«من آدم حساسی نیستم. وقتی خانه والدینم را ترک کردم گریه نکردم. وقتی گربه ام مرد گریه نکردم. وقتی در ناسا کار پیدا کردم گریه نکردم.حتی وقتی روی ماه پا گذاشتم گریه نکردم. اما وقتی از روی ماه به زمین نگاه کردم بغضم گرفت. با تردید با پرچمی که در دست داشتم بازی کردم. از آن فاصله رنگ و نژاد و ملیتی نبود! ما بودیم و یک خانه گرد آبی... با خودم گفتم انسانها براي چه می جنگند؟ انگشت شصتم را به سمت زمین گرفتم و زمین با آن عظمتش پشت انگشتم پنهان شد و من با تمام وجود اشک ریختم.» این جملات منسوب است به نیل آرمسترانگ، اولین انسانی که حدود 50 سال پیش در چنین روزی روی ماه قدم گذاشت.
پس از سفر انسان به ماه و هزینه ها و استرس هایی که به همراه داشت، دانشمندان هم و غم خود را صرف سفرهای فضایی بدون سرنشین کردند. فناوری های جدید به آن ها کمک می کرد برای بسیاری از کارها از بازوهای روباتیک و سیستم های کامپیوتری به جای انسان استفاده کنند. در این مطلب نگاهی می اندازیم به هیجان انگیزترین ماموریت های فضایی که شاید برای انسان یک قرن پیش غیر ممکن بودند و حالا برای ما خاطراتی شیرین و جذاب شده اند.
جهشی بزرگ برای بشریت
نیل آرمسترانگ حتما جزو خوش شانس ترین انسان های جهان بوده است چرا که او چیزی را تجربه کرد که سال ها قبل و بعد از او آرزوی بزرگ بشر بوده و هست. او به همراه «باز آلدرین» فضانورد دیگر ماموریت آپولو 11 دو ساعت و نیم روی ماه قدم زدند و کاوش کردند. فضانورد سوم این ماموریت «مایکل کالینز»، به تنهایی در مدار ماه باقی ماند تا ۱۵ ساعت دیگر دو فضانورد دیگر به او ملحق شدند. پس از ۸ روز زندگی در فضا، هر سه فضانورد به زمین بازگشتند و خاطره ای در تاریخ بشر ساختند که همانندی نداشت.فضاپیمای آپولو ۱۱ در جلوی موشک ساترن ۵ نصب شده بود و پس از فرار از جاذبه زمین به همراه فضانوردان از موشک جدا شد و سه روز برای ورود به مدار ماه در راه بود.هنگامی که آرمسترانگ از فضاپیما پایین آمد و بر ماه گام نهاد، فیلمش به صورت زنده در تلویزیون‌های سراسر جهان پخش شد.
لحظه ای تاریخی برای همه انسان ها با این جمله نیل آرمسترانگ در یادها ثبت شد: «این گامی کوچک برای یک انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است.»
این ماموریت در واقع پاسخی به دستاورد شوروی برای ارسال اولین انسان به مدار زمین یعنی "یوری گاگارین (Yuri Gagarin) بود. درباره سفر به ماه، فیلم ها و مقالات زیادی ساخته و نوشته شده اند که می گویند چنین سفری هیچ وقت رخ نداده و همه این ها بازی های سیاسی و قدرت نمایی کشورهای روسیه و آمریکا بوده است. منتقدان سفر فضایی آپولو دلایلی هم دارند که با استناد به آن ها سفر انسان به ماه را دروغی بزرگ
می پندارند.عده ای می گویند امریکا برای دور کردن اذهان عمومی از جنگ ویتنام این بازی فضایی را راه انداخته است تا توجه مردم جهان به چیز دیگری در دنیا جلب شود، عده ای هم معتقدند چون روسیه فضاپیمای بی سرنشین را با موفقیت به ماه رسانده بود امریکایی ها تلاش کردند که بازنده رقابت فضایی نباشند و این بار فضاپیمایی با سرنشین با ماه بفرستند. بعضی هم می گویند که در آن زمان، امکان فرود بر ماه وجود نداشت، آن‌ها معتقدند که فرود ساختگی بر روی ماه برای تحقق بخشیدن به گفته «جان اف کندی»، رییس جمهور وقت آمریکا بوده است. او در مصاحبه ای گفته بود«قبل از پایان این دهه، انسان بر روی ماه فرود خواهد آمد و به سلامت به زمین برخواهد گشت.»
افق های نویی که از دورترین عضو منظومه شمسی دیدیم
سیاره ناشناخته ای که چند سال پیش از لیست سیارات منظومه شمسی خط زده شد هدف فضاپیمای «افق های نو» یا« New Horizons» شد. این نخستین بار بود که یک جرم ساخت بشر سرعت گریز از سیاره خود را که2/11 کیلومتر برثانیه است مستقیماً پشت سر می گذاشت. افق های نو با سرعت 26/16 کیلومتر برثانیه این رکورد تازه را در نخستین ساعت آغاز به کار، از خود به جا گذاشت .این فضاپیما 9 سال در راه بود و بالاخره تابستان سال 2015 به پلوتو رسید و در مدارش قرار گرفت. افق های نو برای اولین بار تصاویری جذاب و واضحی از سیاره کوچک انتهای منظومه شمسی به ما نشان داد. تصاویری که مدت ها همه را حیرت زده کرده بود. در میان این تصاویر عکس متفاوتی وجود داشت، شکل یک قلب در سطح پلوتو! انگار دورترین و کوچک ترین عضو منظومه شمسی داشت برای زمینی ها شکل یک قلب را نشان می داد. افق های نو اطلاعات جدید و عجیبی درباره سطح پلوتو و قمرهایش برای ما مخابره کرد.
کاسینی فضاپیمایی که در راه عشقش جان داد
کاسینی در سال 1997 به فضا پرتاب شد. این کاوشگر محبوب از سال ۲۰۰۴ در حال گردش به دور زحل بود و با فرورفتن در اتمسفر غلیظ سیاره حلقه دار در ۱۵سپتامبر 2017، مرگی دراماتیک را تجربه کرد. بنا بر تصمیم ناسا برای جلوگیری از برخورد کنترل نشده کاوشگر با قمرهای زحل (به خصوص تیتان) و احتمال آلودگی یا نابودی هرگونه حیات فرازمینی احتمالی در آن ها، با استفاده از آخرین مقادیر سوخت باقی مانده به درون جو زحل سقوط کرد. کاسینی بخشی از سیاره ای شد که بیش از یک دهه را به مطالعه آن پرداخته بود. فضاپیمای کاسینی، کاوشگری به نام «هوینگس» را حمل می کرد که در ژانویه ۲۰۰۵ بر روی تیتان، بزرگترین ماه زحل فرود آمد. کاسینی به چرخش دور زحل و مطالعه این سیاره بزرگ، حلقه های آن و قمرهای زیادش ادامه داد. کاسینی در طی این سال ها اکتشافات مهم بسیار زیادی داشته است.
کاسینی کارهای بزرگی کرد، عکس های خیره کننده از حلقه های چشم نواز زحل گرفت. از میان حلقه ها، زمین خانه همه ما را ثبت کرد تا بزرگی جهان و کوچکی سیاره ای که در آن زندگی می کنیم را نشان مان دهد. «کارل ساگان»، ستاره شناس بزرگ در توصیف عکسی که کاسینی از سیاره زمین و حلقه های زحل گرفته است می گوید:« دوباره به این نقطه نگاه کنید. همین جاست. خانه اینجاست. ما اینجاییم. تمام کسانی که دوستشان دارید، تمام کسانی که می شناسید، تمام کسانی که تابه حال چیزی در موردشان شنیده اید، تمام کسانی که وجود داشته اند، زندگی شان را در اینجا سپری کرده اند. برآیند تمام خوشی ها و رنج های ما در همین نقطه جمع شده است. تمامی شکارچیان و صیادان، تمامی قهرمانان و بزدلان، تمامی آفرینندگان و ویران کنندگان تمدن، تمامی پادشاهان و رعایا، تمامی زوج های جوان عاشق، تمامی پدران و مادران، کودکان امیدوار و... در این ذره غبار که در فضای بیکران در مقابل پرتوهای خورشید شناور است.»
ویجر دورترین دست ساخته بشر در فضای بی کران
شاید فکر فرستادن یک کاوشگر به بیرون از منظومه شمسی همان قدر عجیب باشد که قبلا رویای پرواز برای بشر عجیب و دور از دسترس بوده است. ساختن ابزاری که بتواند مرزهای منظومه شمسی را در نوردد و به بیرون آن برسد عجیب و شورانگیز است. ویجرهای یک و دو، اولش قرار بود سیارات مشتری و زحل را بیشتر به ما بشناسانند اما بعد از گذشتن از کنار این سیارات ماموریت شان تمدید شد و به جایی رفتند که یکی از آرزوهای دانشمندان بود. هر دو کاوشگر در سال 1977 به فضا پرتاب شدند
و اطلاعات زیادی درباره قمرهای سیارات انتهایی منظومه شمسی به دست آوردند، قمرهای جدیدی کشف کردند. اطلاعات جالبی درباره برخورد شهاب سنگ ها با قمرهای سیارات به زمین مخابره کردند و بالاخره به جایی رفتند که همیشه در تخیلات بشر ناممکن بود. جذاب ترین بخش قصه واقعی ویجرها صفحه ای طلایی است که حامل پیام انسان ها برای موجودات هوشمند فضایی است. ایده اولیه این کار را «اریک بورگن» داد و بعد از آن «کارل ساگان» اخترشناس معروف امریکایی از آن استقبال کرد و ایده را تکمیل کرد و در نهایت همسرش «لیندا سالزمن» طراحی هنری این لوح را انجام داد. این لوح از جنس طلاست و حاوی اطلاعات مختلفی درباره تمدن انسان با زبان جهانی ریاضیات است. تصاویری از دو انسان (زن و مرد) با دستانی افراشته به نشانه دوستی در خود دارد و نشانه سیاره زمین در منظومه شمسی و در کهکشان راه شیری روی آن ثبت شده است. موسیقی های منتخب از فرهنگ ها و نواحی مختلف، صداهایی از حیوانات مختلف و سلام و خوشامدگویی به 55 زبان مختلف در آن ضبط شده است.جالب است بدانید یکی از پیام های ویجر فارسی است که می گوید:«درود بر ساکنین ماوراء آسمان ها، بنی‌آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند. چون عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار.»
ویجرها به اندازه یک اتومبیل کوچک هستند و برای ادامه حرکت و فعالیت تا سال 2025 سوخت دارند.
روح و فرصت، وفادارترین کاوشگرهای سیاره سرخ
این مریخ نوردهای ناسا که در سال2003 به سمت سیاره سرخ پرتاب شدند تنها برای ماموریت 90 روزه طراحی شده بودند. اما اکنون پس ازگذشت15 سال هنوز در حال بررسی سطح سیاره سرخ هستند. از جمله اکتشافات بسیارمهم این دو مریخ نورد، شناسایی شواهد وجود آب مایع در سطح مریخ در سال‌های دور است. روح و فرصت نام دوقلوهایی هست که آلبوم تصاویر ما از مریخ را کامل کردند و بیش از آنچه انتظار می رفت به ماموریت شان وفادار بودند.
«جونو» نزدیک ترین دوست غول منظومه شمسی
مشتری از آن رو که سیاره ای است پر از حادثه و ماجراهای عجیب، برای دانشمندان اهمیت ویژه ای دارد. غول منظومه شمسی از جنس گاز است و طوفان های سهمگینش را به شکل دوایری پیچ در پیچ همیشه در عکس های قدیمی دیده بودیم. اما «جونو» چیزهایی به ما نشان داد که دیگر شبیه عکس نبودند و باورش سخت بود که فکر کنیم چنین تصاویر حیرت انگیزی واقعا سطح یک سیاره گازی است و نه یک نقاشی آبرنگ، اثر یک هنرمند معروف.
کاوشگر جونو بعد از 5 سال خود را به ۴۲۰۰کیلومتری سیاره مشتری رساند تا بهترین تصاویر را از غول منظومه شمسی ثبت کند. تاکنون هیچ کاوشگری موفق نشده بود تا این حد به مشتری نزدیک شود.
کاوشگر جونو به هنگام گردش به دور مشتری اطلاعات مختلفی درباره جرم، جاذبه، اتمسفر و تشعشات مغناطیسی بزرگ ترین سیاره منظومه شمسی جمع‌آوری می کند. این اطلاعات می‌تواند به سیاره شناسان کمک کند تا درک بهتری از شکل گیری منظومه شمسی پیدا کنند. دستگاه تصویربرداری کاوشگر جونو تصویری منتشر کرده که نشان می دهد قطب های سیاره مشتری درگیر یک سری طوفان های عظیم است که بزرگی به اندازه کل کره زمین دارند.
جونو که به اندازه زمین بازی بسکتبال است، رکورد سریع ترین فضاپیمای جهان را به خود اختصاص داده است. گزارش‌ها نشان مي دهد كه موتور جونو در زمان عمليات براي قرار گرفتن در مدار مشتري توانسته است سرعتي بيش از 265 هزار كيلومتر در ساعت ايجاد كند و به عنوان سريع ترين فضاپيماي جهان يا سريع ترين وسيله ساخت بشر برسد.
رازهای سیارکی در دل سپیده دم
سیارک ها همیشه اجرام جذاب و مرموزی بوده اند. امید یافتن نشانه هایی از آب مایع در این اجرام همیشه دانشمندان را به این وا داشته که چشم از سیارک ها برندارند. همین ماجرا اساس طراحی و ساخت فضاپیمای سپیده دم شد.«Dawn» که ترجمه فارسی اش «سپیده دم» است با هدف کاوش سیارک های «وستا» و «سرس» به فضا پرتاب شد. این کاوشگر در سال 2011 به سراغ وستا یکی از سیارک های مهم منظومه شمسی رفت و در سال 2015 در مدار سیارک معروف سرس قرار گرفت. سرس بزرگترین سیارک منظومه شمسی و تقریبا به اندازه تگزاس است و جایی بین مریخ و مشتری قرار دارد. از آن جا که این دو سیارک هر کدام در ناحیه‌ی متفاوتی شکل گرفته‌اند، کاوش آن‌ها سرنخ‌های جدیدی برای مطالعه‌ی چگونگی شکل گیری منظومه شمسی به دانشمندان می‌دهد. این اولین بار بود که یک کاوشگر به سراغ یک سیاره کوتوله یا سیارک می رفت، کمربند سیارکی داخل منظومه شمسی جایی ناشناخته و پر از شگفتی برای بشر بوده و با کاوشگر داون اسراری زیادی از آن برملا شد. حالا ما می دانیم که سرس مملو از سطوح یخ آب است. در نزدیکی یکی از دهانه های این سیارک، بخار آب پیدا شد که باعث درخشندگی بیشتر این ناحیه می شود. داون مسیر 2.7 میلیارد کیلومتری را در طول ماموریتش طی کرد.
این مطلب در روزنامه خراسان منتشر شده است.
