بسم الله الرحمن الرحیم
شب اول عرض کردم برای رام کردن و تسخیر کردن انسان چند راه وجود دارد:
۱) فشار و تهدید
۲) هوس های تعریف نشده
۳) تخیلات
۴) عقل و خرد
۵) دل و ...
در بحث امشب از این زاویه به محبت نگاه می شود؛ گاهی حب و عشق صادقانه است و گاهی غیر صادقانه. عشق صادق فرد را تابع معشوق می‌کند. امام صادق شعری در مورد محبت دارد: تَعصِى الإله و أنت تُظهِرُ حُبَّه هَذا لَعَمرى فِى الفِعالِ بَدیعٌ لَو کَانَ حُبُّکَ صَادِقاً لَأطَعتَهُ إنَّ المُحِبَّ لِمَن یُحِبُّ مُطِیعٌ ایشان می‌گویند تو معصیت خدا را می کنی و بعد محبت او را اظهار می کنی ! اگر حب تو صادقانه بود محبوب (خدا) را اطاعت می‌کردی. زیرا یک قانونی داریم که محب در بند محبوب است.
معلوم است حب صادقانه نبوده است. قرآن در این باب می‌فرماید : «قُل إِن كُنتُم تُحِبّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعوني يُحبِبكُمُ اللَّهُ». ای پیامبر به مردم اینگونه بگو که اگر خدارا دوست دارید پیرو من بشوید، چون من سفیر و فرستاده او هستم. اگر چنین کنید خدا شما را دوست خواهد داشت. این دوست داشتن، دوست داشتنِ اختصاصی است.
مطلب بعدی در این باب این است که، بعضی ها فقط از اباعبدالله خوششان می آید؛ محب صادق نیستند. مطلب بعدی محبت حقیقی و محبت مجازی است. علامه محمد تقی جعفری ذیل خطبه ۱۰۹ نهج البلاغه می فرمایند: یک عشق فوق معقول داریم، یک عشق معقول و یک عشق غیر معقول.
عشق فوق معقول همان محبت به ذات مقدس خداست که ضمیر و خمیر ما را با محبت خودش سرشته است.
عشق معقول هم ارزش های انسانی است مثل خدمت کردن، خوش خلق بودن و ... .
عشق غیر معقول اونهایی که منشأ آن شهوات تعدیل ناشده است. شهوات تعدیل شده را که خود خداوند داده است؛ «زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ».
شکل چهارمی را هم ما اضافه می کنیم. ای کاش این عشق غیر معقول را دو بخش می کردیم. یک بخش عشقِ غیر معقولِ مجازی، آمیخته با شهوات جنسی؛ نوع دیگر عشقِ غیر معقولِ مجازی، غیر شهوات جنسی است. گاهی دو تا هم جنس که به هم محبت می ورزند، نظرشان اصلا آلوده نیست. این را علامه جعفری اشاره نفرمودند. مثلا حضرت زهرا عشق حقیقی است. چرا که می فرمایند هیچ چیز به اندازه ی نظر به وجه الله مرا به وجد نمی آورد.
علامت عشقِ غیرمعقولِ مجازی که غیر شهوات جنسی است این است که وقتی طرف می‌رود دل را می‌کند و می‌برد. حالا ممکن است پس از اینکه آن دو نفر نماز جماعت را با حالات خوب خواندند، یکی از آنها برود. اگر آن دیگری مثل قبل نماز جماعتش را نخواند، باید در این عشق تأمل کند. این عشق از حد اعتدال گذشته است.
خداوند در یک حدیث قدسی می فرماید : «دلی که از محبت من خالی شد، به محبت های دیگر گرفتارش می کنم». این دل پاسداری می خواهد... سوالی پیش می آید؛ عشق مجازی را خداوند آفریده است؟ نظام عالم نه تنها نیکوترین است؛ در متون فلسفه ی اسلامی آمده است: از این نیکوتر آفریده شدن جز محالات است.
دو تا از شرور را علامه شهید مطهری گفته اند و یکی هم بنده اضافه می‌کنم. علامه شهید مطهری در عدل الهی فرمودند، شروری که در عالم به آنها شر می گویید، یا عدمی هستند (مجموعه ای از نیست ها) و یا شر نسبی هستند (وجودش در عالم ضرورت دارد ولی برای تو ضرر حساب می شود).
چیزی هم که بنده اضافه می‌کنم این است، شر ترکیب کردن دو پدیده ای که جدا جدا مفیدند. خداوند عشق مجازی را نمی آفریند، بلکه انسان با اختیار خودش افراط می‌کند و عشق مجازی را ایجاد می‌کند. خدا عشق حقیقی و زلال و پاک را آفرید و گفته است با این عشق تا بی‌نهایت می توانی بروی.
انسان اختیار دارد که خیر را تبدیل به شر کند. ابهامی به وجود می‌آید؛ خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ عَسَی أنْ تَکْرَهُوا شَیئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُم وَ عَسی أنْ تُحِبُّوا شیئاً و هُوَ شَرٌّ لَکُم». باید گفت، بعضی اوقات شما زیادی یک چیز را دوست دارید. در خواسته های خودتان اینگونه بگویید؛ خدایا ممکن است من بر چیزی اصرار بورزم ولی تو خودت آن را کنترل کن.
حجت الاسلام والمسلمین استاد علی رهبر
مجموعه فرهنگی مسجد حضرت زهرا سلام الله علیها - دانشگاه صنعتی اصفهان
