن چندین بار خواستم برای بیان حس جملات از ایموجی ها استفاده کنم ولی به خودم گوشزد کردم که این یک مقاله نیمه جدی است. عادتی که امروزه کنار گذاشتن آن برای ما تقریبا غیرممکن شده است. به این فکر می کنم که شاید ساخت ایموجی ها با نشانه های نگارشی، میراث تمدن ماست برای دو هزار سال آینده...
منابع:
BBC.com
Times.com
Dictionary.com
