فصل پاییز برای اهل هنر به ویژه دوستداران موسیقی حال و هوای دیگری دارد. برای ما ماه مهر با تولد استاد آواز ایران، محمدرضا شجریان معنای دیگری پیدا می‌کند.
محمدرضا شجریان متولد اول ماه مهر سال ۱۳۱۹ در مشهد ، موسیقیدان ،آهنگساز ، خواننده سبک اصیل ایرانی و خوشنویس در خط نستعلیق است. او در قرائت قرآن نیز فعالیت داشت و دعای ربنا، نامدارترین تلاوت قرآنیِ او بود. وی همچنین رئیس شورای عالی خانه موسیقی ایران ،بنیان‌گذار گروه شهناز و آفرینندهٔ چند ساز موسیقی نیز بود.
او نامزد ۲ جایزه گرمی ، سایت انجمن آسیا وی را پرآوازه ترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی، روزنامه ونکوورسان او را یکی از مهمترین هنرمندان موسیقی جهان و رادیوی عمومی ملی (NPR) در سال ۲۰۱۰ ایشان را یکی از ۵۰ صدای برتر جهان معرفی کرده است. محمدرضا شجریان درمیان دوستداران خود و ایرانیان ملقب به خسرو آواز ایران و استاد آواز ایران شناخته میشود.
محمدرضا شجریان در ۱۷ مهر ماه سال ۹۹ در سن ۸۰ سالگی به علت ابتلا به سرطان کلیه درگذشت. پیکر ایشان در شهر طوس مشهد نزدیک به آرامگاه فرودس به خاک سپرده شد.
این فهرست معرفی ۱۰ ترانه و تصنیف برتر محمدرضا شجریان است؛ مجموعه‌ای از قطعات و آهنگ‌های خسروی آواز ایران که هر کدام به دلیل حال و هوا و ویژگی‌های موسیقایی خاصی که دارند منحصربه‌فرد شده‌اند.
۱. آستان جانان
بر آستان جانان گر سر توان نهادن | گلبانگ سربلندی بر آسمان توان زد
از همکاری‌های درخشان محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان. نام این قطعه روی کل آلبومی که سال ۱۳۶۴ منتشر شد آمده است. اشعار این آلبوم اثر حافظ و باباطاهر هستند و این قطعه را شجریان روی یکی از غزل‌های مشهور حافظ خوانده است. ناصر فرهنگ‌فر در این قطعه تنبک زده است.
۲. قاصدک
قاصدک هان، چه خبر آوردی | از کجا وز که خبر آوردی؟
قطعه‌ای از آلبومی به همین نام به آهنگسازی پرویز مشکاتیان که شجریان در دستگاه ماهور و دشتی خوانده است. آخرین همکاری محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان در این آلبوم صورت گرفت. نسخه خوب آن خارج از کشور منتشر شده است. شعر از مهدی اخوان ثالث است.
۳. آنکه هلاک من همی
آنکه هلاک من همی خواهد و من سلامتش | هر چه کند به شاهدی کس نکند ملامتش
همکاری شجریان با مشکاتیان در آلبوم بیداد. قطعات آلبوم بیداد که سال ۱۳۶۴ منتشر شد در دو دستگاه همایون و شور ساخته شده‌اند و اشعار از حافظ و سعدی هستند. محمدرضا لطفی در این آلبوم تار می‌نوازد، ناصر فرهنگ‌فر تنبک، جمشید عندلیبی نی، ارسلان کامکار بربط و اردشیر کامکار کمانچه می‌زنند. تصنیف «هلاک من» در دستگاه همایون است.
۴. مرغ سحر
ظلم ظالم، جور صیاد | آشیانه‌م داده بر باد
تصنیف مشهور مرتضی خان نی‌داوود یک‌جور سرود ملی برایمان محسوب میشود. این تصنیف در دستگاه ماهور ساخته شده و شعرش را هم ملک‌الشعرای بهار سروده. از قمرالملوک وزیری آن را خوانده تا فرهاد مهراد که خوانش جدید و مدرنی از آن ارائه داد. اما اجرای شجریان حال و هوای غریبی دارد. در کنسرت‌هایش یکی از آن قطعاتی است که همیشه درخواست زیاد داشت و در پایان کنسرت مردم به احترامش به پا می‌خاستند و شور و شوق غریبی ایجاد می‌کرد.
۵. عشق داند
عاقلان نقطه پرگار وجودند، ولی | عشق داند که در این دایره سرگردانند
در دستگاه ابوعطا خوانده شده است. یک مقدمه سازی طولانی دارد. «عشق داند» در حقیقت یکی از قطعات کنسرت ابوعطا بود که سال ۱۳۵۹ در سفارت آلمان برگزار شد و سال‌ها بعد به صورت رسمی سال ۱۳۷۶ به بازار آمد. اشعار آلبوم از حافظ، باباطاهر و عارف قزوینی است. این قطعه همکاری محمدرضا شجریان با محمدرضا لطفی است.
۶. خون جوانان وطن
از خون جوانان وطن لاله دمیده | از ماتم سرو قدشان، سرو‌ها خمیده
تصنیفی سروده و ساخته عارف قزوینی که اولین‌بار توسط خود او اجرا شد. مثل «مرغ سحر» این یکی تصنیف را هم خوانندگان زیادی خوانده‌اند، اما مشهورترین اجرا همان کار محمدرضا شجریان است که سال ۱۳۵۱ با همکاری گروه شیدا و سرپرستی محمدرضا لطفی منتشر شد. در سال‌های اول انقلاب با توجه به مضمونش بار دیگر با تنظیم دیگری از فرامرز پایور و با صدای شجریان و اجرای گروه پایور منتشر شد.
۷. صبح است ساقیا
صبح است ساقیا قدحی پرشراب کن | دور فلک درنگ ندارد شتاب کن
یکی از قطعات آلبوم «دستان» با صدای شجریان و آهنگسازی پرویز مشکاتیان و اجرای گروه عارف و اشعار سعدی و حافظ که سال ۱۳۶۷ منتشر شده است. قطعه مشهور دیگر این آلبوم «چکاد» است.
۸. اشک مهتاب
به من گفتی که دل دریا کن‌ای دوست | همه دریا از آن ما کن‌ای دوست
یکی از تصنیف‌های آلبوم «خزان» که تنظیم‌ها کار فرامرز پایور بود. «اشک مهتاب» در مایه دشتی خوانده شده است. آهنگساز این قطعه حسن یوسف‌زمانی است.
۹. ساز خاموش
دل ز دستم رفت و جان هم | بی دل و جان، چون کنم
این یکی قطعه را به علاقمندان پروپاقرص‌تر موسیقی سنتی باید توصیه کرد. یک‌جور دیالوگ میان کمانچه و آواز است. در دسته تصنیف‌ها قرار می‌گیرد، اما بخش ساز و آواز هم دارد. قطعه‌ای از آلبومی به همین نام که سال ۱۳۸۶ منتشر شد و در حقیقت بخش اول کنسرتی است که دو سال قبل از آن برگزار شده بود. جزو همکاری‌های مثلث طلایی شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر و اولین گام‌ها برای همایون شجریان جوان که به عنوان نوازنده تنبک و همخوان با پدر در کنسرت حضور داشت. شعر از شفیعی کدکنی است.
۱۰. فریاد
خانه‌ام آتش گرفته است، آتشی جان سوز | هر طرف می‌سوزد این آتش، پرده‌ها و فرش‌ها را، تارشان با پود
ابتدای دهه هشتاد محمدرضا شجریان و حسین علیزاده با هم قطعه «فریاد» و چند قطعه دیگر را در یک کنسرت خارج از کشور اجرا کردند که سال ۱۳۸۲ آلبومش در ایران هم منتشر شد. کمانچه کار کیهان کلهر است و همایون شجریان هم تنبک زده. شعر از مهدی اخوان ثالث است. این آلبوم در دستگاه راست پنجگاه، شور و همایون اجرا شده.
انتخاب ۱۰ قطعه از میان آثار متعدد و درخشان محمدرضا شجریان کار دشواری است. بنابراین نمی شود این ده قطعه را بهترین کارهای او نامید چرا که تعداد کارهای شاخص‌اش بیش از این‌هاست. این ده قطعه هر کدام یادآور خاطرات و ایامی است که منحصربه‌فردشان می‌کند. این تنها ۱۰ ترانه و تصنیف پیشنهادی است، زیرا که می توان ترانه های درخشان دیگری از ایشان معرفی کرد که گوش کنید.
پیشنهاد میکنیم برای شنیدن این ۱۰ ترانه و دیگر تصنیف های شنیدنی استاد محمدرضا شجریان به همراه متن ترانه ها و اخرین پلی لیست ها و اهنگ های جدید برنامه وادیو جوان را نصب کنید و لذت ببرید.
