علی ابن ابیطالب، امام اول شیعیان و خلیفهی چهارم اهل سنت یکی از نمادهای عدالت در جامعهی معاصر ماست. شخصی که به عنوان نماد عدل در جامعه شناخته میشود. در داستانها آوردهاند که در بازار کوفه، با دست خود دکّان میساخت تا قیمت دکانها تعدیل شود و همه بتوانند با مساوات بیشتری کسب درآمد کنند. یا داستان معروف کوزهی شیرهایی که شبها پشت در خانهی یتیمان به صورت ناشناس میگذاشت.
از نمادها که فاصله بگیریم و به دنیای مدرن بیاییم هم متوجه میشویم که «عدالت اجتماعی» یکی از شاخصهای اصلی رشد و توسعهی یک کشور محسوب میشود. به صورت ساده، اینکه یک نفر، فارق از محل زندگی، اعتقادات، وضعیت مالی و... امکان دسترسی به امکانات را داشته باشد، در تمام جهان یک امر پسندیده و یک شاخص برای رشد محسوب میشود. یکی از شاخصهایی که عدالت اجتماعی را نشان میدهد، «شاخص ضریب جینی - Gini Index) در کشورهاست. به گونهای که هر چقدر این ضریب کمتر باشد، اختلاف طبقاتی (فاصلهی فقیر و غنی) در آن کشور کمتر است. نگاهی به مقایسهی سه کشور ایران، ترکیه و فنلاند در زمینهی شاخص جینی بیندازید:
یکی از مصادیق عدالت اجتماعی، تواناییِ دسترسی به امکانات (مانند وسائل رفاهی، شغل و...) است. همین عدالت اجتماعی است که سالیان دراز حکومتها به خاطر آن تلاش کرده بودند (البته نه همهی حکومتها!).
با گسترش اینترنت، یکی از بسترهای عدالت اجتماعی به صورت ارزان و قابل دسترس به دورافتادهترین نقاط جهان گسترده شده است و ابزارهای آن مانند شبکههای اجتماعی، فروشگاههای اینترنتی، وبسایتهای تبادل کالا و... مانند سربازانِ ارتشِ صلح، نیروهای خودشان را به تمام نقاط جهان گسیل داشتهاند.
برای اثبات این مطلب (در ایران) میتوانیم نگاهی به گزارش سالیانهی دیجیکالا بیندازیم. گزارش کامل را میتوانید از اینجا دانلود کنید. بیایید نگاهی به بخشی از این گزارش در حوزهی عدالت اجتماعی بیندازیم. به تصویر زیر نگاه کنید:
نقاط آبی در این تصویر، مشتریان دیجیکالا را در سطح ایران نشان میدهد و نقاط قرمز، فروشندگان دیجیکالا هستند. اگر دقت کنید، مشتریان دیجیکالا به راحتی در تمامی ایران پراکنده شده است. یعنی مشتریان دیجیکالا از هر کجای ایران با یک اینترنت ساده، میتوانند بروزترین کالاها و وسائل کاربردی را بدون واسطهی اضافی در دسترس داشته باشند.
اما جالبتر در تصویر بالا، نقاط قرمز هستند، فروشندگانی که محصولات خود را از سراسر ایران به راحتی به معرض فروش گذاشتهاند. برای مثال شخصی از جنوبیترین نقطهی سیستان و بلوچستان توانسته محصول خود را به تمامی ایران، عرضه کرده و بفروشد. این در حالی است که در حالت عادی و بدون استفاده از ابزاری مانند دیجیکالا و اینترنت، این کار تقریباً محال به نظر میرسید.
اجازه بدهید به یکی از نمودارهای دیگر هم در این گزارش نگاه کنیم:
بیش از ۸ هزار کارمند دیجیکالا (برخلاف بسیاری از کسبوکارهای نو) فقط در شهری مانند تهران مستقر نشدهاند. ساکنین بوشهر تا خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان تا آذربایجان غربی کارمندان مستقیم دیجیکالا هستند. اشتغالزایی مولد که به صورت پراکنده در سراسر ایران گسترش یافته، یکی دیگر از مصادیق عدالت اجتماعی است که به کاهشِ مهاجرت منفی و بهبود شاخصهای عدالت پولی کمک شایانی میکند.
البته پراکندگی در موازات با تعداد قرار میگیرد. در واقع رشد تعداد کسبوکارها به اندازهی پراکندگی مهم است. برای همین نگاهی به نمودار زیر در همین گزارش میاندازیم:
بیش از ۱۵۲هزار کسب و کار در سراسر ایران محصولات خود را بر بستر دیجیکالا فروختهاند. این تعداد و رشد ۱۵۰برابری نسبت به سال ۹۵، نشان از بازخورد خوبی بوده که کسبوکارها در سراسر ایران از فروش محصولات خود در دیجیکالا گرفتهاند.
در کل یکی از مصادیق عدالت اجتماعی برای کاهش فاصلهی بین فقیر و غنی، اینترنت با پوشش سراسری و اپلیکیشنهایی هست که بتواند مصادر این تفکر را در تمامی نقاط یک کشور و بعد از آن تمامی جهان پراکنده سازد.