آنالیز خوراک دام یکی از مهمترین مباحث در پرورش دام طیور و آبزیان است که امروزه پیشرفت های زیادی در این بخش دیده شده است.
آنالیز خوراک دام، طیور و آبزیان یکی از مهمترین بخش های کارهای مزارع پرورشی دام، طیور و آبزیان، کارخانجات خوراک و محققان است. در ادامه قصد داریم به فاکتورهای قابل ارزیابی در خوراک و روش آنالیز برخی از مهمترین های آنان بپردازیم.
دستگاه اندازه گیری انرژی خام خوراک بمب کالریمتر می باشد. بعد از آن که نمونه را با روش های مورد نظر جمع آوری کردیم؛ ابتدا بالشتک های مخصوص دستگاه بمب کالریمتر را در آون خشک میکنیم.
بعد از سرد شدن داخل دسیکاتور وزن آنها را یادداشت و سپس صفر می کنیم و بعد بالشتک ها را با نمونه داخل آون با حرارت 40 تا 45 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت قرار میدهیم تا کاملا خشک شوند.
وقتی نمونه داخل دستگاه قرار می گیرد و استارت دستگاه زده شود، دمای آب با کت و ژاکت را تنظیم هنگامی که به حد تعادل رسید، با برقرار نمودن جریان الکتریسیته، سیم جرقه زده ، در نتیجه اکسیژن فشرده داخل بمب نیز منفجر وهمراه آن نمونه می سوزد.
حرارت ایجاد شده از سوختن نمونه، از بدنه بمب به آب باکت منتقل می شود.توسط ترمومتر دستگاه، اختلاف دمای آب باکت از لحظه انفجار تا پایان مرحله جذب حرارت توسط دستگاه ثبت شده، آن را در انرژی تعادل ضرب نموده، انرژی خام به دست می آید.
آب قسمت عمده ای از ترکیبات مواد غذایی و خوراک دام و طیور را تشکیل می دهد. قسمتی از آب مواد غذایی به آسانی توسط فشار یا حرارت خارج می شود ولی قسمتی دیگر از آب محتوی که به صورت الصاق یا ترکیب در ماده ی غذایی موجود است به اشکالی خارج می شود که به آن آب پیوسته گویند.
کارشناسان اندازه گیری رطوبت ماده غذایی را به دو علت توصیه می کنند:
روش کار: مقداری از نمونه را آسیاب کرده سپس پلیت را به مدت 30 دقیقه در آون 105 درجه گذاشته و بعد داخل دسیکاتور گذاشته تا به دمای محیط برسد. 2 گرم از نمونه را وزن کرده و در پلیت میریزیم سپس به مدت تقریبا 3 ساعت در آون 100 درجه قرار می دهیم .
تا آن جا باید حرارت دهی را ادامه داد تا اگر نمونه را وزن کنیم و دوباره حرارت دهیم برای بار دوم وزن نمونه تغییر نکند. بعد از عمل ثابت کردن وزن نمونه را در دسیکاتور گذاشته تا به دمای محیط برسد.
نمونه ی سرد شده را وزن کرده و طبق فرمول درصد رطوبت به دست می آید.
اندازه گیری ماده خشک(DM):
مقدار کل ماده ی غذایی بدون در نظر گرفتن درصد رطوبت را ماده خشک می گویند که در کل شامل پروتئین، چربی ، فیبر خام و عناصر معدنی در ماده ی غذایی می شود. برای اندازه گیری درصد ماده ی خشک یک جیره، مقدار درصد رطوبت به دست آمده را از 100 کم کرده و مقدار ماده ی خشک به دست می آید.
از روش کلدال برای به دست آوردن میزان ازت نمونه استفاده شده و از روی آن مقدار پروتئین محاسبه می شود.
در این روش نمونه در اسید سولفوریک غلیظ هضم شده و تمام ازت آن به جز فرم نیترات و نیتریت تبدیل به نیترات آمونیوم شده و در قسمت تقطیر به واسطه افزودن هیدروکسید سدیم، آمونیاک آن جدا و در داخل محلول اسید بوریک جمع آوری شده و با عمل تیتراسیون رنگ سنجی ،مقدار ازت به دست می آید.
روش هضم نمونه در محلول تری کلرو استیک اسید بوده و توسط این روش احتمال افزوده شدن اوره ، تشخیص و اندازه گیری می شود.
مقداری از پروتئین خام که توسط حیوان جذب شده و به پروتئین خام منهای اتلاف پروتئین در فضولات پروتئین قابل هضم گویند.
در اثر فعالیت آنزیمهای پروتئولیتیک ساختمان پروتئینی تجزیه شده و باعث آزاد شدن مواد فرار و آمونیاک آزاد و فساد ماده غذایی می شود. با اندازه گیری این فاکتور می توان درباره فساد یا عدم فساد پروتئین قضاوت نمود.
چربی شامل اسیدهای آلی، الکل ها و رنگدانه ها بوده و به روش سوکسله از نمونه استخراج می گردد.
ماده مورد آزمایش توسط کاغذ صافی یا کارتوش در بخش استخراج کننده قرار می گیرد،آنگاه اتر پس از تقطیر،بر روی ماده ریخته و سبب حل چربی آن می شود.
بخار های اتر در قسمت مبرد تقطیر شده و به استخراج کننده بر میگردد. این قسمت دارای دو بخش ورودی و خروجی آب می باشد. پس از ورود بخارات اتر به این بخش در اثر سرمای آب عمل تقطیر صورت گرفته و مایع اتر به داخل استخراج کننده برگشت داده می شود.اتر پس از مکش وارد بالن می گردد. در اثر حرارت هیتر ، اتر بخار شده و از بالن به بخش سرد کننده می رود. چربی پس از استخراج در کف بالن جمع می شود. تفاوت وزن بالن در دو مرحله بعد و قبل از آزمایش نشان دهنده وزن چربی خواهد بود.
به باقی مانده خوراک دام پس از سوزاندن آن در کوره الکتریکی به وسیله حرارت بالا اصطلاحاً خاکستر می گویند که در آن مواد آلی از بین رفته و تنها مواد معدنی باقی می ماند. خاکستر تولید شده اغلب شامل موادی مانند سدیم، پتاسیم، منیزیم، منگنز، کلسیم، آهن، گوگرد، فسفر و کلر می باشد.
اندازه گیری مقدار خاکستر به این صورت است که، کاهش وزنی که در طول سوزاندن نمونه در دمایی بالا و متناسب رخ می دهد، همراه با سوختن مواد آلی و بدون تجزیه و نابودی قابل محسوس مواد تشکیل دهنده خاکستر و یا کاهش مواد فرار مورد نیاز در اندازه گیری می باشد.
روش کار: مقداری از نمونه را آسیاب کرده ، سپس بوته چینی را به مدت 30 دقیقه در کوره 500 تا 550 درجه گذاشته و بعد داخل دسیکاتور گذاشته تا به دمای محیط برسد.
2 گرم از نمونه را وزن کرده و در بوته چینی می ریزیم. سپس با گیره بوته چینی را گرفته و حرارت داده تا محتویات بوته چینی سیاه رنگ شده و از آن دود خارج شود. سپس به مدت تقریبا 3 تا 5 ساعت در کوره 550 درجه قرار می دهیم .
تا آن جا باید حرارت دهی را ادامه داد تا محتویات بوته چینی خاکستری شود. بعد نمونه را در دسیکاتور گذاشته تا به دمای محیط برسد. نمونه ی سرد شده را وزن کرده و طبق فرمول مقدار خاکستر به دست می آید.
کربوهیدراتهای موجود در مواد غذایی به دو بخش فیبر خام و عصاره فاقد ازت تقسیم می شود.
بخشی از کربوهیدراتها که در محلول اسیدی و قلیایی حل نمی شود را فیبرخام می نامند. مواد پروتئینی و قندی در اسید و مواد چربی در قلیا هضم می شوند و بسیاری از مواد معدنی حل می شوند.
روش کار:
ابتدا مقدار 2 الی 3 گرم ماده ی خوراکی آسیاب شده را در داخل بشری به حجم 300 الی 400 سی سی می ریزیم. به روی آن 200 سی سی اسید سولفوریک اضافه می کنیم که به آن 25% نرمال گویند.
سپس محتویات بشر را میجوشانیم ، این کار را به مدت نیم ساعت ادامه می دهیم. اگر جوشیدن به صورت محکم صورت گیرد دیواره سلولی از بین می رود. بعد از اینکه عمل جوشیدن پایان یافت آن را خنک می کنیم. سپس یک کاغذ صافی معمولی روی قیف بخنر گذاشته بعد محتویات بشر را روی آن بوخنر می کنیم.
در یک پیست ، محلول هیدروکسید سدیم میریزیم ریزیم و بعد محتویات کاغذ را با پیست حاوی محلول هیدروکسید سدیم را داخل بشر می ریزیم ، بشر را روی هات پلیت گذاشته و 10 دقیقه می جوشانیم و بعد خنک می کنیم.
بعد از کاغذ صافی هات من استفاده می کنیم. ابتدا بایستی که وزنش کنیم ، بعد روی بوخنر و پمپ روشن بشر را می شوییم. در موارد معمولی 10 سی سی استون روی آن می ریزیم تا مواد رنگی ،حتی گزانتوفیل هم خارج شود.کاغذ صافی را در بوته چینی می گذاریم (حتما بوته چینی را وزن می کنیم).بعد به مدت 2 ساعت در آون 105 درجه میگذاریم تا خشک شود.
در این حالت آن چه باقی می ماند فیبر خام و خاکستر است. بعد که کاغذ صافی را در آوردیم روی شعله در زیر هود دود گیری می کنیم .بعد در کوره در دمای 450 درجه سانتی گراد به مدت 5 الی 6 ساعت می گذاریم. سپس در آورده و وزن می کنیم و بعد از طریق محاسبات فیبر را اندازه گیری می کنیم.
📷
به سنجش سلولز، همی سلولز، لیگنین، سیلیس، تانن ها و کوتین ها اطلاق شده و یک ارزیابی دقیق از اجزای فیبری یا همان دیواره سلولی غذا را به ما می دهد.
بخش فیبری با قابلیت هضم پایین علوفه می باشد که شامل لیگنین و سلولز است. با افزایش سطح آن در علوفه ها، سطح انرژی قابل هضم کاهش می یابد.
یک ماده غیر قابل هضم پیچیده موجود در بخش های چوبی گیاهان نظیر چوبه بلال، پوسته ها و بخش فیبری ساقه و برگ گیاهان است.
به بخشی از ازت که به بخش فیبری راه یافته است اطلاق شده و معیاری برای تخمین اثر حرارت دهی اضافی بر
علوفه هاست. در علوفه های آسیب دیده در اثر حرارت ناشی از فرآیندهای پلت کردن، سیلو کردن یا بسته بندی کردن میزان آن یا در حقیقت میزان اتصال ازت به بخش فیبری غذا که منجر به غیرقابل دسترسی شدن آن میشود، افزایش می یابد.
اگر مجموع رطوبت، خاکستر، پروتئین، چربی و فیبرخام را از 100 کم نماییم، عصاره فاقد ازت بدست می آید.
