اندومتریوز یکی از علت های شایع ناباروری است. درواقع این بیماری یک اختلال رحمی است که طی آن بافتی مشابه بافت داخلی رحم شروع به رشد در خارج از رحم می‌کند. این بافت ، همچنین می تواند در سایر اندام های لگن و در برخی موارد خارج از لگن نیز رشد کند ، به‌همین‌دلیل، ممکن است تخمدان‌ها ، لوله‌های فالوپ و بافت پوشاننده لگن را نیز درگیر کند و منجر به ایجاد چسبندگی‌های اطراف لوله‌ای شود بنابراین رسیدن اسپرم به تخمک و تشکیل سلول تخم با مشکل مواجه می شود . همچنین این عامل می‌تواند آزادسازی تخمک از تخمدان را دشوار کرده و یا مانع انتقال تخمک شود. اندومتریوز منجر به تغییر سیستم ایمنی ، تغییر محیط هورمونی اطراف تخمک و کاهش کیفیت تخمک ها می شود و می تواند مانع از لانه گزینی جنین شود.
بافت مبتلا به اندومتریوز به فعالیت خود ادامه می دهد و در هر دوره قاعدگی با پاسخ به هورمون ها ، ضخیم شده و منجر به خون ریزی می شود. این خون به دلیل اندومتریوز قادر به خارج شدن نیست ، لذا موجب تحریک بافت های اطراف و ایجاد درد خواهد شد. همانطور که گفته شد ضایعات اندومتریوز منجر به ایجاد التهاب در نواحی درگیر می شود و التهاب نیز باعث تولید مولکول‌های پروتئینی محلول در آب به نام سیتوکین می شود، درنتیجه این مواد شیمیایی سلول های اسپرم و تخمک را مهارکرده و مشکلات باروری به همراه دارد.
حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد افراد مبتلا به اندومتریوز دچار ناباروری می شوند. شانس طبیعی باردار شدن در هر ماه برای افرادی که اندومتریوز ندارند تقریباً ۱۰-۲۰٪ است ، این در حالی است که افراد مبتلا به اندومتریوز فقط ۱-۱۰٪ شانس بارداری دارند.
در برخی افراد، بافت اندومتر می تواند به عضله رحم تبدیل شود و شکل دیگری از اندومتریوز به نام آدنومیوز ( رشد سلول‌های بافت داخلی رحم در دیواره عضلانی رحم) ایجاد کند که باعث ضخیم شدن دیواره‌های رحم و طولانی‌تر شدن قاعدگی یا خونریزی‌های شدید می‌شود . آدنومیوز می‌تواند بر قدرت باروری فرد تأثیر منفی داشته باشد و یکی از علل دخیل در ناباروری است در واقع آندومتریوز حالتی است که بافت آندومتر در خارج از حفره رحم وجود داردو معمولاً به دلیل وجود بافت آندومتر در لوله های فالوپ یا در تخمدان ها است. درصورتیکه این آدنومیوز ، وجود بافت آندومتر در میومتر است ، بنابراین به آدنومیوز ، آندومتریوز داخلی نیز گفته می شود.
لازم به ذکر است که اولین گام برای تشخیص اندومتریوز ، نمونه برداری از بافت رحم بوده که به صورت سرپایی و درمطب به وسیله ی کتترهای یکبار مصرف پایپل انجام می شود.
