درباره فیلم "به بالا نگاه نکن" به کارگردانی "آدام مک کی"
چاپ شده در روزنامه سازندگی در تاریخ 1400.12.18
نویسنده یادداشت : مریم تاواتاو (نویسنده و منتقد)
به پایان، نزدیک می شوید.
دکتر "میندی" و دانشجویش "کیت" هنگام بررسی های علمی خود متوجه می‌شوند که شهاب‌سنگی بزرگ در حال نزدیک شدن به زمین است و طی شش ماه آینده به آن برخورد می کند. این دو نفر ماجرا را به کاخ سفید اطلاع می دهند اما کار به جایی نمی برند چون کسی عمق فاجعه را جدی نمی-گیرد. آن ها در مرحله بعد، موضوع را به رسانه ها می کشانند اما حضورشان در این فضاها بیشتر منجر به خلق موقعیت‌هایی کمدی می شود. این داستانِ فیلم "به بالا نگاه نکن" به کارگردانی "آدام مک کی" است که درسال 2021 منتشر شده.
انسانِ شتابان در بحبوحه مدرنیته، همواره به پایان خویش فکر می کند؛ به تمام محدودیت‌هایی که ممکن است او را چند پله به نقطه انتهای زندگیش نزدیک کند. پس منطقی است که بخواهد بداند کدام عوامل، تعادل وضعیت فعلی را به هم می زند و گاه در هنر و ادبیات، این احتمالات را منعکس کند. در این میان، توجه به مسائل زیست محیطی ومحدودیت منابع زمین به عنوان عامل مهمی در ادامه حیات زمین، بیشتر به چشم می آید. فیلم به بالا نگاه نکن، با بیان همین دغدغه ها ساخته شده و بی توجهی صاحبان قدرت در مورد مسائل محیط زیست و اقلیمی را نمایش می دهد. در فیلم، رفتاری که در کاخ سفید پس از مواجهه با خبر تهدید کره زمین می شود، در حد نگرانی رییس جمهور راجع به انتخابات بعدی و حفظ موقعیت سیاسی اش خلاصه می شود و مردم، در این اولویت بندی در جایگاه انتهایی قرار می گیرند؛ تمثیلی همیشگی از اراده سیاسی آنان که زبان به خدمت گشوده اند و در عمل، تنها به درخشش خود می اندیشند.
فیلم، مجموعه ای از بازیگران حرفه ای هم چون لئوناردو دی کاپریو، کیت بلانشت، مریل استریپ و جنیفر لارنس را به کار گرفته اما شاید بتوان گفت که از این مجموعه ستاره، بازی گروهی چندان عمیقی شاهد نیستیم. شروع فیلم، قوی و در موقعیت پر از کشمکشی روایت را آغاز می کند اما در ادامه، پیشبرد مسایل، فدای مضحک‌بودن موقعیت ها می شود و بخش منطق اتفاقات، جایش را به هیجانات آنی تر می دهد.
به بالا نگاه نکن، تابلوی اعلانی از یک موضوع جذاب را حمل می کند که نتوانسته پایش را از حد ارائه یک لیست دغدغه، فراتر بگذارد و به همین دلیل، تنها درحد یک فیلم سرگرم کننده پرستاره باقی مانده.
فیلم، پرداختی سطحی به مسأله ای عمیق داشته که دغدغه روزگار فعلی است. شاید اگر به مساله اصلی، پرداخت پرحوصله تری صورت می گرفت، با محصول تاثیرگذاتری مواجه بودیم. خصوصا که فیلم، نگاهی جالب به موضوع تاثیر رسانه دارد و می توانسته با همین فرمان پیش برود و از ظرفیت موضوعش در بیان جزییاتی مرتبط از واکنش دولت و مردم درچنین موقعیتی بیشتر سخن بگوید. فیلم، آشکارا نشان می دهد که رسانه ها و شبکه های اجتماعی، سعی در کنترل افراد دارد تا آن گونه که ماشین کلیشه ساز رسانه و سرمایه دارانِ پشت آن می خواهند رفتار نمایند و این گونه برآشفتگی شرایط بحرانی می افزایند؛ برای مثال دکتر میندی در جریان زنجیرواری تحت سلطه رسانه قرار می گیرد. انگار در زمانه مدرن، آدم ها اسیر دستان پرادعای رسانه هستند و با افتادن در دام مصرف گرایی از او فرمان می برند. از طرفی رسانه در کنار بازی قدرت، منجر به تحریف واقعیت می شود. همان گونه که در فیلم نشان داده شد که چگونه دخالت قشر مرفه و طبقه سرمایه دار در سیاست های عوام فریبانه قدرتمندان جامعه باعث شد که امنیت مردم خدشه دار شود.
فیلم های آخرالزمانی که موضوع پایان دوران بشر را هدف می گیرند، جذابیت زیادی دارند و اگرچه گاه با چاشتی بدبینی در زمینه به خطرافتادن منابع کره زمین و یا بروز بیماری های کشنده ترکیب می-شوند اما هم چنان پتانسیل تزریق هیجان را به تماشاگر خواهند داشت. چرا که با به چالش کشاندن وضعیت موجود، سعی در احتمالِ به واقعیت پیوستن نگرانی های انسان در پایان یافتن تمدن بشر دارد.
به بالا نگاه نکن، فیلمی است دغدغه مند که خواسته نسبت به بی توجهی صاحبان قدرت و سرمایه به مسأله زمین و محیط زیست و احتمال قحطی و به خطرافتادن حیات مردم، نقدهایی وارد کند اما این نقدها گل درشت تر از آن بوده که به باورپذیری مخاطب منجر شود و ماندگارش کند؛ اگرچه نمی توان از شروع طوفانی و موقعیت های خنده دار چشم پوشید.
