امروزه، بیماری‌های عفونی چالش عمده‌ای در حوزه پرورش ماهیان محسوب می‌شوند. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در آبزی‌پروری به دلیل مشکلاتی مانند مقاومت باکتریایی و وجود بقایای آنتی‌بیوتیک تحت انتقاد قرار گرفته است. در عوض، پری بیوتیک‌ها و پروبیوتیک ها به عنوان جایگزینی مؤثر برای مقابله با بیماری‌های عفونی در ماهی‌ها معرفی شده‌اند. در این مقاله سعی داریم تاثیر استفاده از پری بیوتیک ها در جیره غذایی آبزیان را بررسی کنیم.
پری بیوتیک‌ها گروهی از مواد مغذی هستند که به تقویت میکروبیوم روده در آبزیان کمک می کنند و به عنوان منبع غذایی باکتری های مفید روده عمل می نمایند. اگرچه عوامل مختلفی بر تعادل میکروبی روده تاثیر گذارند، رژیم غذایی منبع اصلی انرژی برای رشد این باکتری هاست. میکروب های مفید روده، مانند لاکتوباسیلوس ها و بیفیدوباکتریوم ها، با تخمیر و تجزیه پیوندهای غیرقابل هضم پری بیوتیک ها انرژی بقای خود را به دست می آورند. در نتیجه، پری بیوتیک ها می توانند به طور انتخابی بر میکروبیوتای روده تأثیر بگذارند. محصولات تجزیه پری بیوتیک ها اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه (SCFA) هستند که در گردش خون آزاد می شوند و به این ترتیب نه تنها دستگاه گوارش، بلکه سایر اندام‌های دوردست را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
استفاده از این ترکیبات در جیره غذایی ماهیان منجر به بهبود سلامت عمومی، جذب مواد مغذی و تقویت سیستم ایمنی می شود. این ترکیبات با پیشگیری از آسیب‌ها و خسارات ناشی از پاتوژن‌ها، به بهبود رشد و تولید مثل ماهی‌ها کمک می‌کنند.
امروزه ترکیباتی مانند اینوولین، گالاکوالیگوساکارید (GOS)، فروکتوالیگوساکارید (FOS)، مانان الیگوساکاریدها (MOS) لاکتولوز و مشتقات گالاکتوز و بتا گلوکان به عنوان رایج ترین پری بیوتیک هایی مورد استفاده در صنعت طبقه بندی می شوند. یکی از مهمترین منابع پری بیوتیک ها در تغذیه دام، طیور و آبزیان دیواره مخمر است. دیواره مخمر حاوی مقادیر قابل توجهی از بتاگلوکان ها و مانان اولیگوساکاریدها است که این مسئله آن را تبدیل به یکی از محبوب ترین پری بیوتیک ها نموده است.
بیماری های عفونی در ماهیان و لزوم استفاده از مکمل های تغذیه ای
بیماری‌های عفونی در ماهیان یکی از مشکلات بزرگ برای صنعت آبزی‌پروری به شمار می‌آید، چرا که خسارات و تلفات زیادی را به همراه دارد. در سال‌های اخیر، با توسعه روزافزون این صنعت، روش‌های مختلفی برای مقابله با این بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. طی دو دهه گذشته، استفاده سنتی از آنتی‌بیوتیک‌ها در ماهیان به دلیل احتمال توسعه باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک، وجود بقایای آنتی‌بیوتیک در غذاهای دریایی، تخریب جمعیت‌های میکروبی در محیط آبزی‌پروری و سرکوب سیستم ایمنی حیوانات آبزی مورد انتقاد قرار گرفته است.
امروزه تجویز مکمل‌های غذایی کاربردی، به عنوان یک رویکرد جایگزین برای استفاده از محصولات شیمیایی و آنتی بیوتیک ها، اهمیت زیادی یافته است. افزودنی‌های خوراکی مختلفی مانند پروبیوتیک‌ها، پری‌بیوتیک‌ها و سین‌بیوتیک‌ها می‌توانند وضعیت ایمنی، راندمان غذا و عملکرد رشد در ماهی‌ها و صدف‌ها را بهبود بخشند و به عنوان روش‌های جایگزین برای پیشگیری از بیماری‌ها در آبزیان مورد استفاده قرار گیرند.
مانند سایر مهره‌داران، ماهی‌ها دارای پاسخ‌های ایمنی سلولی و هومورال هستند که در مقایسه با پستانداران، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در عملکرد ایمنی دارند. به‌طور کلی، به دلیل محدودیت‌های سیستم ایمنی اکتسابی، ماهی‌ها کاملاً به ایمنی ذاتی خود در برابر عوامل بیماری‌زا وابسته هستند. در این راستا، سلول‌ها و اجزای مختلفی در پاسخ‌های ایمنی نقش ایفا می‌کنند.
لکوسیت‌ها نیروی اصلی در سیستم ایمنی هستند و شامل
لنفوسیت‌ها (سلول‌های T، سلول‌های B، لنفوسیت‌های دانه‌ای بزرگ)،
فاگوسیت‌ها (فاگوسیت‌های تک‌هسته‌ای، نوتروفیل‌ها و ائوزینوفیل‌ها) و
سلول‌های کمکی (بازوفیل‌ها، ماست سل‌ها و پلاکت‌ها) می‌شوند.
استفاده از پری‌بیوتیک‌ها به‌عنوان محرک‌های ایمنی، می‌تواند پاسخ ایمنی ماهی و مقاومت آن در برابر بیماری‌ها را افزایش داده و سلامت کلی آن را بهبود بخشد.
مانان اولیگوساکاریدها (MOS) مجتمع‌های گلوکومانوپروتئینی هستند که از دیواره‌های سلولی مخمر ساکارومایسز سرویزیه مشتق می‌شوند. این ترکیبات به‌عنوان رایج‌ترین پری‌بیوتیک‌ها در مطالعات مربوط به ماهی ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و به‌عنوان محرک‌های ایمنی شناخته می‌شوند. استفاده از MOS به‌عنوان افزودنی‌های غذایی در آبزیان می‌تواند با تقویت ایمنی ذاتی میزبان، به بهبود سلامت آنها کمک کند.
میکروبیوتای روده نقش فعالی در متابولیسم، عملکردهای محافظتی و تغذیه‌ای دارد که به‌طور مثبت تحت تأثیر میکروارگانیسم‌های مفید و سوبستراهای کربوهیدراتی قرار می‌گیرد. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که استفاده از پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک ها می‌تواند به سلامتی میکروبیوتای روده کمک کند و باعث تسهیل تکثیر باکتری‌های مفید شود. در همین راستا وبیناری با ارائه دکتر مجید علیایی استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه تبریز برگزار کرده ایم که از طریق لینک زیر در دسترس شما همراه عزیز میباشد.
تغییر میکروبیوتای دستگاه گوارش در آبزیان از طریق استفاده از پری‌بیوتیک‌ها که شرایط را برای انواع خاصی از باکتری‌ها بهبود می‌بخشد، امکان‌پذیر است. مکمل‌های غذایی پری‌بیوتیک به‌طور مفیدی بر روی میزبان تأثیر می‌گذارند و باعث تحریک رشد و/یا فعالیت باکتری‌های مفید مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم در روده می‌شوند و در عین حال باکتری‌های بیماری‌زا مانند سالمونلا، لیستریا و اشرشیا کلی را محدود می‌کنند. باکتری‌های مفید می‌توانند کارآیی رشد ماهی را افزایش داده و حساسیت به بیماری‌های میزبان را کاهش دهند.
استفاده از پری بیوتیک‌ها در تغذیه ماهی‌ها می‌تواند به افزایش رشد آنها از طریق چندین مکانیسم مؤثر منجر شود:
در نهایت، این عوامل به صورت ترکیبی می‌توانند منجر به رشد سریع‌تر و بهبود سلامت کلی ماهی‌ها شوند.
تحلیل هزینه‌ها و منافع اقتصادی ناشی از استفاده از پری‌بیوتیک‌ها در آبزی‌پروری نشان می‌دهد که این روش می‌تواند به عنوان یک سرمایه‌گذاری هوشمند محسوب شود. اگرچه هزینه‌های اولیه ممکن است بالا به نظر برسند، اما منافع درازمدت ناشی ازبهبود سلامت ماهی ها، کاهش هزینه‌های درمان، افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات می‌تواند به طرز چشمگیری بر سودآوری صنعت آبزی‌پروری تأثیرگذار باشد. به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در پری‌بیوتیک‌ها می‌تواند به عنوان یک استراتژی کلیدی برای ارتقاء پایداری و موفقیت این صنعت در نظر گرفته شود.
کاهش هزینه‌های درمان: استفاده از پری‌بیوتیک‌ها می‌تواند منجر به تقویت سیستم ایمنی و کاهش شیوع بیماری‌ها در آبزیان شود. این امر در نتیجه می‌تواند هزینه‌های درمان و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش دهد.
افزایش عملکرد و رشد: پری‌بیوتیک‌ها می‌توانند بهبود جذب مواد مغذی و افزایش رشد ماهی‌ها را به دنبال داشته باشند. این افزایش عملکرد می‌تواند به تولید بیشتر و در نتیجه درآمد بالاتر منجر شود.
بهبود کیفیت محصولات: استفاده از پری‌بیوتیک‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات آبزی، از جمله افزایش عمر مفید و کاهش بقایای شیمیایی کمک کند. این امر می‌تواند تقاضا برای محصولات را افزایش دهد و قیمت فروش را بالا ببرد.
پایداری محیط زیست: استفاده از پری‌بیوتیک‌ها به کاهش آلودگی و بهبود شرایط زیست‌محیطی در مزارع آبزی‌پروری کمک می‌کند. این امر می‌تواند به افزایش توجه مصرف‌کنندگان به محصولات پایدار و دوستدار محیط زیست منجر شود.
نتیجه‌گیری
در عصر حاضر، چالش‌های مربوط به بیماری‌های عفونی در آبزی‌پروری، ضرورت به کارگیری روش‌های نوین و پایدار را بیش از پیش نمایان می‌سازد. استفاده از پری‌بیوتیک‌ها به عنوان یک استراتژی مؤثر در تغذیه آبزیان، نه تنها به تقویت سیستم ایمنی و بهبود سلامت عمومی ماهی‌ها کمک می‌کند، بلکه با افزایش جذب مواد مغذی و کاهش نیاز به درمان‌های شیمیایی، به بهبود عملکرد و رشد آنها نیز منجر می‌شود.
تحقیقات نشان داده‌اند که پری‌بیوتیک‌ها قادرند میکروبیوتای روده را بهبود بخشند و در نتیجه، باکتری‌های مفید را تقویت کنند و از جمعیت باکتری‌های مضر بکاهند. این اثرات به‌طور مستقیم بر عملکرد ایمنی و سلامت آبزیان تأثیر می‌گذارد و به کاهش هزینه‌های درمان و بهبود کیفیت محصولات کمک می‌کند.
به‌علاوه، منافع اقتصادی ناشی از استفاده از پری‌بیوتیک‌ها شامل کاهش هزینه‌های درمان، افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات میباشد که به پایداری و موفقیت صنعت آبزی‌پروری کمک شایانی می‌کند.
در نهایت، ادغام پری‌بیوتیک‌ها در جیره غذایی آبزیان می‌تواند به عنوان یک رویکرد پایدار و مؤثر در مقابله با چالش‌های موجود در صنعت آبزی‌پروری تلقی شود و به بهبود کیفیت و سلامت محصولات آبزی، و در نتیجه رفاه مصرف‌کنندگان و محیط زیست کمک کند.
