پرندگان وحشی مهاجر به ویژه پرندگان آبزی میزبان (waterfowls) منبع ویروس آنفلوانزای هستند. بسته به نوع ویروس و گونه پرنده، ویروس می‌تواند برای پرنده بی‌ضرر و یا کشنده باشد. در شرایطی که پرندگان بدون علامت و یا دارای علائم کم بیماری هستند، ممکن است ویروس بین کشورهای همسایه و فواصل مسیرهای مهاجرت خود پخش کنند.
اصلی‌ترین گونه‌ها در چرخه پخش ویروس آنفلوانزای مرغی، پرندگان آبزی همچون مرغ‌های دریایی و پرندگان ساحلی هستند. در عین حال این ویروس به راحتی در بین تمامی گونه‌های مختلف منتقل می‌شود. به همین دلیل بهتر است پرندگان پرورشی را در فضایی قرنطینه نگهداری کنیم.
بله، مواردی همانند نوع A(H5N1) هم در پستانداران، حیوانات وحشی و اهلی بروز می‌کند. سازگاری ویروس به ویژه در بدن پستانداران که از نظر بیولوژیکی به انسان نزدیکتر هستند، نگران کننده است. به همین دلیل نظارت منطقه‌ای، ملی و جهانی از نزدیک بر ویروس در حال گردش در منطقه نظارت داشته باشد تا تغییرات احتمالی و سازگاری ویروس با انسان را شناسایی کند. این موارد نه فقط A(H5N1)، بلکه تمامی زیرگروه‌های آنفلوانزای مرغی و همچنین سایر آنفلوانزاهای مشترک بین انسان و حیوان مانند آنفلوانزای خوکی را نیز در بر می‌گیرد.
چرا مراقبت از حیوانات و تشخیص زود هنگام بیماری بسیار مهم است؟
نظارت بر حیوانات و پرندگان به ما کمک می‌کند تا بدانیم کدام گروه آنفلوانزای در منطقه در گردش است. این موضوع ما را قادر می‌سازد تا حضور ویروس‌های مشترک بین انسان و دام که معروف به زُئونوز هستند را زودتر تشخیص دهیم. چرا که این نوع ویروس‌ها غالبا در حال تغییر هستند، تا سازگاری بیشتر پیدا کرده و قابلیت انتقالشان بیشتر می‌شود. تمامی این موارد بر سلامت عمومی بسیار حائز اهمیت است. در واقع تشخیص زودهنگام بیماری به کشورها این اجازه را می‌دهد تا نسبت به انجام اقدامات پیشگیرانه سریعاً وارد عمل شده و خطر انتقال و انتشار ویروس مرغی را کاهش دهند.
بله، هم سازمان جهانی بهداشت حیوانات WOAH و هم سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد یا فائو FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) توصیه به معدوم‌سازی طیور خانگی می‌کند. گرچه این تنها راهکار برای کنترل و ریشه‌کن کردن ویروس نیست. قرنطینه مناسب حیوانات، محدود کردن در جابه‌جایی حیوانات، تقویت پروتکل‌های امنیت زیستی و نظارت شدید در مناطق نزدیک به شیوع بیماری از دیگر عوامل مهم در کنترل بیماری است. راهکارهای ارائه شده برای تمام مناطق درگیری یکسان نیست. بسته به جمعیت حیوانات، زمینه‌های اپیدمیولوژیک، دسترسی به حیوانات به خصوص به حیوانات با ارزش اقتصادی بالا این اقدامات می‌تواند متفاوت باشد.
برخی از کشورها در سراسر جهان پیش از شیوع این بیماری اقدام به واکسیناسیون طیور می‌کنند. آیا واکسیناسیون برای حیوانات توصیه می‌شود؟
آنچه مسلم است واکسیناسیون علیه آنفلوانزای پرندگان در طیور ابزاری مهم در کنترل برزو بیماری و مرگ و میر پرندگان است. البته ذکر این نکته مهم است، که کشورها باید مناسب‌ترین واکسن را بنا به نوع ویروس شایع شده در منطقه، تزریق کنند. به این تکنیک استراتژی واکسیناسیون می گویند. بطور مثال جمعیت حیوانات که باید واکسینه شوند را تعیین کرده و از کافی بودن آن اطمینان حاصل می‌کنند. نظارت بر تشخیص هرگونه انتقال احتمالی و همچنین نظارت بر تشخیص تغییرات ویروس.
بهترین روش سعی بر کنترل ویروس آنفولانزای مرغی است. تمامی افرادی که با پرندگان وحشی و اهلی کار می‌کنند، باید دانش کافی در زمینه امنیت زیستی و ایمنی زیستی را داشته باشند. تمامی فعالان و پرسنل فعال در تولید و پرورش طیور باید آموزش‌های لازم را بدانند و با پروتکل‌ها آشنا باشند. علاوه بر دانستن و رعایت پروتکل‌ها، کارگران مشغول در این صنعت باید از تجهیزات حفاظتی مناسب برای جابه‌جایی پرندگان، از جمله لباس‌های حفاظتی خاص، دستکش و ماشک استفاده کنند. در صورت برخورد با پرنده وحشی یا اهلی مرده، در حال مرگ و یا بیمار از دست زدن به آن به شدت خودداری کنید و بلافاصله این مورد را به دامپزشکی رسمی گزارش دهید.
اگر مرغ یا سایر پرندگان مشکوک به آنفولانزای پرندگان را مشاهده کردید، باید موارد مشکوک را به شبکه بهداشت و دامپزشکی منطقه خود گزارش دهید.
منبع: آنفلونزای پرندگان
