علوفه دام شامل یونجه، علف باغی و کاه، سیلاژ و… میباشد. هزینه های خوراک را حداقل ممکن نگه میدارد. همچنین اهمیت اصلی علوفه به علت انجام کافی فرایند نشخوار و تنظیم شرایط شکمبه است. در تهیه علوفه برای جلوگیری از فعالیت آنزیم های گیاهی و میکروبی از درصد رطوبت آن میکاهند؛ که میزان رطوبت گیاه بستگی به عواملی مثل گونه گیاه، منطقه آب و هوایی پرورش، زمان برداشت و شرایط نگه داری دارد.
در بخش علوفه های دامی میتوان یونجه را به دلیل خوش خوراکی ودرصد پروتئین و کلسیم، فسفر و ویتامینهای A و D بالای آن به عنوان بهترین و مغذیترین علوفه معرفی کرد. زمان گلدهی مشخص کننده ی نوع واریته یونجه بوده و بهترین زمان برداشت آن (اوایل گل دهی) 3/1 بوته به گلدهی رسیده باشد بهترین زمان برداشت با قابلیت هضم قابل قبول میباشد. مصرف هم بصورت تازه، خشک شده و سیلو آن میباشد.
عوامل موثر بر ارزش غذایی یونجه می تواند بسته به گونه گیاه، میزان بلوغ، نسبت ساقه به برگ، نوع خاک پرورش یافته، اقلیم آب و هوایی پرورش یافته شده و زمان برداشت متفاوت میباشند.
علوفه های باغی به دلیل الیاف بلندی که دارند موجب افزایش نشخوار دام شده و از نفخ دام جلوگیری میکنند و به نوبه خود بهتر عامل افزایش چربی شیر میباشند. ولی در دامپروری صنعتی به دلیل آنالیز نامعلوم استفاده از آن ها زیاد توصیه نمیشود.
ساقه و برگ بخشهای کاه را تشکیل می دهند که پس از جداسازی دانه در فرآیند خرمن کوبی باقی میماند. کاه به دلیل فقر مواد مغذی و معدنی و فیبر بالایی که دارد جزء کم ارزش ترین مواد خوراکی دسته بندی می شود که بین انواع کاه های تولیدی کاه جو کیفیت بالایی دارد به نسبت آن کاه برنج و بعد کاه گندم دسته بندی میشوند.
معمولا برای افزایش هضم کاه آن را با اوره غنی سازی میکنند. معمولا مواد مغذی افزودنی بصورت محلول روی کاه اسپری میشود.
سیلاژ کردن علوفه هضم غذای دام را بهبود بخشیده، شیرتولیدی را افزایش میدهند و از افت کیفیت ماده جلوگیری میکنند؛ سیلاژها حاصل تخمیر ساقه و برگ ذرت و جو یا علوفه یونجه هستند. سیلو فرآورده های علوفهای با توجه به طیف رطوبتی محصول به دو دسته سیلوهای پر رطوبت (درو-مستقیم) و سیلو های کم رطوبت (کمتر از 60 درصد) تقسیم میشوند. گاهی برای بهبود ارزش غذایی علوفه از افزودن هایی شامل غلات (50 کیلو در تن)، آب پنیر خشک (10 کیلو در تن) و ملاس (10 کیلو در تن) استفاده می شود که منابع تامین کننده ی کربوهیدرات قابل تخمیر هستند.
سیلاژ یونجه باعث بهبود کیفیت یونجه و افزایش اشتهای حیوان میشود-بهترین نوع یونجه برای سیلاژ یونجه تازه (چین اول) است به لحاظ رطوبت بالا یونجه تر خطرات کاهش منیزیم خون و بروز کزاز علفی (Grass tetani) و همینطور تغییرات سریع در فلور میکربی شکمبه، مخصوصاً در گاوهای پر تولید، مشکلات عوارض متابولیکی را به همراه خواهد داشت.
گاوهای پرتولیدتمام نیازهای خود را نمیتوانند تنها با مصرف علوفه تامین نمایند. مخلوط کنسانتره با علوفه میتواند تمام کسری موادمغذی، پروتئین، مواد معدنی پر نیاز و کم نیاز و همچنین ویتامین های مورد نیاز گاوهای پرتولید جبران کند. کنسانتره از مجموع مواد مغذی تشکیل شده اند و از اجزای مهم خوراک به شمار می آیند.
سلامت، تولید و رشد بهتر دام به ارمغان می آورند با این حال با تمام ویژگی های عنوان شده نباید مصرف کنسانتره بیش از 60 درصد کل ماه خشک مصرفی را تشکیل دهد زیرا با کاهش میزان فیبر جیره درصد چربی شیر افت می یابد نکته بسیار مهمی که میتوان به آن اشاره کرد این است که عوامل تاثیر گذار بر میزان مصرف کنسانتره کیفیت و میزان مصرف علوفه توسط دام است. مجموعه مواد مغذی قابل هضم (TDN) کنسانتره بین 65 تا 90 درصد بیشتر از TDN علوفه ها است.
کنجالهها منابع غنی پروتئین برای دام و طیور میباشند که ضایعات حاصل از روغنکشی دانههای روغنی هستند. با میانگین درصد پروتئین 20 تا 50 درصد بهترین منبع پروتئینی دام محصوب میشوند. درفرآیند روغن کشی در صورت جداسازی غشا از دانه به دلیل کاسته شدن فیبر آن کنجاله حاصل، قابلیت هضم ظاهری بالایی دارد؛ اما در تغذیه نشخوارکنندگان کنجاله حاوی غشای بذر به دلیل تامین فیبرخام غذا استفاده میشود.
بهترین منبع تامین پروتئین، می توان کنجاله سویا با پروتئین 40 درصد و چربی 20 درصد را عنوان داشت؛ زیرا بیشترین اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز حیوان را تامین میکند. در فرآیند روغن کشی و حرارت دهی مواد ضد تغذیه ای سویا (مهار کنندههای آنزیم های گوارشی) کاهش مییابند؛ اما از لحاظ ویتامین B فقیر بوده و باید از مکمل های ویتامینه یا پروتئین حیوانی نیز در جیره استفاده شود.
مطلب پیشنهادی: مقاله جایگزین سویا
به دلیل هزینه بالای خوراک و کنجاله سویا میتوان به عنوان بهترین جایگزین کنجاله سویا کنجاله کلزا را معرفی کرد. کنجاله کلزا تقریبا 35 درصد پروتئین،12 تا 14 درصد فیبر میباشد پروتئین آن دارای ترکیب اسیدآمینه مناسبی است و تنها در اسید آمینه لیزین محدودیت دارد اما از لحاظ متیونین و سیستئین در سطح مناسبی قرار دارد؛ و متاسفانه ترکیبات ضد تغذیه ای آن به نسبت کنجاله سویا 30 برابر بیشتر است این ترکیبات عامل تیره شدن رنگ کنجاله کلزا و طعم تند آن میشوند.
پس از استخراج روغن از دانه پنبه کنجاله پنبه دانه بدست می آید که بسته به کیفیت و ناخالصی آن به سه درجه تقسیم میشود. میزان پروتئین آن تقریبا 20 تا 24 درصد و با چربی 10 الی 12 درصد میباشد و برای جلوگیری از فساد پذیری آن باید رطوبت کمتر از 10 درصد داشته باشد.
از این نوع کنجاله تنها 15 درصد جیره غذایی گاو استفاده می شود. خوشخوراکی این محصول بالا بوده که در ترکیب با سایر اجزای خوراک افزایش اشتها و افزایش وزن را به همراه دارد. به دلیل ماده ضدتغذیه ای گوسیپول آن همراه با مقداری آهن استفاده میشود.
پروتئین های حیوانی یکی از بخش های تامین پروتئین در تغذیه دام ها هستند. پودر گوشت، پودر ماهی، پودر خون و… از جمله این منابع هستند. پودرهای پروتئین حیوانی میزان پروتئین بالایی دارند. اما استفاده از آن ها به دلیل خطرات احتمالی میکروبی، کاهش خوشخوراکی و احتمال فساد میکروبی محدود است. در هنگام تهیه این منابع پروتئینی باید میزان TVN آن ها مورد توجه قرار گیرد.
مطالب پیشنهادی در این مورد:
سبوس، درصد کربوهیدرات بالای آن باعث شده به عنوان یکی از منابع تامین انرژی دامی رده بندی شوند و از غشای بیرونی جو، برنج و گندم تولید می شوند. در سبوس های تولیدی، مصرف سبوس گندم به دلیل درصد سلولز بالای آن دقت لازم را باید داشته باشیم. استفاده زیاد از سبوس برنج به علت قابلیت هضم پایین و انباشت در شکمبه توصیه نمی شود.
عناصر معدنی بسته به میزان تراکم به دو گروه ماکرو مینرال (کلسیم، فسفر، پتاسیم، سدیم، کلر، گوگرد، منیزیم) و میکرو مینرال (ید، آهن، مس، سلنیوم، مولیبدن، فلوئور، کبالت، منگنز و روی) تقسیم میشوند. در این بین مواد معدنی کیلاته با توجه به سطح پوشش مختلف که دارند باعث افزایش سرعت جذب و زیست فراهمی بهتر مواد می شوند.
ویتامین ها جهت بازدهی بهینه و انجام فرایند های فیزیولوژیک بدن مورد نیاز هستند. این ترکیبات ضروری نسبت به سایر مواد مغذی مقدار بسیار کمتری دارند و پایداری آنها به طور مستقیم تحت تاثیر شرایط انبار خوراک میباشند زیرا در اثر اکسیداسیون از بین میروند برخی از ویتامینها توسط جیره تامین شده و برخی دیگر درنتیجه فرآیندهای میکروبی شکمبه تولید میشود. دو گروه اصلی ویتامینها، محلول در چربی (A،D،E،K) و ویتامینهای محلول در آب (complex- B، C و کولین ) تقسیم میشوند.
مهمترین فواید کنسانتره می توان به حذف خطای کارگری در زمان تولید خوراک، محاسبه دقیق نیازهای بیولوژیکی دام در هر مرحله وشرایط انبارداری و تهیه آسان تر آن اشاره کرد.
پلت بایندر چیست و چه تاثیری در خوراک دام دارد؟
برای حداکثر استفاده از توان ژنتیکی دام از افزودنیهای مختلفی استفاده می شود؛ که به شرح برخی از آن ها میپردازیم:
پیش از آن شاید مطالعه مقاله معرفی افزودنی های خوراک دام و طیور در درک بهتر مطالب پیش رو مفید باشد.
انجام مناسب فرایندهای تخمیری و سلامت دام در pH مناسب صورت می گیرد. pH شکمبه در حالت بهینه باید بین 5/8 تا 6 باشد. در صورت کاهش pH دام دجار اسیدوز می شود که فرایندهای میکروبی شکمبه و سلامت بدن حیوان به خطر خواهد افتاد. از جمله مهمترین بافرهای مورد استفاده در تغذیه دام می توان به جوش شیرین (بیکربنات سدیم) اشاره کرد.
اگرچه ترکیبات آلکالایزر یا افزایش دهنده pH نظیر اکسید منیزیم نیز استفاده می شوند.
بدن حیوانات برای هضم برخی ترکیبات به کمک آنزیم های اگزوژنوس نیازمند اند که میزان تولید آن در بدن کافی نیست. برای استفاده بهینه از خوراک نیازمند افزودن برخی از آنزیم ها به خوراک هستیم. آنزیم ها این قابلیت رو دارند که بدون تغییر ساختار پروتئینی خود سرعت واکنش های متابولیکی را افزایش دهند؛ و در دماهای بالاتر از 85 درجه سانتی گراد غیر فعال میشود.
آنزیمهای افزودنی در جیره و سوبسترای آن ها، به پروتئازها آنزیمهای تجزیه کننده پروتئین (پروتئولاتیک)، لیپازها آنزیمهای تجزیه کننده چربی (لیپو. لایتیک)، کربوهیدراتها بخصوص فیبر (فیبرو لایتیک) و موادمعدنی تفکیک میشوند.
آنزیمهای تجزیه کننده کربوهیدارت را بر اساس نوع کربوهیدرات آن به دو دسته آنزیمهای تاثیر گذار برنشاسته (آمیلاز) و آنزیمهای تاثیرگذار بر مواد غیر نشاستهای (بتا گلوکاناز، زایلاناز، ماناناز و سلولاز) تقسم بندی میشوند. آنزیم سلولاز نقش مهمی در هیدرولیز میکروفیبریل های سلولزی ایفا می کند. سلولاز می تواند با سیلاژهای کشاورزی و دانه های خوراکی ترکیب شده و سبب افزایش ارزش تغذیه ای خوراک وافزایش عملکرد حیوان شوند.
مکملهای غذایی که با تعادل بار میکروبی روده در نشخوارکنندگان جوان باعث بهبود دستگاه گوارش و سلامت بیشتر دام میشوند. ویژگیهایی که پروبیوتیکهای مورد استفاده در خوراک دام دارند: منشاء آن از میزبان باشد- بیماریزا نباشد-در تمام فرآیندههای تولید و ذخیره سازی خوراک پایدار باشد-در مقابل هضم و تجزیه اسیدی دستگاه گوارش مقاوم باشد شرایط فرآوری آسانتری داشته باشد-زنده و پایدار باشد. پروبیوتیکها بخصوص در زمان استرس با افزایش تعداد سلول های روده سیستم ایمنی را تقویت میکنند.
ترکیبات خوراکی غیر قابل هضم که پیش نیاز میکرو ارگانیسم های مفید دستگاه گوارش و افزایش سیستم دفاعی میزبان میشوند. باعث جذب بیشتر آهن، روی، کلسیم و منیزیم میشوند.
ترکیب پروبیوتیک و پریبیوتیک را سین بیوتیک میگویندو باعث بهبود فلور میکروبی دستگاه گوارش و سیستم ایمنی میشوندنتایج استفاده را میتوان به کاهش اثرات مخرب استرس زا، کاهش بیماری های عفونی و گوارشی دستگاه گوارش، کاهش ضریب تبدیل و افزایش وزن گیری، تقویت سیستم ایمنی و بهبود راندمان تولیدوترشح آنزیم اشاره داشت.
اسید آلی کربوکسیلیک دارای عامل-COOH و زنجیرههای کوتاه و با زنجیره 1 تا 7 کربن را اسید فایر میگویند. نقش اسیدیفایرها کاهش PH خوراک و دستگاه گوارش وممانعت از رشد پاتوژن ها میباشند بعنوان ضد کپک نیز فعالیت دارند و میزان مصرف در جیره 0.25 درصد میباشد. نقش اسیدیفایرها: حفظ pH مناسب دستگاه گوارش- بهبود هضم و جذب پروتئین در معده-افزایش مصرف خوراک-کاهش تولید آمونیاک–افزایش جذب مواد معدنی میباشد. اسیدی فایرها بیشتر در جیره گوساله مورد استفاده می باشند. از اسیدیفایرها نیز در تغذیه دام های جوان استفاده می شود.
